"อัตรานิตยภัต" หรือ "เงินเดือนพระสงฆ์" จากอดีตถึงปัจจุบัน

"นิตยภัต" คืออะไร พร้อมเปิดเงินเดือนพระสงฆ์ในประเทศไทยแต่ละตำแหน่ง ขณะที่จำนวนประสงฆ์และสามเณรกว่า 4 แสนคน

นิตยภัต (นิด-ตะ-ยะ-พัด) หมายถึง อาหารประจำ ปัจจุบันใช้ในความหมายว่าเงินค่าอาหารที่ทางราชการถวายแก่สงฆ์เป็นประจำ

นิตยภัต มีความเป็นมาคือในอดีตพระเจ้าแผ่นดินได้พระราชทานภัตตาหารแก่พระสงฆ์ที่มีสมณศักดิ์ หรือที่เคารพนับถือเป็นการส่วนพระองค์ โดยให้เจ้าหน้าที่จัดถวายประจำ ต่อมาพระสงฆ์ที่มีสมณศักดิ์มีมากขึ้นและอยู่ตามหัวเมืองก็มีความไม่สะดวกแก่การจัดอาหารถวาย แม้จะเปลี่ยนเป็นเงินแล้วก็ยังคงเรียกว่านิตยภัตเหมือนเดิม

"นิตยภัต" ในอดีต

นิตยภัต ถือว่าเป็นเครื่องสักการะที่พระเจ้าแผ่นดินถวายแก่พระสงฆ์ผู้ทำคุณประโยชน์แก่พระศาสนาและบ้านเมือง

ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มีพระราชดำริว่า การพระราชทานนิตยภัต 2 ประเภท คือ ถวายเป็นภัตตาหารสำรับเช้า และสำรับเพล กับถวายเป็นเงินรายเดือน (เดิมการถวายจากทางราชการแผ่นดินเป็นเงินหวัดเงินปี) แต่ไม่ปรากฏว่า พระสงฆ์ที่ได้รับเป็นพระสงฆ์ประเภทใด

รัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ. 2371 เริ่มมีหลักฐานชัดเจนว่าการพระราชทานนิตยภัตเป็น "เงิน" โดยระบุอัตราตามสมณศักดิ์ เช่น สมเด็จพระสังฆราชได้รับ 5 ตำลึง

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กำหนดอัตรานิตยภัตอย่างเป็นระบบชัดเจนตามสมณศักดิ์ โดยใช้หน่วยเงิน "ตำลึง" และระบุจำนวนเงินในเอกสารแต่งตั้งพระราชาคณะ เช่น พระญาณวราภรณ์ได้รับเดือนละ 6 ตำลึงครึ่ง

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเปลี่ยนระบบหน่วยเงินจากตำลึง ฯลฯ มาใช้ "บาท" ตามแบบสากล เริ่มใช้ใน พ.ศ.2454 ทำให้หน่วยเงินในนิตยภัตของพระสงฆ์เปลี่ยนเป็น "บาท" เช่น พระญาณวราภรณ์ ได้รับ 28 บาทต่อเดือน

"นิตยภัต" ปัจจุบัน

พระสงฆ์ที่ได้รับสมณศักดิ์ นับตั้งแต่พระครูชั้นสัญญาบัตร พระราชาคณะชั้นต่างๆ สมเด็จพระราชาคณะ และสมเด็จพระสังฆราช จะไม่ปรากฏอัตราราคานิตยภัตในสัญญาบัตร หิรัญบัฏ และสุพรรณบัฏ ที่ทรงพระกรุณาโปรดแต่งตั้ง หรือสถาปนาเช่นที่ผ่านมา รวมไปถึงบรรดาพระสงฆ์ที่ได้รับการแต่งตั้งสืบต่อจากพระสงฆ์รูปนั้นๆ ซึ่งเรียกกันว่า พระครูฐานานุกรมชั้นสัญญาบัตร มีพระครูปลัดชั้นธรรม และรวมไปถึงพระครูสัญญาบัตรชั้นอื่นๆ อีกด้วย แต่ราชการจัดสรรเงินงบประมาณไว้สำหรับถวายเมื่อได้รับการแต่งตั้งหรือสถาปนาไว้ต่างหาก 

