กรณีเหตุดินโคลนถล่มและน้ำป่าไหลหลาก จากอิทธิพลพายุ "คาจิกิ" ที่บ้านปางอุ๋ง ต.แม่ศึก อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ เสียชีวิต 6 คน สูญหาย 3 คน บาดเจ็บ 15 คน และบ้านเรือนเสียหาย 157 หลังคาเรือน
วันที่ 28 ส.ค.2568 นายเฉลิมชัย ศรีอ่อน รมว.ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีที่นักวิชาการตั้งข้อสังเกตว่าการแจกที่ดินกว่า 400,000 ไร่ภายใต้ของคณะกรรมการนโยบายจัดสรรที่ดินทำกิน (คทช.) เพื่อโครงการแม่แจ่มโมเดลพลัส และพื้นที่ยังเป็นลุ่มน้ำชั้นหนึ่ง ทำให้เพิ่มความเสี่ยงดินถล่มที่บ้านปางอุ๋ง
นายเฉลิมชัย ยืนยันว่า ไม่มีใครต้องการให้เกิดความสูญเสีย ซึ่งปัญหาดินสไลด์สะสมมานาน 10-20 ปีและแนวโน้มจะรุนแรงขึ้น ขณะที่กรมทรัพยากรธรณีมีการแจ้งเตือนภัยดินถล่มในพื้นที่เสี่ยงภาคเหนือแล้ว แต่ก็ยังเกิดเหตุการณ์ดินถล่มจนมีคนเสียชีวิต เพราะดินอุ้มน้ำไว้มาก
ส่วนกรณีที่ คทช.แจกที่ดินทำกินในพื้นที่ป่า นายเฉลิมชัย กล่าวว่า ขออย่าจับผิด เพราะการจัดสรรที่ คทช.ตั้งใจให้ประชาชนมีที่อยู่อาศัยและที่ทำกินอย่างถูกต้อง อย่างไรก็ตาม หากมีเสียงท้วงติงเรื่องของความเหมาะสมของพื้นที่ ก็จะนำข้อมูลมาพิจารณา เพราะไม่ต้องการให้เกิดความสูญเสีย ขณะเดียวกัน คทช.ต้องเดินหน้ารองรับที่ดินทำกิน เพราะเป็นความต้องการของประชาชน
"บ้านปางอุ๋ง" เสี่ยงสูงระดับสีแดง
ขณะที่นายพิชิต สมบัติมาก อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี กล่าวว่า บ้านปางอุ๋ง อยู่ในพื้นที่เสี่ยงภัยพิบัติระดับสูงมาก หรือสีแดง เพราะตั้งอยู่บนภูเขา มีความเสี่ยงทั้งน้ำป่าไหลหลากและดินถล่ม โดยกรมฯ ได้ตั้งศูนย์ปฏิบัติการธรณีพิบัติภัยตั้งแต่วันที่ 24 ส.ค.ที่ผ่านมา เพื่อสนับสนุนข้อมูลให้สำนักงานเตือนภัยแห่งชาติ แจ้งเตือนดินโคลนถล่ม ผ่านระบบ Cell Broadcast ให้ประชาชนอพยพได้ทันท่วงที
แต่เหตุการณ์ที่บ้านปางอุ๋ง เกิดเมื่อเวลา 02.00 น.ของวันที่ 27 ส.ค.2568 ซึ่งหลายคนนอนหลับแล้ว ทำให้การอพยพไม่เกิดประสิทธิภาพเท่าที่ควร ประกอบพายุคาจิกิ ทำให้ฝนตกหนักในพื้นที่น่าน เชียงราย เชียงใหม่
ทั้งนี้ การตรวจสอบข้อมูล พบว่า ผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่บ้านปางอุ๋ง ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ ซึ่งการเคลื่อนย้ายชาวบ้าน หรืออพยพออกจากพื้นที่ทำได้ยากมาก จึงพยายามประชาสัมพันธ์ให้ข้อมูลความเสี่ยงดินสไลด์ เชื่อว่าในอนาคตชาวบ้านจะเข้าใจ และให้ความร่วมมือในการปฏิบัติ
