วิกฤตชายแดน "เด็กกัมพูชา" เผชิญอนาคตการศึกษาไม่แน่นอน

ท่ามกลางสถานการณ์ตึงเครียดบริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา เด็กนักเรียนกัมพูชานับร้อยชีวิตต้องเผชิญกับความไม่แน่นอนในเส้นทางสู่การศึกษา แม้ทางการไทยจะผ่อนปรนให้เด็กเหล่านี้ข้ามแดนมาเรียนในโรงเรียนไทยได้ตามหลักมนุษยธรรม แต่ความผันผวนของสถานการณ์ชายแดนทำให้เด็กหลายคนต้องหยุดเรียนอย่างกะทันหัน โรงเรียนไทยที่เคยเป็นประตูแห่งโอกาส วันนี้กลายเป็นความหวังที่ท้าทายสำหรับนักเรียนชายแดนกัมพูชา

"โรงเรียนไทย" ความหวังและจุดหมายของเด็กชายแดน

ปี 2551 นักเรียนในโรงเรียนจังหวัดชายแดนไทย-กัมพูชา ที่อยู่ในสังกัด สพฐ. พบว่ามีนักเรียนสัญชาติกัมพูชาศึกษาอยู่โรงเรียนไทย ในเขต จ.สระแก้ว ศรีสะเกษ อุบลราชธานี สุรินทร์ และ บุรีรัมย์ จำนวน 2,639 คน โดยเฉพาะ จ.ตราด มีจำนวนถึง 1,810 คน ทั้งนี้ข้อมูลข้างต้นเป็นเพียงตัวเลขเบื้องต้นที่แสดงจำนวนนักเรียนที่ขึ้นทะเบียน โดยระบุสัญชาติกัมพูชา

ในบางโรงเรียนตามแนวชายแดน เช่น อ.คลองใหญ่ จ.ตราด สถิติในปี 2562 ชี้ให้เห็นว่านักเรียนสัญชาติกัมพูชามีสัดส่วนสูงถึงประมาณร้อยละ 45 ของนักเรียนทั้งหมด สะท้อนให้เห็นถึงการพึ่งพิงสถานศึกษาฝั่งไทยอย่างมีนัยสำคัญ
เด็กนักเรียนกัมพูชาจำนวนมาก เลือกมาเรียนในโรงเรียนฝั่งไทยด้วยเหตุผลหลายประการ ซึ่งส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับโอกาสทางการศึกษาและคุณภาพชีวิตที่ดีกว่า

เหตุใด ? เด็กกัมพูชาเลือกมาเรียนในโรงเรียนฝั่งไทย

เด็กกัมพูชาจำนวนมากเลือกมาเรียนในโรงเรียนฝั่งไทยด้วยเหตุผลที่หลากหลาย ซึ่งสะท้อนถึงโอกาสและความหวังที่ครอบครัวของพวกเขามองเห็นในระบบการศึกษาไทยและบริบทของชีวิตชายแดน ประเทศไทยมี นโยบายการศึกษาเพื่อปวงชน ตาม พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ 2542 และ มติ ครม.2548 ที่เปิดโอกาสให้เด็กทุกคน รวมถึงเด็กข้ามชาติและไร้สัญชาติ ที่อยู่ในพื้นที่ประเทศไทย สามารถเข้าถึงการศึกษาขั้นพื้นฐานฟรี 15 ปี นโยบายนี้เป็นแรงจูงใจสำคัญที่ทำให้ผู้ปกครองชาวกัมพูชาไว้วางใจส่งบุตรหลานมาเรียนในโรงเรียนไทย

นอกจากนี้ การศึกษาไทย ได้รับการยอมรับว่ามีคุณภาพดี ผู้ปกครองกัมพูชาจำนวนมากแสดงความเชื่อมั่นในมาตรฐานการเรียนการสอนของโรงเรียนไทย ตามข้อมูลล่าสุดจาก World Population Review ปี พ.ศ.2568 ซึ่งเผยแพร่การจัดอันดับระบบการศึกษาของประเทศทั่วโลก ประเทศไทยรั้งอันดับ 107 ในขณะที่กัมพูชาอยู่ที่อันดับ 120 นอกจากนี้ สื่อการเรียนการสอนที่ทันสมัยและโครงสร้างพื้นฐานที่พัฒนา ยังเป็นปัจจัยสำคัญที่ดึงดูดความสนใจและสร้างความมั่นใจให้แก่ผู้ปกครองชาวกัมพูชา

การเรียนในโรงเรียนไทยยังมอบ โอกาสในการเรียนรู้ภาษาไทย ซึ่งเป็นทักษะสำคัญสำหรับเด็กกัมพูชาที่ครอบครัวทำงานหรือตั้งถิ่นฐานในประเทศไทย ภาษาไทยช่วยเพิ่มโอกาสในการทำงานและการสื่อสารในชีวิตประจำวัน โดยเฉพาะในพื้นที่ชายแดนที่มีการค้าขายและการจ้างงานข้ามชาติอย่างคึกคัก

ความใกล้ชิดกับถิ่นที่อยู่และแหล่งงาน เป็นอีกเหตุผลสำคัญ โรงเรียนไทยหลายแห่งตั้งอยู่ห่างจากจุดผ่านแดนเพียงไม่กี่ร้อยเมตร เช่น โรงเรียนบ้านหาดเล็ก อ.คลองใหญ่ จ.ตราด ซึ่งอยู่ห่างจากด่านบ้านหาดเล็กเพียง 100 ม. ทำให้เด็กกัมพูชาสามารถเดินทางแบบไปเช้า-เย็นกลับได้สะดวก มีนักเรียน 150 คน เด็กกัมพูชา 90 คน นายประศาสน์ เกตุบันเทิง ผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านหาดเล็ก ระบุว่า ผู้ปกครองส่วนใหญ่ส่งบุตรหลานมาเรียนที่นี่ เนื่องจากเข้ามาทำงานรับจ้างฝั่งไทย หรือมีเครือญาติในพื้นที่ และเห็นว่าโรงเรียนไทยเป็นโอกาสสำคัญสำหรับบุตรหลาน

