
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สำนักพระราชวัง จัดการพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยถวายพระเกียรติยศสูงสุดตามราชประเพณี และประดิษฐานพระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง
การนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เชิญพระบรมศพลงสู่พระหีบ และประดิษฐานหลังพระแท่นสุวรรณเบญจดล ประกอบ พระโกศทองใหญ่ ภายใต้พระเศวตฉัตร 9 ชั้น แวดล้อมด้วยเครื่องสูง หักทองขวางมีชุมสาย ฉัตร 5 ชั้น บังแทรก และต้นไม้ทองเงิน
❖ ความหมาย
“พระโกศ” หรือ “โกศ” เป็นคำภาษาสันสกฤต แปลว่าเครื่องห่อหุ้มหรือครอบ เป็นภาชนะเครื่องสูงใช้บรรจุพระบรมศพ พระศพ หรือศพ รูปทรงกระบอก ปากผาย มีฐาน และมีฝาครอบเป็นเครื่องยอด มีลักษณะแตกต่างกันไปตามพระราชอิสริยยศ พระอิสริยยศ
มี 2 ชั้น คือ ชั้นนอก ทำด้วยไม้บุทองคำ ประดับกระจก หรืออัญมณี อย่างประณีตวิจิตรบรรจง และชั้นในหรือเรียกว่า “ลอง” สร้างด้วยโลหะเงินหรือเงินปิดทอง ผิวเกลี้ยง
❖ ประดับตกแต่งพระโกศ
พระโกศทองใหญ่ที่เชิญขึ้นประดิษฐานนั้น มีเครื่องประดับพระโกศครบถ้วนตามพระบรมราชอิสริยยศ ที่ยอดพระโกศประดับดอกไม้เพชรพุ่มข้าวบิณฑ์ ที่ชั้นกระจังฝาพระโกศประดับด้วยดอกไม้เพชรที่เรียกว่า ดอกไม้ไหว ปากพระโกศโดยรอบประดับด้วยเฟื่องเพชร มีพู่เงินห้อยเป็นระยะทุกมุม และที่เอวพระโกศโดยรอบประดับด้วยดอกไม้เพชรที่เรียกว่า ดอกไม้เอว
❖ พระโกศทองใหญ่
เป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศพระบรมศพของพระมหากษัตริย์ และพระศพของพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นสูง
ในสมัยรัตนโกสินทร์มีการสร้างพระโกศทองใหญ่ 3 องค์คือ
1. สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พ.ศ. 2351 สำหรับการพระบรมศพของพระองค์เอง ได้ใช้ครั้งสุดท้ายในริ้วขบวนพระราชอิสริยยศพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เมื่อ พ.ศ. 2551
2. สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ. 2443
3. สมัยพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พ.ศ. 2543 เป็นโกศทรงแปดเหลี่ยม ฝ่ายอดมงกุฎ ทำจากไม้สักทองแกะสลักลายที่ผสมผสานระหว่างพระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ 1 และรัชกาลที่ 5 หุ้มด้วยทองประดับเพชรรัสเซีย
❖ สำหรับพระโกศมี 14 ลำดับตามพระอิสริยยศ ดังนี้
◾ พระโกศทองใหญ่ สำหรับทรงพระบรมศพพระมหากษิตริย์ พระอัครมเหสี พระยุพราช พระราชกุมารี และผู้ทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานเป็นพิเศษ
◾ พระโกศทองรองทรง นับเสมอพระโกศทองใหญ่ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงแปดเหลี่ยม หุ้มด้วยทองคำตลอดองค์
◾ พระโกศทองเล็ก สำหรับทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้า จนถึงชั้นพระองค์เจ้า ทำด้วยไม้แกะสลักทรง หุ้มด้วยทองคำตลอดองค์
◾ พระโกศทองน้อย สำหรับทรงพระศพสมเด็จเจ้าฟ้า และพระอัครชายา ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงแปดเหลี่ยม
◾ พระโกศกุดั่นใหญ่ สำหรับทรงพระศพสมเด็จเจ้าฟ้า สมเด็จพระบรงวงศ์ สมเด็จพระสังฆราช ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ปิดทองล่องชาด ประดับกระจก ทรงแปดเหลี่ยม
◾ พระโกศกุดั่นน้อย สำหรับทรงพระศพพระเจ้าบรมวงศ์ที่ดำรงตำแหน่งเสนาบดี ข้าราชการผู้ที่ได้รับพระราชตรานพรัตนราชวราภรณ์ และผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงแปดเหลี่ยม ลงรักปิดทอง
