เมื่อปี 2018 การศึกษาเกี่ยวกับ “ดาวอังคาร” มีความตื่นตัวจากรายงานของยาน Mars Express ที่ได้มีการค้นพบสัญญาณเรดาร์ผิดปกติใต้ชั้นน้ำแข็งบริเวณขั้วใต้ของดาวอังคาร ข้อมูลดังกล่าวนำไปสู่ข้อสันนิษฐานว่าพื้นที่ดังกล่าวอาจเป็นทะเลสาบน้ำเค็มลึกลงไปใต้ผิวดาวอังคาร ซึ่งในเวลานั้นนับว่าเป็นข่าวใหญ่และอาจเป็นหลักฐานสำคัญสู่การค้นพบสิ่งมีชีวิตที่อยู่บนดาวอังคารในปัจจุบัน

ืทิศทางของยาน MRO ในมุม 120 องศา ซึ่งทำให้เสาเรดาร์ SHARAD นั้นชี้ลงสู่พื้นผิวของดาวอังคาร และทำให้สัญญาณจากเรดาร์คมชัดขึ้น ภาพจาก NASA

การศึกษาครั้งนี้ ทีมนักวิทยาศาสตร์ใช้เรดาร์ตรวจสอบพื้นผิวดาวแบบตื้น (Shallow Radar หรือ SHARAD) ของยาน Mars Reconnaissance Orbiter ในการสำรวจ ซึ่งใช้เทคนิคใหม่ Very Large Roll หมุนยาน 120 องศาเพื่อให้ SHARAD ส่งสัญญาณสู่พื้นผิวได้แรงและลึกกว่าเดิม การหมุนยานในลักษณะนี้ไม่ใช่ท่าทางการทำงานปกติของยานตามที่ออกแบบไว้ และการจะหมุนยานแต่ละครั้งวิศวกรต้องคำนวณและควบคุมอย่างละเอียดเพื่อป้องกันผลกระทบต่อโครงสร้างของยานและระบบสื่อสาร

เมื่อยาน Mars Reconnaissance Orbiter บินโฉบเพื่อศึกษาพื้นที่ที่ยาน Mars Express เคยรายงานไว้ว่ามีทะเลสาบน้ำเค็มอยู่ใต้พื้นผิวของขั้วใต้ดาวอังคารด้วยท่าทางการบินใหม่นี้ ผลข้อมูลเรดาร์จากเครื่องมือ SHARAD ที่ได้กลับมานั้นพบสัญญาณสะท้อนที่อ่อนมาก ซึ่งแตกต่างอย่างสิ้นเชิงจากสัญญาณแรงที่เคยตรวจพบ นอกจากนี้ ในพื้นที่ใกล้เคียงกันที่สำรวจด้วยวิธีเดียวกัน เรดาร์ไม่สามารถตรวจจับสัญญาณใด ๆ ได้เลย ชวนให้ตั้งคำถามว่าเหตุใดสัญญาณจึงเกิดขึ้นเฉพาะบางตำแหน่งอย่างผิดปกติ

ภาพขั้วใต้ของดาวอังคารที่มีน้ำแข็งปกคลุมอยู่ซึ่งบริเวณข้างเคียงเป็นหนึ่งในตำแหน่งที่เคยคาดว่าน่าจะมีชั้นน้ำแข็งใต้ดินอยู่ ภาพจาก NASA

การวิเคราะห์ผลนักวิทยาศาสตร์ให้ข้อเสนอว่า พื้นที่ที่ยาน Mars Express ให้ผลเรดาร์ว่าเป็นน้ำในสภาพของเหลวนั้น สัญญาณที่ตรวจพบนั้นอาจเกิดจากชั้นใต้ผิวที่มีความเรียบลื่นผิดปกติ เช่น ลาวาโบราณที่แข็งตัวจนเกิดเป็นแผ่นเรียบใต้ชั้นน้ำแข็ง การมีผิวสะท้อนลักษณะนี้สามารถทำให้เรดาร์สะท้อนกลับแรงได้ ส่งผลต่อการตีความสัญญาณเรดาร์ว่าเป็นน้ำที่อยู่ในสถานะของเหลว

แม้ว่าการตีความสัญญาณเรดาร์ใหม่ที่ได้จากยาน Mars Reconnaissance Orbiter จะไปในทิศทางว่าข้างใต้พื้นผิวน้ำแข็งที่บริเวณขั้วใต้ดาวอังคารจะไม่มีน้ำในรูปแบบของเหลวเหมือนที่เคยมีการวิเคราะห์ไว้ แต่ถึงอย่างนั้นก็ไม่ได้ตัดโอกาสที่จะมีน้ำในรูปแบบของเหลวที่อาจจะอยู่ข้างใต้พื้นน้ำแข็งบริเวณขั้วใต้ดาวอังคารไปเสียทีเดียว

ภาพแผนที่ตำแหน่งสีฟ้าคือตำแหน่งที่คาดว่าน่าจะมีน้ำแข็งอยู่ใต้ผิว เส้นสีแดงคือเส้นวงโคจรของยาน MRO ที่ใช้ในการเก็บข้อมูล ภาพจาก NASA

อาจจะดูไม่น่าเชื่อ แต่การหมุนยานอวกาศอายุ 20 ปีให้หันเสาอากาศให้ใกล้กับพื้นผิวของดาวอังคารมากขึ้นเพียงอย่างเดียวก็กลับสามารถทำให้เสาเรดาร์ของยานอวกาศนี้มีความแรงของสัญญาณที่มากขึ้นและมอบข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ได้มากขึ้นอีกด้วย ช่วยขยายขีดความสามารถการศึกษาดาวอังคารของยาน Mars Reconnaissance Orbiter ออกไปได้อีกมาก ซึ่งนักวิทยาศาสตร์เตรียมที่จะใช้งานเทคนิคการหมุนยานอวกาศใหม่นี้กับพื้นที่ที่น่าสนใจในเชิงธรณีวิทยาบนดาวอังคารอีกในอนาคต เช่น บริเวณ Medusae Fossae ใกล้เส้นศูนย์สูตรของดาวอังคาร ซึ่งเป็นพื้นที่ขนาดใหญ่ที่ดูดซับคลื่นเรดาร์จนแทบไม่สะท้อนกลับ พื้นที่นี้นักวิทยาศาสตร์ไม่สามารถประเมินได้ว่าข้างใต้พื้นที่บริเวณนี้มีอะไรอยู่ข้างใต้ อาจจะเป็นกองขี้เถ้าภูเขาไฟปริมาณมหาศาลหรือว่าแหล่งน้ำแข็งขนาดมหาศาลถูกขังอยู่ข้างใต้พื้นผิวก็ได้ ซึ่งหากเทคนิคการหมุนยานสามารถวิเคราะห์ข้อมูลข้างใต้พื้นผิวของบริเวณนี้ได้จริง มันจะสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับดาวอังคารได้อีกมาก และหากมันเป็นน้ำแข็งที่ฝังตัวอยู่ข้างใต้ของดาวอังคารจริง มันอาจจะเป็นตำแหน่งที่ยอดเยี่ยมในการตั้งถิ่นฐานของนักบินอวกาศในอนาคต

เรียบเรียงโดย จิรสิน อัศวกุล
พิสูจน์อักษร ศุภกิจ พัฒนพิฑูรย์

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ที่มาข้อมูล : NASA

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ข้อมูลเรดาร์ใหม่จาก MRO พบใต้ผิว “ดาวอังคาร” อาจจะไม่มีน้ำอยู่จริง