เหตุใดควรมี “จีน-ว้า” ร่วมวงแก้ปม “สารพิษข้ามแดน”

ยังไม่มีความชัดเจนว่า การแก้ปัญหามลพิษข้ามแดน ที่มีความพยายามยกระดับเป็นปัญหาระดับภูมิภาคลุ่มน้ำโขง และอาเซียน จะมีตัวแทนกองทัพสหรัฐว้า ซึ่งโดยพฤตินัย ถือเป็นเจ้าของพื้นที่ตัวจริงในรัฐฉานใต้ อยู่ในสมการแก้ปัญหามลพิษด้วยหรือไม่ ขณะที่มีความเห็นจากหลายฝ่ายมองว่า ปัญหาจะคลี่คลายได้หากในวงพูดคุยมีตัวแทนจากว้า และ จีน แต่ยังมีคำถามว่า จะเป็นไปได้หรือไม่

เป้า โหย่วเสียง ผู้กุมอำนาจสูงสุดของเขตปกครองว้า

“เป้า โหย่วเสียง” ปรากฏชื่อเป็นผู้คุมอำนาจทางการเมืองและการทหารสูงสุดของเขตปกครองว้า หากแบ่งตามลักษณะการปกครองของกองทัพสหรัฐว้า แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ประกอบด้วย เสาทางด้านการเมือง คือพรรคสหรัฐว้า (UWSP) เป้าโหย่วเสียง ถือว่าเป็นเลขาธิการพรรค ส่วนอีกด้านหนึ่งคือปีกทางการทหาร (UWSA) หรือกองทัพสหรัฐว้า เขามีสถานะเป็นผู้บัญชาการทหารสูงสุด ซึ่งมีกำลังพลอยู่ในเขตอิทธิพลกว่า 30,000 นาย

เป้า โหย่วเสียง ผู้บัญชาการทหารสูงสุด ในงานประชุมใหญ่สามัญประจำปี 2568 ภาพ : The Irrawaddy

เป้า โหย่วเสียง อายุ 75 ปี ปรากฎตัวในงานประชุมใหญ่สามัญประจำปีนี้ ในฐานะประธานการประชุมใหญ่ เมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา ที่เมืองปางซาง ซึ่งถือเป็นจุดศูนย์กลางเขตอิทธิพลของว้าในรัฐฉานตอนเหนือ

ย้อนไปเมื่อ 6 ปีก่อน เป้า โหย่วเสียง นำทัพตรวจกำลังพลในพิธีสวนสนามครั้งยิ่งใหญ่ ที่เมืองปางซาง เพื่อเฉลิมฉลองครบรอบ 30 ปี ลงนามสันติภาพกับรัฐบาลเมียนมา ท่ามกลางกำลังพลสวนสนามกว่า 7,000 นาย

ในวันนั้น นิตยสารฟรอนเทียร์เมียนมา เผยแพร่ภาพเป้า โหย่วเสียง นั่งเคียงข้างกับผู้แทนพิเศษด้านกิจการเอเชียของกระทรวงการต่างประเทศจีน

รองศาสตราจารย์ดุลยภาค ปรีชารัชช อาจารย์ประจำสาขาวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปะศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ บอกว่า ภาพนี้สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของฐานอำนาจว้าว่ามีจีนเป็นลมได้ปีกมาโดยตลอด

ฐานอำนาจเขาสัมพันธ์กับการช่วยเหลือจากจีนมาก ในเรื่องของการให้คำปรึกษา ของอุดมการณ์ในการพัฒนาพรรคในทางการเมืองการปกครอง หรืออาวุธยุทโธปกรณ์ต่างๆ ที่รับหรือสั่งซื้อมาจากกองทัพของจีน ดังนั้น เป้า โหย่วเสียง ก็ต้องติดต่อกับจีน เพราะฐานที่มั่นผูกกับจีนอย่างล้ำลึก

 

รศ.ดุลยภาค ปรีชารัชช อาจารย์ประจำสาขาวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ มธ.