◾ พระโกศมณฑปใหญ่ สำหรับทรงพระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าที่ทรงกรม และเสนาบดีที่เป็นราชสกุล ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงสี่เหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ พระโกศมณฑปน้อย สำหรับทรงพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า และพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าที่ทรงกรม ข้าราชการชั้นเสนาบดีที่เป็นราชสกุล ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงเหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ พระโกศไม้สิบสอง สำหรับทรงพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า ที่ทรงรับราชการตำแหน่งรัฐมนตรี และพระสงฆ์ชั้นสมเด็จพระราชาคณะ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงเหลี่ยม ปิดทองประดับกระจกสี
◾ พระโกศราชวงศ์ สำหรับทรงพระศพพระองค์เจ้า และหม่อมเจ้า ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงสี่เหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ โกศราชินิกุล พระราชทานแก่ศพราชิชินกุล หรือราชสกุล ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงสี่เหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ โกศเกราะ พระราชทานสำหรับศพรูปร่างใหญ่ ปัจจุบันไม่ได้ใช้แล้ว เป็นโกศขนาดใหญ่ ลวดลายเกราะรัด
◾ โกศแปดเหลี่ยม พระราชทานแก่ศพรัฐมนตรีถึงแก่กรรมขณะดำรงตำแหน่ง ข้าราชการสัญญาบัตร ผู้ได้รับพระราชทานตราปฐมจุลจอมเกล้า หรือตราถมาภรณ์ช้างเผือก ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงแปดเหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ โกศโถ พระราชทานแก่ศพพระราชาชั้นธรรม ท่านผู้หญิง รัฐมนตรี(ถึงแก่กรรมขณะดำรงตำแหน่ง) ผู้ได้รับพระราชทานตรามงกุฎไทยและผู้ประกอบคุณงามความดี ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงกลม ปิดทอง ประดับกระจก
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สำนักพระราชวัง จัดการพระบรมศพ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง โดยถวายพระเกียรติยศสูงสุดตามราชประเพณี และประดิษฐานพระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง
การนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เชิญพระบรมศพลงสู่พระหีบ และประดิษฐานหลังพระแท่นสุวรรณเบญจดล ประกอบ พระโกศทองใหญ่ ภายใต้พระเศวตฉัตร 9 ชั้น แวดล้อมด้วยเครื่องสูง หักทองขวางมีชุมสาย ฉัตร 5 ชั้น บังแทรก และต้นไม้ทองเงิน
❖ ความหมาย
“พระโกศ” หรือ “โกศ” เป็นคำภาษาสันสกฤต แปลว่าเครื่องห่อหุ้มหรือครอบ เป็นภาชนะเครื่องสูงใช้บรรจุพระบรมศพ พระศพ หรือศพ รูปทรงกระบอก ปากผาย มีฐาน และมีฝาครอบเป็นเครื่องยอด มีลักษณะแตกต่างกันไปตามพระราชอิสริยยศ พระอิสริยยศ
มี 2 ชั้น คือ ชั้นนอก ทำด้วยไม้บุทองคำ ประดับกระจก หรืออัญมณี อย่างประณีตวิจิตรบรรจง และชั้นในหรือเรียกว่า “ลอง” สร้างด้วยโลหะเงินหรือเงินปิดทอง ผิวเกลี้ยง
❖ ประดับตกแต่งพระโกศ
พระโกศทองใหญ่ที่เชิญขึ้นประดิษฐานนั้น มีเครื่องประดับพระโกศครบถ้วนตามพระบรมราชอิสริยยศ ที่ยอดพระโกศประดับดอกไม้เพชรพุ่มข้าวบิณฑ์ ที่ชั้นกระจังฝาพระโกศประดับด้วยดอกไม้เพชรที่เรียกว่า ดอกไม้ไหว ปากพระโกศโดยรอบประดับด้วยเฟื่องเพชร มีพู่เงินห้อยเป็นระยะทุกมุม และที่เอวพระโกศโดยรอบประดับด้วยดอกไม้เพชรที่เรียกว่า ดอกไม้เอว
❖ พระโกศทองใหญ่
เป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศพระบรมศพของพระมหากษัตริย์ และพระศพของพระบรมวงศานุวงศ์ชั้นสูง
ในสมัยรัตนโกสินทร์มีการสร้างพระโกศทองใหญ่ 3 องค์คือ
1. สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พ.ศ. 2351 สำหรับการพระบรมศพของพระองค์เอง ได้ใช้ครั้งสุดท้ายในริ้วขบวนพระราชอิสริยยศพระศพ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เมื่อ พ.ศ. 2551
2. สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ. 2443
3. สมัยพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พ.ศ. 2543 เป็นโกศทรงแปดเหลี่ยม ฝ่ายอดมงกุฎ ทำจากไม้สักทองแกะสลักลายที่ผสมผสานระหว่างพระโกศทองใหญ่ รัชกาลที่ 1 และรัชกาลที่ 5 หุ้มด้วยทองประดับเพชรรัสเซีย
❖ สำหรับพระโกศมี 14 ลำดับตามพระอิสริยยศ ดังนี้
◾ พระโกศทองใหญ่ สำหรับทรงพระบรมศพพระมหากษิตริย์ พระอัครมเหสี พระยุพราช พระราชกุมารี และผู้ทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานเป็นพิเศษ
◾ พระโกศทองรองทรง นับเสมอพระโกศทองใหญ่ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงแปดเหลี่ยม หุ้มด้วยทองคำตลอดองค์
◾ พระโกศทองเล็ก สำหรับทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้า จนถึงชั้นพระองค์เจ้า ทำด้วยไม้แกะสลักทรง หุ้มด้วยทองคำตลอดองค์
◾ พระโกศทองน้อย สำหรับทรงพระศพสมเด็จเจ้าฟ้า และพระอัครชายา ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงแปดเหลี่ยม
◾ พระโกศกุดั่นใหญ่ สำหรับทรงพระศพสมเด็จเจ้าฟ้า สมเด็จพระบรงวงศ์ สมเด็จพระสังฆราช ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ปิดทองล่องชาด ประดับกระจก ทรงแปดเหลี่ยม
◾ พระโกศกุดั่นน้อย สำหรับทรงพระศพพระเจ้าบรมวงศ์ที่ดำรงตำแหน่งเสนาบดี ข้าราชการผู้ที่ได้รับพระราชตรานพรัตนราชวราภรณ์ และผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงแปดเหลี่ยม ลงรักปิดทอง
◾ พระโกศมณฑปใหญ่ สำหรับทรงพระศพพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าที่ทรงกรม และเสนาบดีที่เป็นราชสกุล ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงสี่เหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ พระโกศมณฑปน้อย สำหรับทรงพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า และพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าที่ทรงกรม ข้าราชการชั้นเสนาบดีที่เป็นราชสกุล ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงเหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ พระโกศไม้สิบสอง สำหรับทรงพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า ที่ทรงรับราชการตำแหน่งรัฐมนตรี และพระสงฆ์ชั้นสมเด็จพระราชาคณะ ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงเหลี่ยม ปิดทองประดับกระจกสี
◾ พระโกศราชวงศ์ สำหรับทรงพระศพพระองค์เจ้า และหม่อมเจ้า ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลายทรงสี่เหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ โกศราชินิกุล พระราชทานแก่ศพราชิชินกุล หรือราชสกุล ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงสี่เหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ โกศเกราะ พระราชทานสำหรับศพรูปร่างใหญ่ ปัจจุบันไม่ได้ใช้แล้ว เป็นโกศขนาดใหญ่ ลวดลายเกราะรัด
◾ โกศแปดเหลี่ยม พระราชทานแก่ศพรัฐมนตรีถึงแก่กรรมขณะดำรงตำแหน่ง ข้าราชการสัญญาบัตร ผู้ได้รับพระราชทานตราปฐมจุลจอมเกล้า หรือตราถมาภรณ์ช้างเผือก ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงแปดเหลี่ยม ปิดทอง ประดับกระจกสี
◾ โกศโถ พระราชทานแก่ศพพระราชาชั้นธรรม ท่านผู้หญิง รัฐมนตรี(ถึงแก่กรรมขณะดำรงตำแหน่ง) ผู้ได้รับพระราชทานตรามงกุฎไทยและผู้ประกอบคุณงามความดี ทำด้วยไม้แกะสลักลวดลาย ทรงกลม ปิดทอง ประดับกระจก