มาพร้อมกับทัวร์ลงอย่างหนัก เมื่อการประเมินคุณธรรมและความโปร่งใส ในการดำเนินงานของหน่วยงานภาครัฐ หรือ ITA ประจำปีงบประมาณ 2568 ในกลุ่มองค์กรอิสระ สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน หรือ สตง. ได้คะแนนสูงอันดับ 1 ที่ 94.64 คะแนน
เป็นองค์กรเดียวกับเจ้าของตึก สตง. มูลค่า 2,136 ล้านบาท เจ้าของความสูงกว่า 30 ชั้น ที่พังถล่มลงมาอย่างราบคาบ เมื่อครั้งเกิดเหตุแผ่นดินไหว มีใจกลางอยู่ที่ประเทศเมียนมา เมื่อเดือนมีนาคม 2568 โดยมียอดผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บจำนวนมาก
ท่ามกลางการถามหาความรับผิดชอบจากผู้บริหาร สตง. ที่มีภารกิจหน้าที่สำคัญ คือการตรวจสอบความโปร่งใส สำหรับการใช้งบประมาณของหน่วยงานรัฐในโครงการต่าง ๆ และออกแถลงการณ์ครั้งแรก นอกจากไม่ได้แสดงความเสียใจใด ๆ ต่อผู้ได้รับผลกระทบเลย แต่กลับยังฝันถึงอาคารหลังใหม่ที่จะสร้างขึ้นทดแทนอาคารที่ถล่ม
นางสุวรรณา สุวรรณจูฑะ กรรมการ ป.ป.ช. ในฐานะประธานกรรมการประเมินคุณธรรมและความโปร่งใส ระบุชัดว่า การประเมิน ITA ดังกล่าว มีหน่วยงานภาครัฐเข้าร่วมทั้งสิ้น 8,317 หน่วยงาน และผู้ตอบแบบวัดการรับรู้ของผู้มีส่วนได้เสีย มากกว่า 1.35 ล้านความคิดเห็น
ฟังผิวเผินเบื้องต้นดูน่าจะดี แต่หากพิเคราะห์ให้ลึกลงไปในรายละเอียด ดังที่ สส.ไอซ์ น.ส.รักชนก ศรีนอก สส.กรุงเทพฯ พรรคประชาชน ที่เพิ่งสร้างผลงานความฮือฮาด้วยการแฉการใช้งบของสำนักงานประกันสังคม หรือ สปส. ไปลงทุนซื้อตึก SKYY 9 ด้วยราคาสูงถึง 7 พันล้านบาท ทั้งที่ราคาประมาณการจริง มีมูลค่าเพียงกว่า 3 พันล้านบาท หรือแพงกว่าราคาจริง 2 เท่า แล้วจะถึงบางอ้อ
สส.ไอซ์ ระบุว่า แม้จะเป็นการประเมินหน่วยงานรัฐกว่า 8,000 หน่วยทั่วประเทศ แต่จัดกลุ่มกันเป็นประเภท เช่น จังหวัด แข่งกัน 76 จังหวัด ระดับเทศบาลแข่งขัน 2,247 เทศบาล ส่วนองค์กรอิสระ มีแข่งขันกันแค่ 5 องค์กร คือ กกต. ปปช. คตง. กสม. และสตง. หรือสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน
อย่าแปลกใจที่ สตง.ได้อันดับ 1 เพราะปีที่แล้ว กกต.เพิ่งได้อันดับ 1 เท่ากับมีเรื่องให้ขำได้ทุกปี
สอดคล้องกับ รศ.โอฬาร ถิ่นบางเตียว นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยบูรพา ที่ระบุว่า ผลประเมินที่ออกมาไม่ผิดจากความคาดหมาย เพราะเป็นกลไกการประเมินหน่วยงานภาครัฐ ที่ปกติมักให้สอบผ่านทุกหน่วยงาน และได้เกินกว่า 90 % เพราะเป็น KPI สำหรับใช้เพื่อเลื่อนขั้นเงินเดือน รับโบนัส ที่ทำกันในวงกว้าง ทั้งหน่วยงานของรัฐ องค์กรอิสระ สถานศึกษา และอื่น ๆ
รศ.โอฬาร ยืนยันว่า หลักเกณฑ์ที่ใช้ในการประเมิน จะดูจากเอกสารและอ้างความเห็นของกลุ่มที่ร่วมสำรวจ ไม่ได้อิงอยู่บนข้อเท็จจริงหรือเรื่องราวที่ประชาชนโดยทั่วไปรับรู้รับทราบ อย่างกรณีของ สตง. ที่เพิ่งเกิดกรณีอาคารสำนักงานแห่งใหม่พังถล่ม โดยอ้างสาเหตุจากการเกิดแผ่นดินไหว ทั้งที่อาคารก่อสร้างโครงการอื่น ๆ กลับไม่ได้รับผลกระทบเหมือนกับอาคาร สตง.
เท่ากับสะท้อนวิธีการแบบไทยๆ คิดแบบไทยๆ ทำแบบไทยๆ ตามมาตรฐานแบบไทยๆ ทุกหน่วยงานผลการประเมินผ่านทั้งหมด ต่างจากสภาพความเป็นจริง จึงเป็นหนึ่งในปัจจัยที่ส่งเสริมสนับสนุนการทุจริตคอร์รัปชันที่เกิดขึ้นภายในประเทศ และยังส่งผลถึงดัชนีการรับรู้การทุจริต (Corruption Perceptions Index หรือ CPI จากองค์กรเพื่อความโปร่งใสนานาชาติ (Transparency International หรือ TI) ที่จัดขึ้นทุกปี
ล่าสุด ในปี 2567 ประเทศไทย อยู่ที่อันดับ 107 จาก 180 ประเทศทั่วโลก มี 34 คะแนน อยู่ในอันดับที่ 20 ของเอเชียแปซิฟิก และอันดับที่ 5 ของอาเซียน ตามหลังสิงคโปร์ (84 คะแนน) มาเลเซีย (50 คะแนน) ติมอร์เลสเต (44 คะแนน) เวียดนาม (40 คะแนน) และอินโดนีเซีย (37 คะแนน)
จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่เมื่อปรากฏข่าว สตง. ได้อันดับ 1 กลุ่มองค์กรอิสระ จะปรากฏเสียงวิพากษ์และทัวร์ลงอย่างหนัก บนหน้าสื่อที่เปิดให้คนทั่วไปได้ร่วมแสดงความคิดเห็น รวมทั้งในเพจของป.ป.ช.เอง ที่สุดท้าย ถึงขั้นต้องปิดไม่ให้ประชาชนเข้าไปแสดงความคิดเห็น
อย่างไรเสีย ฟันธงล่วงหน้าได้เลยว่า จะไม่มีผลถึงขั้นมีการเปลี่ยนแปลงวิธีประเมินคุณธรรมและความโปร่งใสของหน่วยงานภาครัฐไปจากเดิม เพราะที่ได้ทำกันเป็นวัฒนธรรมจนชินชาไปแล้ว
วิเคราะห์ : ประจักษ์ มะวงศ์สา บรรณาธิการอาวุโส
อ่านข่าว : "สตง." คว้าอันดับ 1 รางวัล ITA ปี 68 ประเภทองค์กรอิสระ
ป.ป.ช.แจง สตง.คว้าที่ 1 เน้นธรรมาภิบาล-โปร่งใส ไม่ได้ประเมินเฉพาะประเด็นทุจริต