 

เป้า โหย่วเสียง เป็นชาวว้าโดยกำเนิด เกิดบริเวณตะเข็บชายแดนจีน-เมียนมา เหตุการณ์สำคัญที่อาจเรียกได้ว่า เป็นจุดเริ่มต้นของการเข้ามาคุมอำนาจรัฐว้าของเขา นั่นคือ การเป็นหนึ่งในแนวร่วมกองกำลังทหาร ของพรรคคอมมิวนิสต์พม่า

หลังพรรคคอมมิวนิสต์พม่าล่มสลายเมื่อ พ.ศ. 2532 เป้า โหย่วเสียง ได้ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำกองทัพสหรัฐว้า โดยอาศัยขุมกำลัง และประสบการณ์ในการเป็นนักรบปฏิวัติ จนทำให้อำนาจสูงสุดอยู่ในมือของเขานับแต่นั้นเป็นต้นมา

ส่องกองทัพว้าใต้ “เหว่ย เซียะกัง” คุมทัพ

แม้เป้า โหย่วเสียง ถือเป็นผู้กุมอำนาจสูงสุดของกองทัพสหรัฐว้า มีศูนย์กลางอำนาจที่เมืองปางซาง ในเขตว้าเหนือ แต่หากดูจากลักษณะทางกายภาพของว้าในรัฐฉาน ประเทศเมียนมาแล้ว พบว่า พื้นที่ของว้า ประกอบด้วย ว้าเหนือ ซึ่งอยู่ติดชายแดนจีน ส่วนว้าใต้ อยู่ติดชายแดนไทย โดยทั้งสองพื้นที่ไม่ได้อยู่ติดกัน

รศ.ดุลยภาค ให้ข้อมูลว่า ด้วยลักษณะทางภูมิศาสตร์แบบนี้ ทำให้ในพื้นที่ว้าใต้ มีผู้นำที่คุมกองกำลังอีกคนหนึ่ง หรือที่คนไทยส่วนหนึ่งรู้จักกันดีในชื่อ “เหว่ย เซียะกัง” เขาได้รับฉายา ราชายาเสพติดบริเวณสามเหลี่ยมทองคำ ที่ผ่านมามีรายงานการออกหมายจับจากต่างประเทศ และการเข้ายึดทรัพย์เครือข่ายของเขามาอย่างต่อเนื่อง

เหว่ย เซียะกัง ผู้คุมเขตทหารที่ 171 หรือกองทัพว้าใต้ ภาพ : The Irrawaddy

 

บทบาทสำคัญ ของ “เหว่ย เซียะกัง” ในกองทัพสหรัฐว้า ก็คือ เป็นผู้คุมเขตทหารที่ 171 หรือ กองทัพว้าใต้ ซึ่งอยู่ติดกับชายแดนไทย

ภาพรวมในการบริหาร การจัดสรรกำลังพลนโยบายหลักๆ ทั้งหมดจะต้องออกมาจากปางซาง แต่ขณะเดียวกันก็ต้องยอมรับว่า พื้นที่ของว้าใต้ติดชายแดนไทย ในทางภูมิศาสตร์มันก็ไม่ได้ต่อประกบติดกับพื้นที่ว้าเหนือ ดังนั้นมันก็มีชนชั้นนำที่พุ่งขึ้นมาในเขตของว้าใต้ ซึ่งเขาก็มีบทบาทในการคุมภาคทหาร จัดสรรกำลังพล และการวางโครงสร้างการปกครองลงไปถึงระดับฐานล่าง คือระดับหมู่บ้านต่างๆ ที่มีประชากรว้าเข้ามาตั้งประชิดติดเขตกับไทย

ข้อเสนอคุยสองผู้นำว้า แก้มลพิษข้ามแดน

แม้มีมุมมองจากอาจารย์ประจำสาขาวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ มธ. ว่า การแก้ไขปัญหามลพิษปนเปื้อน ในแม่น้ำกก-แม่น้ำสาย จะเกิดขึ้นได้ต้องอาศัยการพูดคุยทั้งสองพื้นที่ ทั้งว้าเหนือ และว้าใต้ แต่มองว่า หากเป็นการเจรจาระยะสั้น การเจรจากับตัวแทนเขตอิทธิพลกองทัพว้าใต้ คือคำตอบ

