สงคราม 12 วัน ระหว่างอิสราเอลกับอิหร่านตามที่มีเป้าหมายหลักในการทำลายโครงการนิวเคลียร์อิหร่าน ซึ่ง โดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ระบุว่าความสำเร็จของการโจมตีเมื่อวันอาทิตย์ ทำให้โครงการดังกล่าวล่าช้าออกไปหลายสิบปี แต่ยอมรับว่า ข้อมูลข่าวกรองต่างๆ ยังจำเป็นต้องได้รับการตรวจสอบ
สมาชิกรัฐสภาอิหร่านร่วมประณามการกระทำของสหรัฐฯ และอิสราเอล ในระหว่างการลงมติผ่านร่างกฎหมายระงับความร่วมมือกับทบวงการพลังงานปรมาณู ระหว่างประเทศ หรือ IAEA โดยประธานรัฐสภาอิหร่าน ประกาศว่า อิหร่านจะเดินหน้าโครงการนิวเคลียร์อย่างรวดเร็ว พร้อมทั้งวิจารณ์ว่า การที่ IAEA ไม่ประณามการโจมตีโรงงานนิวเคลียร์ถือเป็นการบั่นทอนความน่าเชื่อถือของ IAEA บนเวทีโลก
แม้ว่าสภาความมั่นคงแห่งชาติสูงสุดอิหร่านจะต้องรับรองร่างกฎหมายฉบับนี้ในขั้นตอนสุดท้ายก่อนที่จะเริ่มมีผลบังคับใช้ แต่ความเคลื่อนไหวที่เกิดขึ้นก็ทำให้หลายฝ่ายกังวล เพราะถ้าอิหร่านไม่ยอมให้เจ้าหน้าที่ IAEA เข้าตรวจสอบโครงการภายในประเทศแล้ว โลกจะรู้ถึงสถานการณ์ในอิหร่านได้อย่างไร
คำถามสำคัญหนึ่งที่โลกอยากรู้ในตอนนี้ คือ ยูเรเนียมเสริมสมรรถนะที่อิหร่านครอบครองกว่า 6,000 กิโลกรัมตามรายงานของ IAEA ไปอยู่ที่ไหนบ้าง หรือถูกทำลายไปแล้วมากแค่ไหน แต่ที่น่ากังวลยิ่งขึ้นไปอีก นั่นคือ ยูเรเนียมเสริมสมรรถนะ 60% ประมาณ 400 กิโลกรัม ที่ตะวันตกเชื่อว่าอาจนำไปใช้ผลิตอาวุธนิวเคลียร์ได้ 10 ลูกในเวลาอันรวดเร็วหายไปไหน
ที่น่าตั้งข้อสังเกตอย่างหนึ่ง คือ ภาพถ่ายดาวเทียมชิ้นนี้ บันทึกภาพโรงงานเสริมสมรรถนะยูเรเนียมฟอร์โดว์ เมื่อวันที่ 19 มิ.ย. หรือเพียงไม่กี่วันก่อนที่สหรัฐฯ จะโจมตีโรงงานแห่งนี้ ซึ่งจะเห็นได้ว่า มีขบวนรถบรรทุก 16 คัน จอดเรียงรายอยู่บนถนนใกล้กับอุโมงค์ทางเข้าโรงงานใต้ดิน ภาพนี้ทำให้บางคนตั้งคำถามว่า รถเหล่านี้ถูกใช้ขนยูเรเนียมเสริมสมรรถนะเกรดใกล้ใช้ผลิตอาวุธได้ ออกไปจากโรงงานก่อนถูกโจมตีหรือไม่
ผู้อำนวยการใหญ่ IAEA ระบุว่า ภารกิจสำคัญที่สุดตอนนี้ คือ การส่งเจ้าหน้าที่ตรวจสอบกลับเข้าไปที่โรงงานนิวเคลียร์ในอิหร่าน ซึ่งรวมถึงที่นาทานซ์ ฟอร์โดว์และอิสฟาฮานด้วย โดย IAEA พูดชัดเจนว่า ต้องการให้อิหร่านร่วมมือและยอมเปิดทางให้เจ้าหน้าที่เข้าไปยืนยันว่า ยูเรเนียมเสริมสมรรถนะดังกล่าวได้รับการปกป้องอย่างปลอดภัย
ขณะที่เมื่อถูกนักข่าวถามว่า ทราบหรือไม่ว่าตอนนี้ยูเรเนียม 400 กิโลกรัม ถูกเก็บเอาไว้ที่ไหน ผู้อำนวยการใหญ่ IAEA ตอบว่าได้รับแจ้งในวันที่อิสราเอลเริ่มเปิดฉากโจมตีว่า อิหร่านจะใช้มาตรการพิเศษ เพื่อปกป้องวัสดุนิวเคลียร์และอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง แต่ไม่ได้ให้รายละเอียดใดๆ เพิ่มเติม ซึ่งทำให้เชื่อได้ว่า ยูเรเนียมเสริมสมรรถนะน่าจะยังถูกเก็บอยู่ที่ไหนสักแห่ง และน่าจะยังไม่ได้ถูกทำลายจากการโจมตี
