การเป็น “นักบิน” จำเป็นต้องมีใบอนุญาต ซึ่งใบอนุญาตนั้นมีหลายชนิดแตกต่างกันไป คล้ายกับใบอนุญาตขับรถที่มีหลายชนิดและใช้แตกต่างกัน เช่น ใบอนุญาตขับรถยนต์และใบอนุญาตขับรถจักรยานยนต์ ซึ่งจะมีหน่วยงานกลางมาควบคุมกำกับดูแลการออกใบขับขี่เหล่านี้

ในบทความนี้เราจะมาดูใบอนุญาตแต่ละชนิดของนักบินกัน

ใบอนุญาตนักบินสามารถแบ่งได้เป็นหลายหมวดหมู่ แต่ละหมวดหมู่จะถูกกำหนดโดยหน่วยงานกำกับดูแลของแต่ละประเทศ หมวดหมู่หลัก ๆ ได้แก่ เครื่องบินปีก (Fixed-wing aircraft) และเฮลิคอปเตอร์

ในแต่ละหมวดหมู่นี้ จะมีระดับของใบอนุญาตที่แตกต่างกัน

นักบินส่วนบุคคล (ซ้าย) และผู้โดยสาร (ขวา) ในเครื่องบินขนาดเล็ก

PPL หรือ Private Pilot License คือใบอนุญาตนักบินส่วนบุคคล มักเป็นใบอนุญาตใบแรก ๆ ที่นักบินหลายคนถือก่อนที่จะได้รับใบอนุญาตนักบินอื่น ๆ เนื่องจากเป็นใบอนุญาตที่ใช้เวลาในการฝึกบินและการสอบใบอนุญาตน้อยที่สุด แต่ละประเทศจะกำหนดชั่วโมงบินขั้นต่ำในการสอบใบอนุญาตแตกต่างกัน

โดยประมาณแล้ว PPL จะต้องใช้ชั่วโมงบินประมาณ 35 ถึง 45 ชั่วโมง ในชั่วโมงบินทั้งหมดนี้ จะแยกย่อยไปอีกว่านักบินที่ขอใบอนุญาตต้องมีชั่วโมงบินกับครูฝึกสอน (CFI หรือ Certified Flight Instructor) เท่าไร บินโดยมี CFI ดูแลเท่าไร และบินด้วยตัวเอง (Solo) เท่าไร

ผู้ถือ PPL ไม่สามารถเป็นนักบินพาณิชย์ได้และไม่สามารถรับค่าตอบแทนจากการเป็นนักบินได้ บินได้เพื่อความสันทนาการเท่านั้น สามารถมีผู้โดยสารบินด้วยได้ ตราบใดที่ไม่ได้รับค่าตอบแทน แต่ละประเทศจะมีสิ่งที่เรียกว่า “Flight Review” หรือการตรวจความสามารถการบินเป็นระยะ ๆ เพื่อคงสถานะใบอนุญาต

นอกจากนี้ ผู้ถือ PPL ยังสามารถขอใบอนุญาตเพิ่มเติมที่เรียกว่า “Instrument Rating” ได้ เพื่อเพิ่มความสามารถในการใช้อุปกรณ์เพื่อนำทางในกฎการบิน IFR (Instrument Flight Rules) เมื่อนักบินไม่สามารถมองเห็นสภาพข้างนอกได้ชัดเจน

นักบินผู้ถือใบอนุญาต CPL สามารถบินเครื่องบินเพื่อการพาณิชย์ได้ เช่น เครื่องบินเกษตรกรรม

CPL หรือ Commercial Pilot License คือใบอนุญาตนักบินพาณิชย์ มีเกณฑ์ในการสอบหรือขอที่ยากกว่า PPL โดยผู้ถือ CPL สามารถบินเครื่องบินเพื่อการพาณิชย์ได้และสามารถรับค่าตอบแทนจากการเป็นนักบินได้ แต่ละประเทศมีข้อกำหนดในการออกใบอนุญาตแตกต่างกัน

