ไม่เคยมีรายงานการติดเชื้อหรือมีผู้เสียชีวิตจากไข้หวัดนกในกัมพูชานับตั้งแต่ปี 2014 เป็นต้นมา แต่จากกรณีของเด็กหญิงวัย 11 ปี ทำให้เกิดความกังวล เพราะนอกจากเด็กจะเสียชีวิตแล้ว พ่อของเด็กก็ยังติดเชื้อด้วย จึงนำไปสู่การตรวจสอบว่าเป็นการระบาดจากคนสู่คนหรือไม่ แต่ผู้เชี่ยวชาญชี้ว่าการสรุปผลอาจจะไม่ง่ายนัก
สุดสัปดาห์ที่ผ่านมา ทางการกัมพูชาเร่งตรวจคนในหมู่บ้านที่อาจสัมผัสใกล้ชิดกับผู้เสียชีวิตหรือสัตว์ปีกซึ่งเป็นที่มาของการระบาด ในจังหวัดเปรยแวง ทางตะวันออกของประเทศ
เด็กหญิงวัย 11 ปี ที่เสียชีวิต มีอาการไข้สูง ไอ เจ็บคอ ตั้งแต่วันที่ 16 ก.พ. ก่อนที่จะตรวจพบว่าติดเชื้อไข้หวัดนกและเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลในพื้นที่ แล้วย้ายไปโรงพยาบาลเด็กของกัมพูชาเมื่อ 21 ก.พ. ด้วยอาการปอดอักเสบรุนแรง จนเสียชีวิตเมื่อวันที่ 22 ก.พ. และเจ้าหน้าที่พบในเวลาต่อมาว่าพ่อของเธอติดเชื้อเช่นกัน แต่ไม่แสดงอาการ ซึ่งล่าสุดตรวจไม่พบเชื้อแล้ว
คำถามสำคัญที่เกิดขึ้นและทำให้ผู้เชี่ยวชาญกังวลคือสองพ่อลูกติดเชื้อจากสัตว์ปีกหรือแพร่เชื้อระหว่างกัน ซึ่งถ้าเป็นอย่างหลังอาจหมายถึงไวรัสพัฒนาตัวเองให้แพร่จากคนสู่คนได้ง่ายขึ้นแล้ว จากในอดีตที่พบการระบาดจากคนสู่คนน้อยมาก
สำหรับคำตอบเรื่องนี้ยังอยู่ในระหว่างรอการตรวจวิเคราะห์พันธุกรรมไวรัส ซึ่งผู้เชี่ยวชาญระบุด้วยว่าอาจจะยากที่จะทราบคำตอบชัดเจน เพราะถึงอย่างไรไวรัสที่พบในร่างกายของทั้งสองคนจะคล้ายกันมาก เนื่องจากทั้งคู่อยู่ในสิ่งแวดล้อมเดียวกันและน่าจะมีเชื้อที่ใกล้เคียงกันมากอยู่แล้ว แต่ล่าสุดเจ้าหน้าที่กัมพูชาตรวจเชื้อคนในหมู่บ้านอีก 29 คน ยังไม่พบว่ามีคนติดเชื้อเพิ่ม
ไข้หวัดนกคืออะไร
โลกรู้จักกับไข้หวัดนกมาตั้งแต่ปี 1997 จากการติดเชื้อและเสียชีวิตของคนในฮ่องกง เชื้อนี้มีหลายสายพันธุ์ย่อย แต่ที่พบครั้งนี้คือ H5N1 ที่ได้ยินบ่อยที่สุด โดยอาการในคนจะคล้ายไข้หวัดใหญ่ มีไข้ เจ็บคอ ไอ ปวดหัว ปวดเมื่อยตัว อาจนำไปสู่อาการปอดอักเสบรุนแรงได้ในที่สุด
สถิติการระบาดในคนในรอบ 20 ปี พบใน 21 ประเทศ มีผู้ติดเชื้อและเสียชีวิตในหลักร้อย แม้จะติดเชื้อได้ค่อนข้างยาก แต่อัตราการเสียชีวิตค่อนข้างสูงเช่นกัน
