BRCA เป็นกลุ่มของยีนความเสี่ยงมะเร็งเต้านมและรังไข่ ประกอบไปด้วยยีน Breast Cancer Type 1 Susceptibility Protein (BRCA1) และ Breast Cancer Type 2 Susceptibility Protein (BRCA2) ในภาวะปกติ ยีนทั้งสองมีหน้าที่หลักคือการซ่อมแซม DNA ที่เสียหาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเนื้อเยื่อเต้านมและรังไข่ การกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 หรือ BRCA2 จึงเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งเต้านมและมะเร็งรังไข่อย่างมีนัยสำคัญ
[Photo 1]
BRCA เป็นยีนต้านมะเร็งหรือที่เรียกกันว่า “Tumor Suppressor Gene” ซึ่งเป็นมีความสำคัญต่อเสถียรภาพของพันธุกรรมในร่างกายเรา (Genome Stability) การกลายพันธุ์ของยีนต้านมะเร็งเป็นหนึ่งในปัจจัยการเกิดมะเร็ง
การก่อตัวของมะเร็ง (Oncogenesis) เกิดได้จากหลายปัจจัย หนึ่งในนั้นคือการได้รับสารก่อมะเร็งซึ่งมีความสามารถในการทำลายสารพันธุกรรมจนเกิดการกลายพันธุ์ขึ้นมา แต่ในเซลล์ของเราได้มียีนต้านมะเร็งอย่าง BRCA1 และ BRCA2 คอยซ่อมแซมสารพันธุกรรมที่เสียหาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การเสียหายที่ร้ายแรงถึงขั้นขาดออกจากกันเป็นสองท่อน หรือที่เรียกว่า “Double Strand Break (DSB)”
BRCA1 และ BRCA2 ควบคุมการซ่อมแซมความเสียหายของ DNA ในลักษณะนี้โดยไม่ให้เกิดการกลายพันธุ์ผ่านกลไก “Homologous Recombination (HR)” หรือการซ่อมแซม DNA ตามแม่แบบ ในเซลล์ของเรา DNA ถูกเก็บรักษาไว้ในรูปของโครโมโซมทั้งหมด 23 คู่ (ยกเว้นโครโมโซมเพศของผู้ชาย XY ที่ไม่มีคู่ซ้ำ) ดังนั้นหากแท่งใดแท่งหนึ่งเกิดการกลายพันธุ์ก็สามารถยืมอีกแท่งที่ยังเป็นปกติอยู่มาเป็นแม่แบบในการจำลอง DNA ได้ คล้ายกับการยืมการบ้านเพื่อนมาลอกเป็นของตนเอง ทำให้ DNA ที่ถูกซ่อมแซมเหมือนเดิม 100%
นอกจากการซ่อมแซม DSB ด้วยกลไก HR แล้ว ยังมีกลไก “Non-Homologous End Joining (NHEJ)” ที่ถูกควบคุมโดยยีนอื่น ๆ อีกด้วย NHEJ เป็นกลไกการซ่อมแซมที่ไม่สมบูรณ์ กล่าวคือ DNA ที่ถูกซ่อมแซมจะไม่เหมือนเดิม 100% เนื่องจากเป็นการซ่อมข้อมูลที่หายไปด้วยการต่อเติมข้อมูลแบบสุ่มแล้วนำ DNA ที่ขาดมาต่อกัน คล้ายกับการพิมพ์การบ้านแบบมั่ว ๆ ให้พอส่ง
[Photo 2]
จุดอ่อนที่เห็นได้ชัดคือการซ่อมแซม DNA แบบ HR ในเต้านมและรังไข่ขึ้นอยู่กับยีน BRCA1 และ BRCA2 เป็นหลัก หากยีนตัวใดตัวหนึ่งเกิดการกลายพันธุ์เสียเองจนใช้การไม่ได้ ก็จะทำให้ไม่สามารถซ่อมการกลายพันธุ์อื่น ๆ ได้ ซ้ำร้ายกว่านั้น การกลายพันธุ์ของยีน BRCA อาจทำให้แทนที่จะซ่อมยีนกลายพันธุ์กลับกลายเป็นยิ่งทำให้ยีนที่เสียหายแล้วเสียหายกว่าเดิมอีก
การกลายพันธุ์ของยีนซ่อมแซม DNA เป็นหนึ่งในปัจจัยที่อาจนำไปสู่การเกิดมะเร็ง เนื่องจากการกลายพันธุ์ของยีนอื่น ๆ จะไม่ได้รับซ่อมแซมอย่างถูกต้องและทำให้เกิดการพันธุ์ที่ยีนอื่น ๆ ได้ง่ายขึ้น เช่น ยีนควบคุมการเติบโตของเซลล์ทำให้เซลล์โตผิดปกติ ยีนควบคุมการตายของเซลล์ทำให้เซลล์ที่ผิดปกติไม่ทำลายตนเองแต่เป็นอมตะ ยีนควบคุมการบุกรุกเนื้อเยื่อทำให้เซลล์มีความสามารถในการแทรกตัวระหว่างเนื้อเยื่อ จนเป็นเหตุให้มะเร็งลุกลาม