ครั้งสุดท้ายที่ IAEA เข้าถึงยูเรเนียมเสริมสมรรถนะ 60% คือ เมื่อวันที่ 10 มิ.ย.โดยถูกเก็บอยู่ในภาชนะทรงกระบอกขนาดประมาณถังบรรจุอากาศสำหรับนักดำน้ำ ซึ่งสามารถเคลื่อนย้ายได้ ดังนั้นการติดตาม-ตรวจสอบยูเรเนียมเหล่านี้น่าจะทำได้ยาก ถ้าไม่ได้รับความร่วมมือจากอิหร่าน
การครอบครองเทคโนโลยีเสริมสมรรถนะยูเรเนียมถือเป็นประเด็นอ่อนไหวที่สุดประเด็นหนึ่งในการเจรจานิวเคลียร์ระหว่างอิหร่านกับชาติตะวันตกมาตั้งแต่ในอดีต ซึ่งตะวันตกไม่ต้องการให้อิหร่านมีขีดความสามารถดังกล่าว เนื่องจากกังวลว่า อิหร่านอาจลักลอบพัฒนาอาวุธนิวเคลียร์ในโรงงานใต้ดินของประเทศ ดังนั้น โรงงานเสริมสมรรถนะยูเรเนียมทั้ง 2 แห่งของอิหร่าน จึงตกเป็นเป้าการโจมตีอย่างหนักหน่วงของสหรัฐฯ
อย่างที่นาทานซ์ เป็นโรงงานเสริมสมรรถนะยูเรเนียมแห่งแรกของประเทศและใหญ่ที่สุดด้วย โดยสามารถติดตั้งเครื่องหมุนเหวี่ยงเพื่อเสริมสมรรถนะยูเรเนียมได้ถึง 50,000 เครื่อง ขณะที่เมื่อปี 2023 IAEA ตรวจพบว่า มียูเรเนียมเสริมสมรรถนะมากกว่า 80% อยู่ที่โรงงานในฟอร์โดว์
ปัจจุบัน การตรวจสอบโครงการนิวเคลียร์อิหร่านว่าได้รับความเสียหายมากน้อยแค่ไหน ทำได้ยาก เนื่องจากความเสียหายดังกล่าวเกิดขึ้นใต้ดิน และถึงแม้ระบบโครงสร้างพื้นฐานของโรงงานต่างๆ จะถูกทำลาย แต่นั่นก็ไม่ได้รับประกันว่า โครงการนิวเคลียร์ทั้งหมดของอิหร่านจะถูกทำลายตามไปด้วย
ขีดความสามารถในการเสริมสมรรถนะยูเรเนียม เทคโนโลยีการหมุนเหวี่ยงและการพัฒนาอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับโครงการนิวเคลียร์ ไปจนถึงองค์ความรู้และยูเรเนียมเสริมสมรรถนะที่ยังมีอยู่ในครอบครอง เหล่านี้เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้อิหร่านอาจฟื้นโครงการนี้กลับมาได้อีกครั้ง แต่จะช้าหรือเร็วแค่ไหน คงต้องรอการประเมินความเสียหายก่อน
เจดี แวนซ์ รองประธานาธิบดีสหรัฐฯ ระบุว่า การตามหายูเรเนียมที่หายไปไม่ใช่ปัญหาของสหรัฐฯ เพราะสหรัฐฯ มีหน้าที่แค่ต้องกำจัดขีดความสามารถของอิหร่าน ในการเสริมสมรรถนะยูเรเนียมและผลิตอาวุธนิวเคลียร์เท่านั้น ซึ่งก็ทำสำเร็จแล้ว โดยยูเรเนียมเสริมสมรรถนะอาจเป็นไพ่ใบสุดท้ายที่อิหร่านจะใช้ในการเจรจาได้ และไพ่ใบนี้จะมีแต้มสูงพอในการต่อรองแค่ไหน ตอนนี้ยังไม่มีใครตอบได้
อ่านข่าว :
ทรัมป์ เผย "สหรัฐฯ - อิหร่าน" เตรียมหารือข้อตกลงนิวเคลียร์ สัปดาห์หน้า