กล้องโทรทรรศน์ Very Large Telescope เปิดเผยรูปทรงของซูเปอร์โนวา SN 2024ggi ที่เกิดขึ้นภายในช่วงเวลาภายหลังการระเบิดแค่ 1 วันได้ ซึ่งเป็นช่วงเวลาสั้นมากและจะไม่สามารถสังเกตได้หากล่าช้าเกินหนึ่งวัน

ซูเปอร์โนวา SN 2024ggi ถูกตรวจพบครั้งแรกในคืนวันที่ 10 เมษายน 2024 ซึ่งอี้ หยาง (Yi Yang) ผู้ช่วยศาสตราจารย์จากมหาวิทยาลัยชิงหัวได้ทำการส่งข้อเสนอขอสังเกตการณ์ไปยัง ESO โดยทันทีที่พบการระเบิดเกิดขึ้นและได้รับการอนุมัติการสังเกตการณ์อย่างรวดเร็ว ซึ่งกล้องโทรทรรศน์ Very Large Telescope ได้หันไปสังเกตการณ์ซูเปอร์โนวาดังกล่าวในวันที่ 11 เมษายน เพียง 26 ชั่วโมงหลังการตรวจจับครั้งแรก

ตำแหน่งของซูเปอร์โนวา 2024ggi ใน NGC 3621 ภาพจาก ESO

SN 2024ggi ตั้งอยู่ในดาราจักร NGC 3621 ทิศทางกลุ่มดาวไฮดรา ห่างจากโลกประมาณ 22 ล้านปีแสง ซึ่งถือว่าอยู่ใกล้ในเชิงดาราศาสตร์ ด้วยศักยภาพของกล้อง VLT ทำให้สามารถเปิดเผยรูปร่างของการระเบิดที่เกิดขึ้นได้และการสังเกตการณ์เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เหมาะสมคือหนึ่งวันหลังการระเบิด ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่การระเบิดยังไม่ขยายวงกว้างและฝุ่นที่เกิดขึ้นโดยรอบไม่บดบังแสงจากการระเบิดไปจนหมดสิ้น ซึ่งนับว่านี่เป็นครั้งแรกที่สามารถจับภาพการระเบิดของซูเปอร์โนวาด้วยกล้องศักยภาพสูงได้ตั้งแต่ช่วงเวลาแรก ๆ และเป็นสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน

รูปทรงของการระเบิดมีความสำคัญในเชิงฟิสิกส์ดาราศาสตร์ เนื่องจากเกี่ยวข้องกับกลไกการวิวัฒน์ของดาวฤกษ์และกระบวนการที่นำไปสู่การยุบตัวและระเบิดของดาวมวลมาก ดาวต้นกำเนิดของเหตุการณ์ครั้งนี้เป็นดาวมหายักษ์แดงที่มีมวลประมาณ 12–15 เท่าของดวงอาทิตย์ และมีรัศมีใหญ่กว่าดวงอาทิตย์ประมาณ 500 เท่า ซึ่งเป็นลักษณะที่พบทั่วไปในดาวมวลมากก่อนเกิดซูเปอร์โนวา

ภาพจำลองทางคอมพิวเตอร์ของการระเบิดซูเปอร์โนวา ภาพจาก ESO

โดยในการถ่ายภาพและวิเคราะห์สัญญาณแสงที่ได้มานั้นทางทีมวิจัยได้ใช้ สเปกโตรโพลาริเมทรี (spectropolarimetry) ซึ่งเป็นวิธีการวัดโพลาไรซ์ของแสงเพื่อถอดรหัสรูปทรงเรขาคณิตของแหล่งกำเนิดแสงที่ไม่สามารถเห็นโครงสร้างได้โดยตรง แม้ว่าดาวที่กำลังระเบิดจะปรากฏเป็นเพียงจุดเดียวบนท้องฟ้า แต่รูปแบบการโพลาไรซ์ของแสงยังคงบรรทุกข้อมูลเกี่ยวกับรูปทรงของการระเบิดอยู่

จากการวิเคราะห์ข้อมูลของเครื่องมือ FORS2 บนกล้อง VLT พบว่าการพุ่งออกของสสารในระยะเริ่มต้นมีรูปทรงคล้ายกับผลมะกอก และเมื่อการระเบิดขยายตัวออกไปพร้อมชนกับสสารรอบดาว รูปทรงดังกล่าวค่อย ๆ แบนราบลง แต่แกนสมมาตรยังคงอยู่ ซึ่งบ่งชี้ว่าการระเบิดของดาวมวลมากจำนวนมากอาจถูกขับเคลื่อนด้วยกลไกทางฟิสิกส์ร่วมกันที่มีความสมมาตรตามแนวแกน

ข้อค้นพบนี้เปิดโอกาสให้นักดาราศาสตร์สามารถคัดทิ้งแบบจำลองบางส่วนของซูเปอร์โนวาที่ไม่สอดคล้องกับข้อมูล และนำข้อมูลใหม่ไปปรับปรุงแบบจำลองอื่นเพื่ออธิบายการตายของดาวมวลมากอย่างละเอียดมากยิ่งขึ้น

เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ที่มาข้อมูล : ESO

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ESO เปิดเผยรูปทรงการระเบิดของซูเปอร์โนวา