ส่วนหาพื้นที่ใหม่เพื่อย้ายออกจากจุดเสี่ยงภัยพิบัตินั้น นายสมบัติ ยอมรับว่า ทส.ให้ความสำคัญกับเรื่องนี้เป็นอันดับแรก ซึ่งอาจผ่อนปรนให้ชาวบ้านเข้าอยู่อาศัยในพื้นที่เขตป่าอนุรักษ์ตามมาตรา 64
ตรงไหนที่ไม่เหมาะสมก็คงต้องพูดคุยกัน ในจุดเสี่ยงสูงสุด เราก็จะแจ้งเตือนว่าคุณมีความเสี่ยงทั้งชีวิตและทรัพย์สินสูง เพื่อให้อพยพออกมา ซึ่งจะทำหน้าที่อย่างดีให้ประชาชนปลอดภัยที่สุด
ตั้งเป้าติดเครื่องวัดการเคลื่อนตัวมวลดินทั่วประเทศ 600 จุด
กรมทรัพยากรธรณี เพิ่งได้รับงบประมาณติดตั้งเครื่องมือวัดการเคลื่อนตัวของมวลดิน 200 กว่าจุด ขณะนี้อยู่ระหว่างติดตั้งในพื้นที่เชียงราย โซนดอยแม่สลอง อ.แม่จัน อ.แม่สาย ลงมาถึงเทือกเขาเวียงปาเป้า รวมถึง อ.แม่อาย เชียงใหม่ ซึ่งถูกกำหนดเป็นเขตพื้นที่เสี่ยงภัยรุนแรง รวมทั้งติดตั้งเครื่องมือดังกล่าวในพื้นที่แม่ฮ่องสอน และตาก คาดว่าจะแล้วเสร็จภายในปี 2568
นอกจากนี้ กรมฯ จะของบประมาณเพิ่มเติมในการติดตั้งให้ครอบคลุม 600 จุดทั่วประเทศ เพื่อเตือนภัยพิบัติได้อย่างทั่วถึง และสร้างความมั่นใจให้กับนักท่องเที่ยวชาวไทยและต่างประเทศ
เรามั่นใจว่าหลังจากมีอุปกรณ์ครบ การประมวลผลชัดเจนจะสามารถเตือนภัยล่วงหน้าได้ก่อนในระยะ 3 วัน, 1 วัน, 6 ชั่วโมง และ 3 ชั่วโมง เพื่อให้ประชาชนปฏิบัติตามเกณฑ์ภัยพิบัติระดับสีเขียว สีเหลือง สีแดง
อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี กล่าวว่า การเตือนภัยผ่าน Cell Broadcast เพียงระบบเดียว จะลดความสับสน ขณะที่ความคืบหน้าการจัดทำแผนที่เสี่ยงภัยชุมชนระดับหมู่บ้าน ในปีนี้เมื่อได้รับงบประมาณแล้วจะจัดทำตามลำดับพื้นที่เสี่ยงสูง คือ จุดที่เสี่ยงภัยและมีผลกระทบต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน จากนั้นจะบูรณาการร่วมกับกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) กระทรวงมหาดไทย และหน่วยงานความมั่นคง เพื่อซักซ้อมแผนเผชิญเหตุ และการอพยพ
นายพิชิต กล่าวว่า ในช่วงที่พายุวิภา มีการแจ้งเตือนผ่านระบบ Cell Broadcast ทั้งหมด 21 ครั้ง และเกิดเหตุดินสไลด์ 5 จุด แต่ไม่มีผู้เสียชีวิต แต่เหตุที่บ้านปางอุ๋งเกิดขึ้นกลางดึก จึงขอให้ประชาชนติดตามข่าวสารอย่างใกล้ชิด อีกทั้งมีเครือข่ายอาสาสมัครฯ ร่วมสร้างความเข้าใจในเรื่องพื้นที่เสี่ยงภัยพิบัติ เพื่อซ้อมแผนปฏิบัติตามขั้นตอน ตั้งแต่เก็บของขึ้นที่สูง เตรียมสิ่งของจำเป็น และอพยพ