[Photo 3]
การกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 หรือ BRCA2 เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งเต้านมถึง 5 เท่า และมะเร็งรังไข่กว่า 10 ถึง 30 เท่า เมื่อเทียบกับคนปกติ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับกลายพันธุ์แต่ละแบบของยีน BRCA บางการกลายพันธุ์เพียงลดประสิทธิภาพของยีน BRCA ในขณะที่บางการกลายพันธุ์ทำให้ BRCA เสียหายจนใช้งานไม่ได้
การศึกษาพบว่ามากกว่า 50% ของผู้ที่มีการกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 จะเป็นโรคมะเร็งเต้านมภายในอายุ 70 ปี และ ประมาณ 35% ถึง 46% จะเป็นโรคมะเร็งรังไข่ภายในอายุ 70 ปี ส่วนในผู้ที่มีการกลายพันธุ์ของยีน BRCA2 ประมาณ 40% ถึง 57% จะเป็นโรคมะเร็งเต้านมภายในอายุ 70 ปี และประมาณ 13% ถึง 23% จะเป็นมะเร็งไข่ภายในอายุ 70 ปี ดังนั้นสามารถอนุมานได้ว่าผู้ที่มีการกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 หรือ BRCA2 มีความเสี่ยงที่จะเป็นมะเร็งเต้านมอยู่ที่ประมาณหนึ่งในสองถึงหนึ่งในสาม ทั้งนี้ไม่ได้หมายความว่าผู้ที่มีการกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 หรือ BRCA2 จะเป็นมะเร็งแน่นอน เป็นเพียงความเสี่ยงที่มากขึ้น
นอกจากนี้มะเร็งเต้านมที่เกิดจากยีน BRCA กลายพันธุ์มักจะเกิดเร็วกว่ามะเร็งเต้านมทั่วไป และมักจะรุนแรงกว่า มะเร็งจากยีน BRCA1 มักจะไม่ตอบสนองต่อการรักษา และอาจเกิดขึ้นในช่วงอายุเพียงประมาณ 30 ปี ขณะที่มะเร็งจาก BRCA2 มักคล้ายมะเร็งเต้านมทั่วไปซึ่งเกิดขึ้นในผู้ที่มีอายุมาก และมักเกิดในวัยหมดประจำเดือน (Menopausal) ตอบสนองต่อการรักษาตามปกติ ต่างกับ BRCA1
[Photo 4]
การกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 และ BRCA2 สามารถถ่ายทอดสู่ลูกหลานได้ จึงทำให้อาจมีลูกที่เป็นพาหะหรือได้รับยีนที่มีการกลายพันธุ์ไป เป็นเหตุให้เกิดความเสี่ยงต่อมะเร็งในครอบครัวได้ การตรวจหาการกลายพันธุ์ของยีน BRCA1 และ BRCA2 สามารถทำได้โดยการตรวจเลือด และหากมีการกลายพันธุ์จริง ผู้ป่วยมักจะได้รับคำแนะนำให้เข้ารับการตรวจหามะเร็งเต้านมและมะเร็งรังไข่บ่อยขึ้น เนื่องจากมะเร็งที่เกิดจากยีน BRCA กลายพันธุ์มักจะรุนแรงและลุกลามอย่างรวดเร็ว
ผู้ที่มีการกลายพันธุ์ของ BRCA1 หรือ BRCA2 หลายคนเลือกที่จะเข้ารับการผ่าตัดตัดเต้านมและรังไข่ล่วงหน้า (Prophylactic Mastectomy and Salpingo-oophorectomy) เพื่อลดความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งให้เหลือศูนย์เปอร์เซ็นต์ หรือที่เรียกว่า “Prevene Surgery”
อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS https://www.thaipbs.or.th/news/playlists/SciAndTech
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
