การจับภาพดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะที่กำลังก่อกำเนิดภายในจานพอกพูนมวลเป็นเรื่องยาก เนื่องจากดาวเคราะห์ที่กำลังก่อกำเนิดมีขนาดที่เล็กกว่าดาวฤกษ์และมักจะมีฝุ่นบดบังโดยรอบ แต่เมื่อเร็ว ๆ นี้นักดาราศาสตร์สามารถจับภาพดาวเคราะห์นอกระบบสุริยะดวงหนึ่งที่กำลังก่อกำเนิดได้โดยตรงเป็นครั้งแรกอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน

นักดาราศาสตร์ได้ค้นพบมวลสารที่กำลังจะกลายไปเป็นดาวเคราะห์ ชื่อ WISPIT 2b ฝังตัวอยู่ในช่องว่างรูปวงแหวนภายในจานก๊าซและฝุ่นที่ล้อมรอบดาวฤกษ์อายุน้อยอีกดวงหนึ่ง นักดาราศาสตร์เคยตั้งสมมติฐานว่าน่าจะสามารถสังเกตเห็นดาวเคราะห์ในพื้นที่ช่องวางระหว่างชั้นของจานพอกพูนมวลรอบดาวฤกษ์ ซึ่งตัวดาวเคราะห์ที่กำลังก่อกำเนิดเองอาจจะเป็นตัวที่สร้างช่องว่างเหล่านี้ขึ้นมาเอง นับว่าเป็นครั้งแรกที่จับภาพดาวเคราะห์ที่อยู่ในช่องว่างของจานพอกพูนมวลเอาไว้ได้

ภาพถ่ายระบบ WISPIT 2 ที่เห็นภาพวงแหวนชัดเจนจากกล้องโทรทรรศน์แมกเจแลนและ Large Binocular ภาพจาก Laird Close, University of Arizona

ดาวเคราะห์ WISPIT 2b กำลังอยู่ในระหว่างการก่อกำเนิด หรือที่เรียกกันว่า Protoplanet หมายถึงวัตถุทางดาราศาสตร์ที่กำลังสะสมสสารและเติบโตไปเป็นดาวเคราะห์สมบูรณ์แบบ แม้ตัวดาวจะอยู่ในสภาวะที่ยังไม่เป็นดาวเคราะห์ที่แท้จริง และมีอายุเพียงห้าล้านปี แต่ WISPIT 2b ในตอนนี้ก็มีมวลมากกว่าดาวพฤหัสบดีถึงห้าเท่าเข้าให้แล้ว

จานพอกพูนมวลก่อกำเนิดดาวเคราะห์ที่อยู่รอบดาวฤกษ์นั้น มักจะเกิดช่องว่างหรือ “วงแหวนโปร่ง” ซึ่งดูเหมือนพื้นที่ว่างเปล่าในก๊าซและฝุ่น นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าดาวเคราะห์ที่กำลังเติบโตอาจเป็นสาเหตุของช่องว่างเหล่านี้ มันจะ กวาดและผลักฝุ่นออกไปด้านนอก ทำให้เกิดวงแหวนเป็นชั้น ๆ รอบดาวฤกษ์ นักดาราศาสตร์เชื่อว่าระบบสุริยะของเราเมื่อหลายพันล้านปีก่อนเคยมีลักษณะที่เป็นจานแบบนี้มาก่อนเช่นกัน และอาจเป็นไปได้ว่า ดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์ ก็เคยสร้างช่องว่างในจานก่อกำเนิดดาวเคราะห์ของเราในลักษณะเดียวกันเมื่อหลายพันล้านปีก่อนด้วย

ภาพวาดของดาวเคราะห์ WISPIT 2 b ดาวเคราะห์ขนาดใหญ่ยักษ์ที่กำลังก่อตัวอยู่ท่ามกลางวงแหวน ภาพจาก NASA

แม้ทฤษฎีนี้จะดูเข้าทีในเชิงเหตุและผล แต่กลับกันตลอดการถ่ายภาพของดาวฤกษ์อายุน้อยที่มีจานพอกพูนมวลอยู่โดยรอบนั้น เราไม่เคยค้นพบดาวเคราะห์ในพื้นที่ช่องว่างระหว่างชั้นของจานพอกพูนมวลเลย จนกระทั่งการถ่ายภาพ WISPIT 2b ด้วยกล้องโทรทรรศน์ Very Large Telescope และ Magellan 2 (Clay Telescope) ที่ช่วยกันส่องเข้าไปและค้นพบกับดาวเคราะห์ดวงนี้ ซึ่งไม่เพียงแค่เป็นภาพถ่ายที่ตรวจจับและสังเกตการณ์มีอยู่ของดาวเคราะห์ตัวนี้ได้เหมือนกับภาพถ่ายทั่ว ๆ ไป แต่ภาพถ่ายที่ถ่ายมาได้นั้นจับภาพดาวเคราะห์แรกเริ่มดวงนี้ได้จริง ๆ

นอกจากนี้จากการสำรวจระบบ WISPIT 2 ยังค้นพบจุดแสงรอบดาวฤกษ์ดวงนี้อีกจุดด้วย นักดาราศาสตร์คาดว่าน่าจะเป็นจุดแสงจากดาวเคราะห์ที่กำลังก่อตัวอีกดวงหนึ่ง ซึ่งจุดแสงนี้จะเป็นเป้าหมายในการศึกษาต่อไป

เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ที่มาข้อมูล : NASA

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ครั้งแรก! จับภาพ “ดาวเคราะห์” กำลังก่อกำเนิดในจานพอกพูนมวลรอบดาวฤกษ์