ถ้าจะคุยกันแบบรวดเร็ว ในระดับท้องที่ เช่น เจ้าหน้าที่ไทยจะติดต่อกับทหารว้าใต้ มันก็ต้องคุยกับแม่ทัพนายกองที่อยู่ในเขตทหาร โดยเฉพาะเขตทหารที่ 171 ทุกอย่างอยู่ภายใต้การควบคุมบังคับบัญชาของเหว่ย เซียะกัง แต่ว่าถ้าจะทอดเวลาหน่อย เพื่อจะให้รอการตัดสินใจอย่างเป็นทางการ มันก็ต้องพุ่งไปหาเป้า โหย่วเสียง ที่อยู่ที่ปางซาง

แม้ยังไม่มีความชัดเจนจากทางการไทยว่า ว้า จะอยู่ในสมการการพูดคุยด้วยหรือไม่ แต่อาจารย์ประจำสาขาวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ มธ. มีความเห็นว่า สองคนนี้คือคนที่ไทยต้องประสานเข้าไปพูดคุยด้วย

ส่องแนวทางแก้ปัญหา ความเป็นไปได้ “จีน” ร่วมวงประชุม

เมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม 2568 คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง หรือ MRC เผยแพร่ประกาศ สนับสนุนให้ไทยและเมียนมาร่วมมือแก้ปัญหาข้อกังวลเกี่ยวกับคุณภาพแม่น้ำกก พร้อมระบุว่า ขณะนี้เมียนมาตอบรับข้อเสนอจัดตั้งโครงการตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างเป็นทางการแล้ว

อย่างไรก็ตาม แม้จะมีข้อเสนอจากนักวิชาการ และหลายฝ่าย ว่านอกจากเมียนมาแล้ว “จีน” คืออีกหนึ่งสมการสำคัญที่ไทยจะต้องเข้าไปพูดคุยด้วย โดยเฉพาะกลุ่มนักธุรกิจที่เข้าไปทำเหมือง แต่อาจารย์ประจำสาขาวิชาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ มธ. ประเมินว่า เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นไม่ได้กระทบกับจีนโดยตรง จึงยังไม่ชัดว่า จีนจะยอมมาร่วมพูดคุยหรือไม่

ในเมื่อคนที่เขาทำ (เหมือง) เป็นคนจีน แต่ว่าเขาไม่ได้ทำในประเทศจีน เขามาทำในประเทศพม่า ดังนั้น ความห่วงใยจากจีน คิดว่าคงจะห่างไกลอยู่เหมือนกัน ทีนี้พอไปถามพม่าเอง กำลังอำนาจรัฐทางทหารของเขา มันไม่ได้มาคุมพื้นที่แถบนี้ มันเป็นพื้นที่ของว้า แต่ว้าก็ไม่ใช่รัฐอิสระ แต่ก็มีอำนาจอยู่ตรงนั้น แล้วไปมีความสัมพันธ์กับจีนอีก มันก็เลยกลายเป็นปัญหา โดยที่ทางการจีนแทบจะปัดความรับผิดชอบเลยเขาก็สามารถทำได้

มีความเห็นจากประธานคณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม วุฒิสภา ด้วยว่า การเสนอสร้างเขื่อนดักตะกอน เพื่อหยุดมลพิษปนเปื้อนที่รัฐบาลเสนอจัดทำล่าสุดนั้น เป็นการแก้ไขปัญหาที่ปลายเหตุ จะทำได้ต่อเมื่ออยู่ในขั้นตอนของการฟื้นฟู ดังนั้น รัฐบาลจึงควรแก้ปัญหาที่ต้นเหตุ และเดินหน้าเจรจา หรือสุดท้ายอาจต้องฟ้องร้องโดยใช้กฎหมายระหว่างประเทศ