ด่านคุมเข้ม! ความท้าทายต่อนักเรียนกัมพูชา

จากเหตุการณ์ความตึงเครียดระหว่างชายแดน ไทย-กัมพูชา อันนำไปสู่การ "ยกระดับควบคุมจุดผ่านแดน" ได้สร้างความท้าทายอย่างต่อเนื่อง ต่อนักเรียนกัมพูชาที่เดินทางมาเรียนในโรงเรียนไทย แม้ว่าทางการไทยจะผ่อนปรนให้เด็กนักเรียนและผู้ป่วยข้ามแดนได้ตามหลักสิทธิมนุษยชน แต่ความไม่แน่นอนของสถานการณ์และนโยบายที่แตกต่างระหว่างสองประเทศได้ส่งผลกระทบต่อโอกาสทางการศึกษาของเด็กเหล่านี้อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

มีรายงานว่า วันที่ 25 มิ.ย.2568 ตรงจุดผ่านแดนช่องจอม จ.สุรินทร์ ทางการกัมพูชาไม่อนุญาตให้เด็กนักเรียนข้ามแดนมาเรียนในโรงเรียนไทย แม้ว่าฝั่งไทยจะอนุญาตตามหลักมนุษยธรรม ส่งผลให้รถรับ-ส่งนักเรียนต้องกลับโดยไม่มีผู้โดยสาร และนักเรียนจำนวนมากต้องขาดเรียนต่อเนื่องนานถึง 2 สัปดาห์ การขาดเรียนนี้กระทบต่อความต่อเนื่องของการศึกษาของนักเรียน

นอกจากนี้ ข้อจำกัดของผู้ปกครอง ยังเป็นอุปสรรคสำคัญต่อ "เด็กเล็ก" โดยเฉพาะในระดับอนุบาลและประถมต้น ที่ไม่สามารถเดินทางข้ามแดนด้วยตนเองได้และต้องพึ่งพาผู้ปกครอง อย่างไรก็ตามมาตรการควบคุมที่เข้มงวด เช่น การห้ามบุคคลทั่วไปข้ามแดนหรือการจำกัดยานพาหนะ ทำให้ผู้ปกครองไม่สามารถเดินทางมาพร้อมเด็กได้ มีรายงานว่า เมื่อวันที่ 24 มิ.ย.2568 ที่ด่านบ้านหาดเล็ก จ.ตราด ผู้ปกครองบางรายต้องรีบมารับเด็กกลับหลังเรียนเพียง 2 ชั่วโมง เนื่องจากกังวลว่าจะไม่สามารถข้ามแดนกลับได้ สถานการณ์นี้ทำให้เด็กเล็กจำนวนมากต้องขาดเรียนหรือหยุดเรียนโดยปริยาย

ในขณะเดียวกัน แม้แต่โรงเรียนชายแดนเองก็เผชิญกับความท้าทาย ในการจัดการเรียนการสอน เนื่องจากความไม่แน่นอนของสถานการณ์ บังคับให้โรงเรียนต้องปรับตัวอย่างรวดเร็ว เช่น โรงเรียนใน จ.ตราด เตรียมจัดการเรียนการสอนออนไลน์เพื่อให้เด็กกัมพูชาที่ไม่สามารถข้ามแดนมาเรียนยังคงได้รับการศึกษา อย่างไรก็ตามการเรียนออนไลน์มีข้อจำกัด เช่น การขาดแคลนอินเทอร์เน็ตในพื้นที่ชนบทของกัมพูชา การขาดอุปกรณ์ที่เหมาะสม และความยากลำบากในการติดตามพัฒนาการของนักเรียน ซึ่งอาจทำให้ประสิทธิภาพการเรียนรู้ลดลง

จากเหตุการณ์ความขัดแย้งระหว่างไทย-กัมพูชา ได้ส่งผลต่อการหยุดชะงักด้านการศึกษาสำหรับเด็กนักเรียนกัมพูชาที่พึ่งพิงโรงเรียนไทยสะท้อนถึงความท้าทายของการเข้าถึงการเรียนรู้ในพื้นที่ชายแดน โรงเรียนที่อยู่ห่างเพียงไม่กี่ก้าวจากพรมแดนกลายเป็นเป้าหมายที่ยากจะเข้าถึง เมื่อเส้นแบ่งเขตแดนกลายเป็นตัวกำหนดโอกาส การศึกษาในพื้นที่ชายแดนจะยังคงเป็นทางเลือกที่เท่าเทียมสำหรับเด็กทุกคนได้หรือไม่

เรียบเรียง : ศศิมาภรณ์ สุขประสิทธิ์ นักศึกษาฝึกงาน โครงการเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

อ้างอิง
World Population Review, UNICEF Thailand, วิจัยการเชื่อมโยงการศึกษาระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานระหว่างไทยและกัมพูชา ในกลุ่มเด็กนักเรียนกัมพูชาที่กำลังศึกษาอยู่ในโรงเรียนไทย, บทความการศึกษาข้ามแดนไทย-กัมพูชา: ภาระหรือโอกาส 

อ่านข่าวอื่น :

ญี่ปุ่นสั่งประหารครั้งแรกในรอบ 3 ปี ปิดฉากคดี "ฆาตกรทวิตเตอร์"

อดีตรองเลขาฯ สมช.ชี้ "ฮุน เซน" หวังให้ไทยอับอายบนเวทีโลก