ขณะที่ในกัมพูชา ในรอบ 20 ปี เคสเด็กผู้หญิงล่าสุดนี้คือผู้เสียชีวิตรายที่ 38 ซึ่งล่าสุดศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐฯ เปิดเผยว่าสายพันธุ์ย่อยของไข้หวัดนกที่พบล่าสุดในเด็กหญิงนี้เป็นสายพันธุ์ดั้งเดิมที่ระบาดประจำถิ่นในกัมพูชาอยู่นานมากแล้ว ไม่ใช่สายพันธุ์ย่อยตัวใหม่ที่พบเมื่อปี 2020 ซึ่งทำให้สัตว์ปีกล้มตายไปเป็นจำนวนมากในช่วงไม่กี่เดือนที่ผ่านมา
คาดว่าหลัก ๆ แล้ว นกป่าและสัตว์ปีกน้ำเป็นพาหะนำโรค เพราะส่วนมากทนทานต่อไวรัสนี้และแพร่เชื้อไปตามมูลหรือน้ำลาย ทั้งระบาดระหว่างกันเองและอพยพไปแพร่เชื้อให้กับสัตว์ปีกตามบ้านหรือโรงเลี้ยงต่างๆ ได้ในหลายพื้นที่ทั่วโลก
นอกจากนี้ ช่วงเดือนที่ผ่านมาเปรูยังพบสิงโตทะเลมากกว่า 700 ตัว ที่ตายเกลื่อนหาดจากการติดเชื้อไข้หวัดนก ขณะที่ส่วนมากคนที่ติดเชื้อคือผู้ที่ทำงานสัมผัสกับสัตว์ปีกโดยตรงและขณะนี้ยังไม่พบว่ามีการระบาดจากคนสู่คน
นอกจากนาก สิงโตทะเลแล้ว ยังเคยพบว่ามีสุนัข แมวและเสือติดเชื้อไข้หวัดนกด้วยในอดีต ขณะที่เมื่อเดือน ต.ค.ปีที่แล้ว เกิดการระบาดในฟาร์มมิงค์ที่สเปน ซึ่งนักวิทยาศาสตร์พบว่ามีการระบาดระหว่างมิงค์ด้วยกันและพบการกลายพันธุ์ของไวรัสที่อาจทำให้ระบาดในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมได้ดีขึ้น ทำให้เป็นที่น่าสนใจจับตามองอย่างใกล้ชิดถึงพัฒนาการของไวรัส เพราะทุกครั้งที่ไวรัสเข้าสู่ร่างกายสิ่งมีชีวิตชนิดไหน จะเกิดการเปลี่ยนแปลง ปรับตัวให้เหมาะแก่การอยู่รอด หรืออาจจะรวมกับไวรัสไข้หวัดใหญ่ตัวอื่นในสัตว์ชนิดนั้นจนเกิดเป็นสายพันธุ์ใหม่ขึ้นก็เป็นได้
ทั้งนี้ องค์การอนามัยโลกเตรียมพร้อมมาตรการรับมือหากเกิดการระบาดแล้ว โดยมีวัคซีนอยู่ประมาณ 20 ตัว แต่อาจต้องใช้เวลา 5-6 เดือน เพื่อพัฒนาและผลิตวัคซีนให้เหมาะสมกับไวรัสสายพันธุ์ย่อยที่ระบาดล่าสุด ซึ่งตอนนี้องค์การอนามัยโลกขอให้แต่ละประเทศหันมาให้ความสนใจกับวัคซีนไข้หวัดนกมากขึ้น เพื่อเตรียมความพร้อมรับมือให้ทันท่วงที ไม่ให้โลกต้องเจอการระบาดใหญ่ซ้ำรอยโควิด-19 อีกครั้ง
วิเคราะห์โดย วินิจฐา จิตร์กรี