วันที่ 1–7 ตุลาคมที่ผ่านมา ยานอวกาศ ExoMars และ Mars Express ของ ESA ได้หันอุปกรณ์วิทยาศาสตร์ไปศึกษาเทหวัตถุจากห้วงอวกาศลึก 3I/ATLAS ที่เดินทางผ่านเข้ามาถึงระบบสุริยะชั้นในและเฉียดดาวอังคาร

3I/ATLAS คือเทหวัตถุอีกชิ้นหนึ่งที่เดินทางมาจากนอกระบบสุริยะ อยู่ในกลุ่มเดียวกันกับ 1I/ʻOumuamua และ 2I/Borisov ที่เคยเดินทางเข้ามาภายในระบบสุริยะก่อนหน้านี้ นักดาราศาสตร์เชื่อว่าเทหวัตถุเหล่านี้เป็นดาวหางที่เดินทางมาจากนอกระบบสุริยะ เส้นทางของ 3I/ATLAS เฉียดเข้ามาใกล้กับตำแหน่งของดาวอังคาร ซึ่งทำให้ครั้งนี้เป็นการดีที่จะใช้อุปกรณ์วิทยาศาสตร์ของยานอวกาศที่โคจรรอบดาวอังคารเพื่อศึกษา 3I/ATLAS นี้ว่ามีองค์ประกอบอะไรที่น่าสนใจบ้าง

ภาพวาดของยาน ExoMars Trace Gas Orbiter ภาพจาก ESA

องค์การอวกาศยุโรปหรือ ESA ได้สั่งการให้ยานอวกาศที่อยู่ในวงโคจรของดาวอังคารทั้ง Mars Express และ ExoMars Trace Gas Orbiter มาสังเกตเทหวัตถุนี้ โดยเริ่มตั้งแต่วันที่ 1 ถึง 7 ตุลาคมที่ผ่านมา วันที่ 3 ตุลาคม ถือว่ามีระยะเฉียดใกล้กับดาวอังคารมากที่สุด โดยที่มีระยะห่างจากดาวอังคารมากถึง 30 ล้านกิโลเมตร ซึ่งระยะห่างนี้ไกลกว่าที่อุปกรณ์กล้องถ่ายภาพของยานอวกาศทั้งสองออกแบบไว้หลายหมื่นถึงหลายแสนเท่า เทียบเท่ากับการถ่ายภาพดวงจันทร์ด้วยกล้องถ่ายภาพโทรศัพท์สมาร์ทโฟนทั่วไป ซึ่งทำให้ยากต่อการเห็นรายละเอียดของเทหวัตถุรวมถึงพฤติกรรมที่เป็นดาวหางของมันด้วย

แม้ภาพถ่ายจากยาน Mars Express ที่ส่งกลับมายังโลกจะไม่เห็นดาวหาง 3I/ATLAS เลยก็ตามเพราะว่าความไวของกล้องถ่ายภาพอยู่ที่ 0.5 วินาที แต่ว่าภาพที่ได้จากยาน Trace Gas Orbiter สามารถเปิดชัตเตอร์ค้างไว้ได้นานถึง 5 วินาที ทำให้เราเห็นดาวหางดวงนี้ได้จากดาวอังคาร เพียงแค่ว่าคุณภาพของภาพทีได้มานั้นไม่สามารถแยกแยะส่วนของหางและนิวเคลียสออกจากกันได้ละเอียดเพราะระยะห่างของดาวหางที่อยู่ไกลเกินไป

แม้ว่าภาพถ่ายจากยาน Mars Express จะไม่เห็นดาวหางเลย แต่ว่านักวิทยาศาสตร์ยังคงคาดหวังและวิเคราะห์ภาพถ่ายเพื่อหวังว่าจะมีภาพของดาวหางจาง ๆ ที่ได้มาจากกล้องถ่ายภาพของยาน Mars Express และนักวิทยาศาสตร์พยายามจับสัญญาณสเปกตรัมของดาวหางดวงนี้อีกด้วย OMEGA และ SPICAM ของ Mars Express และ NOMAD ของ ExoMars TGO อย่างไรก็ดีตอนนี้ยังไม่ทราบว่าความสว่างของดาวหางดวงนี้จะมากพอที่จะเก็บข้อมูลมาวิเคราะห์สเปกตรัมได้หรือไม่

นักดาราศาสตร์คาดว่าดาวหาง 3I/ATLAS อาจเป็นดาวหางที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่เคยสังเกตพบ อาจมีอายุราว 7,600 ล้านปี มากกว่าระบบสุริยะของเราถึง 3,000 ล้านปี

ภาพถ่ายดาวหาง 3I_ATLAS ที่ได้จากยาน Trace Gas Orbiter เมื่อวันที่ 3 มีนาคมที่ผ่านมา ภาพจาก ESA

แม้ว่าการเฉียดดาวอังคารของ 3I/ATLAS จะจบลงแล้ว แต่ว่ายังเหลืออีกหนึ่งภารกิจคือการสำรวจ 3I/ATLAS จากยานอวกาศ Juice ที่กำลังเดินทางไปยังดาวพฤหัสบดี ซึ่งจะเกิดขึ้นในวันที่ 2 พฤศจิกายน ถือเป็นช่วงที่ดาวหางเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สุด ทำให้ดาวหางแสดงพฤติกรรมออกมาอย่างเด่นชัด ซึ่งเป็นโอกาสอันดีที่จะทำการศึกษาดาวหางดวงนี้ด้วยยานอวกาศ Juice

นอกจากนี้ ในอนาคต ESA มีแผนปล่อยยานอวกาศในโครงการ Comet Interceptor ในปี 2029 เพื่อเข้าสู่วงโคจรรอเป้าหมาย ซึ่งอาจเป็นดาวหางที่ยังไม่ถูกแตะต้องจากเมฆออร์ตอันห่างไกลที่ล้อมรอบระบบสุริยะ หรือในกรณีที่น่าตื่นเต้นยิ่งกว่า อาจเป็นวัตถุระหว่างดวงดาวเช่น 3I/ATLAS

แม้ว่าโอกาสและความสำเร็จของภารกิจนี้จะเกิดขึ้นได้ต่ำ แต่ก็เป็นอีกหนึ่งจุดที่น่าสนใจสำหรับการศึกษาดาวหางคาบยาวและที่เดินทางมาจากนอกระบบสุริยะ เพราะยานอวกาศจะสามารถตอบสนองและเคลื่อนที่เข้าไปใกล้ดาวหางโดยทันที ภารกิจนี้เป็นวิธีเดียวที่ทำให้เราศึกษาดาวหางเหล่านี้ได้โดยตรง ทั้งยังมีโอกาสสำเร็จค่อนข้างสูง ระหว่างรอ ตัวยานจะโคจรอยู่ในบริเวณจุด L1 ในวงโคจรของโลกกับดวงอาทิตย์และคาดว่าจะสามารถให้ยานอวกาศรอได้นาน 5 ปี ซึ่งภารกิจนี้นับว่าเป็นภารกิจที่น่าสนใจในการศึกษาเกี่ยวกับดาวหางคาบยาวและวัตถุจากนอกระบบสุริยะได้ในอนาคต

เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ที่มาข้อมูล : ESA

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ยาน ExoMars และ Mars Express ได้ร่วมสำรวจเทหวัตถุจากห้วงอวกาศลึก 3I/ATLAS