เปิดสาเหตุ "ดินถล่มบ้านปางอุ๋ง"
เจ้าหน้าที่กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม และสำนักงานทรัพยากรธรณี เขต 1 กรมทรัพยากรธรณี ลงพื้นที่ตรวจสอบ พบว่า สภาพที่ตั้งของหมู่บ้านอยู่บริเวณที่ลาดเชิงเขา มีทางน้ำไหลผ่านหมู่บ้าน และมีสภาพธรณีวิทยารองรับด้วยหินตะกอน และหินตะกอนกึ่งแปร จำพวกหิน ทราย หินดินดาน หินปูน และหินควอร์ตไซต์ มีอัตราการผุพังสูง ทำให้มีชั้นดินหนาชนิดตะกอนทรายปนดินเหนียว สีน้ำตาลแดง
การสำรวจยังพบร่องรอยแผ่นดินถล่มชนิดการไหล และการเลื่อนไถลขนาดใหญ่จำนวนมากบนภูเขาทางด้านทิศใต้ของหมู่บ้านปางอุ๋ง และพบร่องรอยแผ่นดินถล่มชนิดเศษวัสดุธรณีไหล ประกอบด้วยเศษหินทราย และหินควอร์ตไซต์ ไม่คัดขนาด ตั้งแต่ก้อนกรวดเล็กถึงก้อนหินมนใหญ่ เศษหินใหญ่ที่สุดมีขนาดประมาณ 60x100 เซนติเมตร ปะปนกับตะกอนทรายปนดินเหนียว และซากต้นไม้ขนาดใหญ่ แผ่กระจายในพื้นที่บ้านปางอุ๋ง
นอกจากนี้ พบกองดินถล่มโบราณ ประกอบด้วยตะกอนกรวดของหินปูน ขนาดตั้งแต่ก้อนกรวดเล็กถึงก้อนหินมนใหญ่ และทรายปนดินเหนียวโดยไม่แยกชั้นตามขนาดเล็กถึงใหญ่ บริเวณในหมู่บ้านปางอุ๋ง
สำหรับสาเหตุดินถล่มเกิดจากอิทธิพลของพายุคาจิกิ ส่งผลให้ฝนตกหนักต่อเนื่องหลายวัน ประกอบกับหมู่บ้านตั้งอยู่บริเวณที่ลาดเชิงเขามีสภาพป่าเป็นป่าต้นน้ำที่มีความสูงและความชันมาก บางจุดปลูกข้าวโพดบนพื้นที่เชิงเขา ทำให้ชั้นดินอุ้มน้ำและรับน้ำหนักไม่ไหว เกิดดินถล่มและน้ำป่าไหลหลากลงสู่หมู่บ้านอย่างรวดเร็วและรุนแรง
กรมทรัพยากรธรณี แนะนำว่าควรหลีกเลี่ยงการสร้างสิ่งปลูกสร้างบนเนินเขาสูงชัน ติดกับภูเขาที่มีหน้าผาสูงชัน ไม่กีดขวางทางน้ำหรือร่องน้ำตามธรรมชาติ รวมถึงสร้างทางระบายน้ำให้มีขนาดใหญ่เพียงพอต่อการระบายน้ำ
นอกจากนี้ ควรปรับหน้าดินให้เป็นลักษณะขั้นบันได หรือลดความลาดชั้นของหน้าเขาลง พร้อมทั้งปลูกพืชคลุมดิน พร้อมแจ้งเจ้าหน้าที่และประชาชนให้เฝ้าระวัง และเตรียมพร้อมรับมือเมื่อเกิดฝนตกหนักอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดแผ่นดินถล่ม
อ่านข่าว : พายุคาจิกิ พัดถล่มบ้านปางอุ๋ง อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่