กล้องโทรทรรศน์ Very Large Telescope เปิดเผยรูปทรงของซูเปอร์โนวา SN 2024ggi ที่เกิดขึ้นภายในช่วงเวลาภายหลังการระเบิดแค่ 1 วันได้ ซึ่งเป็นช่วงเวลาสั้นมากและจะไม่สามารถสังเกตได้หากล่าช้าเกินหนึ่งวัน
ซูเปอร์โนวา SN 2024ggi ถูกตรวจพบครั้งแรกในคืนวันที่ 10 เมษายน 2024 ซึ่งอี้ หยาง (Yi Yang) ผู้ช่วยศาสตราจารย์จากมหาวิทยาลัยชิงหัวได้ทำการส่งข้อเสนอขอสังเกตการณ์ไปยัง ESO โดยทันทีที่พบการระเบิดเกิดขึ้นและได้รับการอนุมัติการสังเกตการณ์อย่างรวดเร็ว ซึ่งกล้องโทรทรรศน์ Very Large Telescope ได้หันไปสังเกตการณ์ซูเปอร์โนวาดังกล่าวในวันที่ 11 เมษายน เพียง 26 ชั่วโมงหลังการตรวจจับครั้งแรก
SN 2024ggi ตั้งอยู่ในดาราจักร NGC 3621 ทิศทางกลุ่มดาวไฮดรา ห่างจากโลกประมาณ 22 ล้านปีแสง ซึ่งถือว่าอยู่ใกล้ในเชิงดาราศาสตร์ ด้วยศักยภาพของกล้อง VLT ทำให้สามารถเปิดเผยรูปร่างของการระเบิดที่เกิดขึ้นได้และการสังเกตการณ์เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เหมาะสมคือหนึ่งวันหลังการระเบิด ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่การระเบิดยังไม่ขยายวงกว้างและฝุ่นที่เกิดขึ้นโดยรอบไม่บดบังแสงจากการระเบิดไปจนหมดสิ้น ซึ่งนับว่านี่เป็นครั้งแรกที่สามารถจับภาพการระเบิดของซูเปอร์โนวาด้วยกล้องศักยภาพสูงได้ตั้งแต่ช่วงเวลาแรก ๆ และเป็นสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน
รูปทรงของการระเบิดมีความสำคัญในเชิงฟิสิกส์ดาราศาสตร์ เนื่องจากเกี่ยวข้องกับกลไกการวิวัฒน์ของดาวฤกษ์และกระบวนการที่นำไปสู่การยุบตัวและระเบิดของดาวมวลมาก ดาวต้นกำเนิดของเหตุการณ์ครั้งนี้เป็นดาวมหายักษ์แดงที่มีมวลประมาณ 12–15 เท่าของดวงอาทิตย์ และมีรัศมีใหญ่กว่าดวงอาทิตย์ประมาณ 500 เท่า ซึ่งเป็นลักษณะที่พบทั่วไปในดาวมวลมากก่อนเกิดซูเปอร์โนวา
โดยในการถ่ายภาพและวิเคราะห์สัญญาณแสงที่ได้มานั้นทางทีมวิจัยได้ใช้ สเปกโตรโพลาริเมทรี (spectropolarimetry) ซึ่งเป็นวิธีการวัดโพลาไรซ์ของแสงเพื่อถอดรหัสรูปทรงเรขาคณิตของแหล่งกำเนิดแสงที่ไม่สามารถเห็นโครงสร้างได้โดยตรง แม้ว่าดาวที่กำลังระเบิดจะปรากฏเป็นเพียงจุดเดียวบนท้องฟ้า แต่รูปแบบการโพลาไรซ์ของแสงยังคงบรรทุกข้อมูลเกี่ยวกับรูปทรงของการระเบิดอยู่
จากการวิเคราะห์ข้อมูลของเครื่องมือ FORS2 บนกล้อง VLT พบว่าการพุ่งออกของสสารในระยะเริ่มต้นมีรูปทรงคล้ายกับผลมะกอก และเมื่อการระเบิดขยายตัวออกไปพร้อมชนกับสสารรอบดาว รูปทรงดังกล่าวค่อย ๆ แบนราบลง แต่แกนสมมาตรยังคงอยู่ ซึ่งบ่งชี้ว่าการระเบิดของดาวมวลมากจำนวนมากอาจถูกขับเคลื่อนด้วยกลไกทางฟิสิกส์ร่วมกันที่มีความสมมาตรตามแนวแกน
ข้อค้นพบนี้เปิดโอกาสให้นักดาราศาสตร์สามารถคัดทิ้งแบบจำลองบางส่วนของซูเปอร์โนวาที่ไม่สอดคล้องกับข้อมูล และนำข้อมูลใหม่ไปปรับปรุงแบบจำลองอื่นเพื่ออธิบายการตายของดาวมวลมากอย่างละเอียดมากยิ่งขึ้น
เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์
อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS
ที่มาข้อมูล : ESO
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
