ปัญหาจำนวนขยะในวงโคจรรอบโลกในตอนนี้เพิ่มขึ้นอย่างมากจากการขยายตัวของอุตสาหกรรมอวกาศ ทำให้เกิดความจำเป็นที่ต้องมีเครื่องมือเพื่อใช้ในการวัดผลกระทบพฤติกรรมของเราในอวกาศต่อสิ่งแวดล้อม โดยทาง ESA ได้สร้างดัชนีชี้วัดสภาพแวดล้อมในอวกาศ (Space Environment Health Index) เพื่อเป็นเครื่องมือในการสร้างความตระหนักรู้และร่วมหาทางออกของปัญหาขยะอวกาศที่จะลุกลาม

หนึ่งในสิ่งที่ควรทำเพื่อให้สามารถเข้าใจในปัญหาที่กำลังเกิดขึ้นได้คือการสร้างเครื่องมือมาเพื่อระบุลักษณะของปัญหาที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ ดัชนีชี้วัดสภาพแวดล้อมในอวกาศ คือหนึ่งในเครื่องมือที่ ESA สร้างขึ้นมาเพื่อทำความเข้าใจสภาพแวดล้อมในวงโคจรเหนือโลกของเราว่ามีปริมาณขยะอวกาศหนาแน่นเพียงใด และอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สินที่อยู่ในวงโคจรมากเพียงใด

ESA ได้ร่วมมือกับสถาบันการศึกษามากมายทั่วทั้งยุโรปเพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการจราจรอวกาศ พฤติกรรมของผู้ปฏิบัติการดาวเทียม และพลวัตวงโคจร เพื่อสร้างระบบประเมินเดียว ดัชนีนี้จึงกลั่นมาจากปัจจัยซับซ้อนให้กลายเป็นตัวเลขที่เข้าใจง่าย เกณฑ์จะพิจารณาจากคุณลักษณะต่าง ๆ ของแต่ละวัตถุหรือภารกิจ เช่น ขนาดและรูปร่างว่ามีพื้นที่ผิวและปริมาตรเท่าไร อายุการโคจร ความสามารถในการหลบหลีก ความเสี่ยงต่อการระเบิด และความเสี่ยงต่อการแตกกระจายในวงโคจร และเมื่อรวบรวมข้อมูลเหล่านี้เข้าด้วยกัน ดัชนีจะประเมินความเสี่ยงว่าในภารกิจนั้นจะสร้างขยะอวกาศ ความเสี่ยงและผลกระทบต่อดาวเทียมข้างเคียง และคาดการณ์ผลสะสมต่อสิ่งแวดล้อมในระยะ 200 ปี และเมื่อรวมคะแนนของวัตถุทั้งหมด ก็จะได้ “ดัชนีสุขภาพโดยรวม” ที่บ่งบอกสถานะของสิ่งแวดล้อมในวงโคจรเมื่อเทียบกับค่ามาตรฐานอ้างอิง

ตัวเลขดัชนียิ่งค่ามากแสดงว่ามีความเสี่ยงและสภาพแวดล้อมภายในวงโคจรที่แย่ ทาง ESA ประเมินว่าค่าดัชนีภาพรวมของวงโคจรควรมีค่าอยู่ที่ต่ำกว่า 1 ซึ่งจะเป็นเกณฑ์ขั้นต่ำของความยั่งยืนระยะยาว หากเกินกว่านี้ หมายความว่าสิ่งแวดล้อมอวกาศกำลังเสื่อมสภาพและอาจเข้าสู่ภาวะไม่เสถียร

จากการประเมินภาพรวมล่าสุด ESA พบว่า ขณะนี้วงโคจรของโลกมีค่าอยู่ที่ระดับ 4 หมายความว่าสถานการณ์ในตอนนี้มีความเกินค่ามาตรฐานถึงสี่เท่า อันเกิดจากจำนวนดาวเทียมที่เพิ่มสูงขึ้น และถึงแม้หลายบริษัทจะมีมาตรการลดขยะอวกาศอยู่แล้ว แต่ก็ยังไม่เพียงพอ

แม้ว่าดัชนีนี้จะไม่ใช่เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่ช่วยสร้างองค์ความรู้ให้แก่มนุษยชาติตามเจตจำนงของ ESA แต่ได้สร้างแนวทางในการให้มนุษยชาติทุกคนยังคงสามารถรักษาผลประโยชน์ในวงโคจรและการสำรวจในห้วงอวกาศลึกได้อยู่ดังเดิม และในอนาคต ทาง ESA ตั้งเป้าว่าจะมีการใช้งานดัชนีนี้กับกระบวนการออกใบอนุญาต กำกับดูแล และประกันภัย หน่วยงานรัฐอาจกำหนดให้ค่าดัชนีเป็นหนึ่งในเกณฑ์การอนุมัติภารกิจ เพื่อให้มั่นใจว่าภารกิจใหม่จะไม่เกินระดับความเสี่ยงที่ยอมรับได้ และอาจนำไปสู่การปรับแนวทางลดขยะอวกาศและออกแบบระบบอวกาศเชิงนิเวศในระยะยาว

ปัจจุบันปัญหาเกี่ยวกับขยะอวกาศจะยังไม่เกิดขึ้นเป็นปัญหาที่ใหญ่โตและร้ายแรงเหมือนกับกลุ่มอาการเคสเลอร์ (Kessler syndrome) ที่กล่าวว่าหากมีการชนกันของขยะอวกาศในวงโคจรจะเกิดเป็นปฏิกิริยาลูกโซ่ร้ายแรงและทำให้ดาวเทียมและวัตถุในอวกาศแตกตัวเป็นทอด ๆ ไปเรื่อย ๆ จนท้ายที่สุดแล้วทั่วทั้งวงโคจรของโลกจะเป็นอันตรายต่อยานอวกาศและดาวเทียมอย่างยิ่ง จนนำไปสู่การสิ้นสุดยุคของการออกเดินทางสู่ห้วงอวกาศ

ดังนั้นด้วยเครื่องมือที่ทาง ESA ได้สร้างขึ้นมาชิ้นนี้ จะเป็นส่วนหนึ่งในการสร้างความยั่งยืนในการใช้งานและสำรวจอวกาศที่จะเกิดขึ้นต่อไปในอนาคต เป็นอีกหนึ่งความหวังในการจัดการปัญหาขยะอวกาศที่เพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดดในช่วงที่ผ่านมา

📌Starstuff เรื่องเล่าจากดวงดาว ตอน ขยะอวกาศกำจัดยังไง

หลังจากส่งสิ่งของขึ้นไปใช้งานบนอวกาศจนสำเร็จตามวัตถุประสงค์ของมันแล้ว เราจะจัดการกับมันอย่างไร ติดตามเรื่องราวของการ "ทิ้ง" และ "ทำลาย" ขยะมากมายหลายรูปแบบ ที่กลายเป็นเรื่องใหญ่ไม่น้อยในหน้าประวัติศาสตร์การสำรวจอวกาศของมนุษย์

ลิงก์ฟังรายการ>> https://www.thaipbspodcast.com/podcast/starstuff/ep81
Youtube >> https://youtu.be/Ytmm0Z40KaQ

เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ที่มาข้อมูล : ESA

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ESA เปิดตัวดัชนีสุขภาพอวกาศ เพื่อป้องกันปัญหาขยะอวกาศที่มากเกินไป