เงินดังกล่าวคงเรียกว่านิตยภัตตามเดิม สำหรับอุปถัมภ์บำรุงแด่พระสงฆ์ ที่ได้รับพระราชทานแต่งตั้งเป็นประจำปีทั่วประเทศ โดยมีหลักเกณฑ์ในการเบิกจ่ายนิตยภัตว่า พระสงฆ์รูปใดได้รับพระราชทานสมณศักดิ์ รัฐบาลจัดถวายเงินนิตยภัตตามลำดับชั้นของสมณศักดิ์เป็นประจำ แต่หากว่าพระสงฆ์สมณศักดิ์รูปนั้นได้รับการแต่งตั้งให้มีตำแหน่งซึ่งเรียกว่า พระสังฆาธิการด้วย จะถวายเงินนิตยภัตเฉพาะอัตราที่สูงกว่าเพียงตำแหน่งเดียว

อัตรานิตยภัตทุกตำแหน่ง กรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ เป็นผู้ดำเนินงานจัดสรรตั้งงบประมาณ และรวมถึงมีหน้าที่ในการเบิกจ่ายด้วย เฉพาะในส่วนภูมิภาค นั้นกรมการศาสนาจะได้ทำความตกลงกับผู้ว่าราชการจังหวัด โดยโอนเงินไปตั้งจ่ายทางคลังจังหวัด เพื่อสะดวกแก่การเบิกจ่ายถวายพระสมณศักดิ์ และพระสังฆาธิการดังกล่าว

เปิดบัญชีอัตรานิตยภัต

(เงินเดือนพระสงฆ์) ของพระสังฆาธิการ พระสมณศักดิ์ และเปรียญธรรม (ป.ธ.) 9 ประโยค และพระเลขานุการ ซึ่งมีผลบังคับใช้ตั้งแต่เดือน เม.ย. 2554 เป็นต้นมา 

