พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สำนักพระราชวัง จัดการพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยถวายพระเกียรติยศสูงสุดตามราชประเพณี และประดิษฐานพระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง

การนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เชิญพระบรมศพลงสู่พระหีบ และประดิษฐานหลังพระแท่นสุวรรณเบญจดล ประกอบ พระโกศทองใหญ่ ภายใต้พระเศวตฉัตร 9 ชั้น แวดล้อมด้วยเครื่องสูง หักทองขวางมีชุมสาย ฉัตร 5 ชั้น บังแทรก และต้นไม้ทองเงิน

พระเศวตฉัตร 9 ชั้น หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร อ่านว่า พระ-นบ-พะ-ปะ-ดน-มะ-หา-สะ-เหวด-ตะ-ฉัด

"นพ" หมายถึง เก้า คำว่า "ปฎล" หมายถึง ชั้น คำว่า "เศวต" หมายถึง สีขาว และ "ฉัตร" หมายถึง ร่ม พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร จึงหมายถึง ร่มขาว 9 ชั้น เรียกโดยย่อว่า พระมหาเศวตฉัตร แต่ละชั้นมีระบายขลิบทองแผ่ลวดซ้อน 3 ชั้น ฉัตรชั้นล่างสุดห้อยอุบะจำปาทอง ปักหรือแขวนในสถานที่และโอกาสต่าง ๆ

เป็นหนึ่งใน 5 ของเครื่องประกอบพระบรมราชอิสริยยศและแสดงความเป็นพระราชา หรือ "เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์" ในการพระบรมศพ สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง จึงเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ไทย ที่มีการถวายพระเศวตฉัตร 9 ชั้น แก่พระบรมราชวงศ์ฝ่ายใน เป็นเครื่องประกอบพระบรมราชอิสริยยศชั้นสูงสุดเทียบเท่ากษัตริย์

ที่มา : สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, หนังสือเครื่องประกอบพระบรมราชอิสริยยศ งานพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

❖ แถลงการณ์และประกาศ ชมสารคดีเทิดพระเกียรติฯ "สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง" ➺ www.thaipbs.or.th/QueenSirikit