หลายคนอาจจะเข้าใจว่าการได้ CPL จะสามารถเป็นนักบินเครื่องบินขนาดใหญ่ให้กับสายการบินพาณิชย์ต่าง ๆ ได้แล้ว แต่ไม่จริงเสมอไป เนื่องจากการได้มาซึ่ง CPL หมายถึงนักบินผู้ถือ CPL สามารถรับค่าสินไหมตอบแทนสำหรับการเป็นนักบินได้ แต่การจะเป็นนักบินให้กับเครื่องบินชนิดหนึ่ง ๆ และสายการบินพาณิชย์นั้น นักบินผู้ถือ CPL จำเป็นจะต้องมีใบอนุญาตสำหรับเครื่องบินนั้น ๆ เสียก่อนด้วย นอกจากนี้ หากเครื่องบินลำนั้น ๆ เป็นเครื่องบินที่จำเป็นต้องใช้นักบินหลายคน นักบินผู้ถือ CPL ก็จะต้องมีใบอนุญาตสำหรับบินเครื่องบินที่มีลูกเรือหลายคนอีกเช่นกัน

การถือแต่ CPL อย่างเดียว นักบินจะสามารถเป็นนักบินพาณิชย์สำหรับการรดน้ำตนไม้จากอากาศหรือการโฆษณาทางอากาศได้เท่านั้น

เครื่องบิน Boeing 777 ซึ่งต้องมีนักบินในการบินอย่างน้อย 2 คน จึงจำเป็นต้องใช้ใบอนุญาตนักบิน MCL เป็นอย่างต่ำ

MPL หรือ Multi-crew Pilot License คือใบอนุญาตนักบินสำหรับเครื่องบินที่มีลูกเรือหลายคน ผู้ถือ MPL สามารถเป็นนักบินผู้ช่วยให้กับเครื่องบินที่มีลูกเรือหลายคนได้ ซึ่งในปัจจุบัน เครื่องบินพาณิชย์เกือบทุกแบบจำเป็นต้องใช้นักบินขั้นต่ำ 2 คน ดังนั้นการจะเป็นนักบินผู้ช่วยในสายการบินได้ นักบินจำเป็นต้องถือ MPL เป็นขั้นต่ำ

กัปตันของเครื่องบินที่มีลูกเรือหลายคนจะต้องมีใบอนุญาต ATPL เป็นอย่างต่ำ

ATPL หรือ Airline Transport Pilot License คือใบอนุญาตนักบินพาณิชย์สำหรับเครื่องบินโดยสาร ผู้ถือ ATPL สามารถเป็นได้ทั้งนักบินผู้ช่วยหรือนักบินหลัก (Pilot-in-Command) หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ “กัปตัน” ได้ การมี ATPL นั้นมักจะต้องมีชั่วโมงการบินขั้นต่ำสูงถึง 1,000 ถึง 1,500 ชั่วโมงเลยทีเดียว

การฝึก MPL หรือ ATPL นั้นมาพร้อมกับสิ่งที่เรียกว่า “Type Rating” หรือใบอนุญาตสำหรับเครื่องบินชนิดหนึ่ง ๆ ยกตัวอย่างเช่น MPL สำหรับ Airbus A320 เมื่อนักบินได้ MPL แล้วก็จะได้ Type Rating สำหรับ Airbus A320 ไปด้วย หากนักบินคนดังกล่าวอยากเปลี่ยนเครื่องบินไปบินลำอื่น เช่น Boeing 737 ก็สามารถที่จะฝึกเพื่อ Type Rating เพียงอย่างเดียวได้ โดยที่ไม่ต้องฝึก MPL ใหม่

เรียบเรียงโดย : โชติทิวัตถ์ จิตต์ประสงค์

🎧 อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

รู้จัก “ใบอนุญาตนักบิน” แต่ละชนิด มีอะไรบ้าง แตกต่างกันอย่างไร