1.สมเด็จพระสังฆราชเจ้า 37,700 บาท
2.สมเด็จพระสังฆราช 34,200 บาท
3.ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช 30,800 บาท
4.สมเด็จพระราชาคณะ 27,400 บาท
5.กรรมการมหาเถรสมาคม 23,900 บาท
6.เจ้าคณะใหญ่หนต่าง ๆ 23,900 บาท
7.พระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นหิรัณยบัฏ 20,500 บาท
8.เจ้าคณะภาค 17,100 บาท
9.แม่กองบาลี 17,100 บาท
10.แม่กองธรรม 17,100 บาท
11.รองเจ้าคณะภาค 13,700 บาท
12.เจ้าคณะจังหวัด 10,300 บาท
13.เลขานุการสมเด็จพระสังฆราช 10,300 บาท
14.พระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นสัญญาบัตร 13,700 บาท
15.พระราชาคณะชั้นธรรม 13,700 บาท
16.พระราชาคณะชั้นเทพ 10,300 บาท
17.พระราชาคณะเจ้าคณะจังหวัด 10,300 บาท
18.พระราชาคณะชั้นราช 6,900 บาท
19.พระราชาคณะปลัดขวา 5,500 บาท
20.พระราชาคณะปลัดซ้าย 5,500 บาท
21.พระราชาคณะปลัดกลาง 5,500 บาท
22.พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.9 ประโยค 5,500 บาท
23.พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.7-8 ประโยค 5,200 บาท
24.พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.5-6 ประโยค 4,800 บาท
25.พระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 4,800 บาท
26.พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.4/รองเจ้าคณะจังหวัด 4,500 บาท
27.พระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 4,500 บาท
28.พระราชาคณะชั้นสามัญป.ธ.3 ได้ 4,100 บาท
29.พระราชาคณะชั้นสามัญยก ฝ่ายวิปัสสนาธุระ 4,100 บาท
30.พระราชาคณะชั้นสามัญยก (เจ้าคณะอำเภอ) 4,100 บาท
31.พระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นตรี 4,100 บาท
32.พระป.ธ.9 ประโยค 4,100 บาท
33.พระคณาจารย์เอก 4,100 บาท
34.พระราชาคณะชั้นสามัญยก 3,800 บาท
35.พระครูปลัดชั้นเอกของสมเด็จพระราชาคณะ 3,800 บาท
36.พระคณาจารย์โท 3,800 บาท
37.พระราชาคณะชั้นสามัญยก/เจ้าคณะอำเภอชั้นพิเศษ 3,800 บาท
38.พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,800 บาท
39.เลขานุการเจ้าคณะใหญ่หนต่าง ๆ (มหานิกาย/ธรรมยุต) 3,800 บาท
40.พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 3,400 บาท
41.พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะอำเภอชั้นเอก 3,400 บาท
42.พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นพิเศษ 3,400 บาท
43.พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นพิเศษ 3,400 บาท
44.พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,400 บาท
45.เลขานุการเจ้าคณะภาค 3,400 บาท
46.พระครูปลัด รองสมเด็จพระราชาคณะ 3,400 บาท
47.พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะอำเภอชั้นโท 3,100 บาท
48.พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นตรี 3,100 บาท
49.พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 3,100 บาท
50.พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,100 บาท
51.พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,100 บาท
52.พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าคณะอำเภอชั้นเอก 3,100 บาท
53.พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะตำบลชั้นเอก 3,100 บาท
54.เลขานุการรองเจ้าคณะภาค 3,100 บาท
55.เลขานุการเจ้าคณะจังหวัด 3,100 บาท
56.พระครูปลัดของเทียบรองสมเด็จพระราชาคณะ 3,100 บาท
57.พระครูฐานานุกรมของสมเด็จพระสังฆราช ชั้นเอก 3,100 บาท
58.พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าคณะอำเภอชั้นโท 2,700 บาท
59.พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะตำบลชั้นโท 2,700 บาท
60.พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 2,700 บาท
61.พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 2,700 บาท
62.พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ ชั้นเอก 2,700 บาท
63.พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นตรี 2,700 บาท
64.พระครูฐานานุกรมของสมเด็จพระสังฆราชชั้นโท 2,700 บาท
65.พระครูปลัดของพระราชาคณะชั้นธรรม 2,700 บาท
66.เลขานุการรองเจ้าคณะจังหวัด 2,700 บาท
67.พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะตำบลชั้นตรี 2,500 บาท
68.พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ชั้นโท 2,500 บาท
69.เจ้าอธิการ 2,500 บาท
70.พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ ชั้นตรี 2,200 บาท
71เลขานุการเจ้าคณะอำเภอ 2,200 บาท
72.พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสวัดราษฎร์ 1,800 บาท
73.พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดราษฎร์ 1,800 บาท
74.เลขานุการรองเจ้าคณะอำเภอ 1,800 บาท
75.พระอธิการ 1,800 บาท
76.เลขานุการเจ้าคณะตำบล 1,200 บาท

จำนวนพระภิกษุ ในประเทศไทย

ข้อมูลจากลุ่มกิจการคณะสงฆ์ สำนักเลขาธิการมหาเถรสมาคม เปิดเผยข้อมูลจำนวนพระสงฆ์ ณ วันที่ 30 ธ.ค.2564
ประเทศไทยมีจำนวนพระภิกษุจำนวน 207,875 รูป แบ่งเปน
มหานิกาย 183,131 รูป
ธรรมยุต 24,685 รูป
จีนนิกาย 49 รูป
อนัมนิกาย 10 รูป

ขณะที่จำนวนสามเณร จำนวน 241,368 รูป แบ่งเป็น
มหานิกาย 29,230 รูป
ธรรมยุต 4,186 รูป
จีนนิกาย 77 รูป 

ที่มา : ศิลปวัฒธรรม

อ่านข่าว :

อดีตพระลูกวัดซัดทอด “อดีตเจ้าอาวาสวัดไร่ขิง” สั่งโอนเงินให้นายหน้าเว็บพนัน

ตร.ค้านประกัน “ทิดแย้ม-นายหน้าพนัน” สอบต่อยักยอกเงิน “วัดไร่ขิง”

ค้นวัดไร่ขิงหาหลักฐานเพิ่มคดี "อดีตเจ้าอาวาส" ยักยอกเงิน 300 ล้าน