พาไปยลผลงานกล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์ เว็บบ์ (James Webb Space Telescope) สังเกตการณ์แบบเจาะลึกใน “เนบิวลาหัวม้า” (Horsehead Nebula) แสดงให้เห็นรายละเอียดที่นับว่าคมชัดที่สุดในประวัติศาสตร์ของพื้นที่บริเวณดังกล่าว

เนบิวลาหัวม้า (Barnard 33) ภาพจาก NASA, ESA, CSA, K. Misselt (University of Arizona) and A. Abergel (IASUniversity Paris-Saclay, CNRS)

เนบิวลาหัวม้า หรือ Barnard 33 เป็นเนบิวลามืด (Dark Nebula) อยู่ห่างจากโลกประมาณ 1,300 ปีแสง ในบริเวณพื้นที่ที่มีโมเลกุลของแก๊สหนาแน่นเรียกว่า Orion B ในกลุ่มดาวนายพราน เนบิวลานี้มีลักษณะที่โดดเด่นจากโครงสร้างของกลุ่มแก๊สและฝุ่นที่มีลักษณะคล้าย “หัวม้า” แก๊สและฝุ่นเหล่านี้เป็นมวลสารที่หลงเหลือจากการยุบตัวของดาวฤกษ์ รวมตัวกันเป็นกลุ่มก้อนที่หนาแน่นและส่องสว่างได้จากแสงของดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้

Horsehead Nebula (Euclid, Hubble and Webb Images) ภาพจาก J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi, NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (AURA/STScI), ESA/Webb, CSA, K. Misselt (University of Arizona), M. Zamani (ESA/Webb)

NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ ให้ความรู้ว่า สำหรับภาพนี้ถ่ายโดยเครื่องมือ NIRCam ของกล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์ เว็บบ์ ในช่วงคลื่นอินฟราเรดใกล้ (Near-infrared Camera) แสดงให้เห็นรายละเอียดคมชัดของบริเวณ “แผงคอม้า” หรือบริเวณส่วนหัวของเนบิวลาม้า ที่มีความกว้างประมาณ 0.8 ปีแสง บริเวณกลุ่มแก๊สหนาแน่นลักษณะคล้ายควันสีขาวอมน้ำเงิน เป็นพื้นที่ที่ปกคลุมไปด้วยโมเลกุลของแก๊สไฮโดรเจนที่เย็นจัด ส่วนพื้นที่สีแดงในภาพแสดงถึงอะตอมของไฮโดรเจนเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งเกิดจากกระบวนการที่อนุภาคสลายตัวด้วยโฟตอน เรียกว่า photodissociation region (PDR) เป็นอิทธิพลของดาวฤกษ์มวลมากอายุน้อยที่แผ่รังสีอัลตราไวโอเลต (UV) ทำให้โมเลกุลแก๊สและฝุ่นเกิดความร้อน แตกตัวกลายเป็นอะตอมขนาดเล็ก ส่วนพื้นหลังในภาพจะเห็นรายละเอียดของกาแล็กซีไกลโพ้นหลายแห่งที่พบเห็นได้บ่อย ๆ ในภาพถ่ายจากกล้องเจมส์ เว็บบ์

กล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์ เว็บบ์ ช่วยให้นักดาราศาสตร์ได้ศึกษาโครงสร้างแบบเจาะลึกและละเอียดสูงของเนบิวลาหัวม้าเป็นครั้งแรก และยังช่วยสำหรับการศึกษากระบวนการ PDR และการวิวัฒนาการระดับโมเลกุลของแก๊สและฝุ่น นักดาราศาสตร์คาดว่ากลุ่มแก๊สหนาแน่นบริเวณนี้กำลังสลายตัวไปเรื่อย ๆ และจะสลายตัวไปในอีก 5 ล้านปีข้างหน้า ในขั้นต่อไปนักดาราศาสตร์จะศึกษาข้อมูลทางสเปกโทรสโกปีเพื่อทำความเข้าใจเกี่ยวกับการวิวัฒนาการ คุณสมบัติทางกายภาพ และปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นในเนบิวลานี้ต่อไป

ภาพ Horsehead Nebula (Euclid, Hubble and Webb Images) ภาพจาก J.-C. Cuillandre (CEA Paris-Saclay), G. Anselmi, NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (AURA/STScI), ESA/Webb, CSA, K. Misselt (University of Arizona), M. Zamani (ESA/Webb)

แหล่งข้อมูลอ้างอิง : NASA, กฤษดา รุจิรานุกูล เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ สดร.

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ผลงานกล้องฯ เจมส์ เว็บบ์ ภาพ “เนบิวลาหัวม้า” ชัดที่สุด