วันนี้ (9 ก.ย.2568) ศาลฎีกาแผนกคดีอาญาของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ได้นัดฟังคำสั่งบังคับโทษถึงที่สุดของนายทักษิณ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี โดยมีคำสั่งให้นำตัวนายทักษิณกลับไปเข้าเรือนจำเพื่อจำคุกเป็นเวลา 1 ปี คำสั่งนี้เป็นที่จับตาอย่างกว้างขวาง เนื่องจากศาลระบุชัดเจนว่า ไม่นับรวมระยะเวลา 120 วันที่นายทักษิณพักรักษาตัวอยู่ที่ชั้น 14 ของโรงพยาบาลตำรวจ โดยศาลฎีกาฯ ได้พิจารณาแล้วว่าเงื่อนไขอาการป่วยที่ชี้แจงนั้นฟังไม่ขึ้น และการส่งตัวไปรักษาที่ชั้น 14 โรงพยาบาลตำรวจนั้นเป็นการเตรียมการไว้แล้ว
อ่านข่าว : "ทักษิณ" ไม่รอด ศาลฯ สั่งบังคับโทษ จำคุก 1 ปี คดีชั้น 14
กรณีของนายทักษิณเป็นอีกหนึ่งของปรากฏการณ์ที่อดีตผู้นำประเทศจำนวนมากต้องเผชิญกับกระบวนการยุติธรรมหลังพ้นจากตำแหน่ง The guardian ระบุว่าตั้งแต่ปี 2000 เป็นต้นมา มี 78 ประเทศ ที่อดีตผู้นำถูกดำเนินคดีหรือจำคุก นักวิชาการด้านรัฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยวอชิงตันตั้งข้อสังเกตว่า ผู้นำประเทศไม่ใช่คนทั่วไป พวกเขาได้รับเลือกจากพลเมืองหรือพรรคการเมือง ดังนั้นการดำเนินคดีกับพวกเขาจึงถูกมองว่าเป็นสงครามทางการเมืองและสร้างความแตกแยก แต่อย่างไรก็ตาม หลักการสำคัญคือ "ทุกคนต้องอยู่ภายใต้กฎหมาย"
ตัวอย่างอดีตผู้นำที่ถูกตัดสินจำคุก-เผชิญหมายจับ
- โดนัลด์ ทรัมป์ ปธน.สหรัฐอเมริกา ผู้นำสหรัฐฯ คนนี้เป็นคนแรกในประวัติศาสตร์การเมืองสหรัฐฯ ที่ถูกตัดสินว่ามีความผิดทางอาญา 34 กระทง แม้จะยังไม่เคยถูกพิพากษาให้ต้องโทษจำคุกก็ตาม
- นิโกลาส์ ซาร์โกซี อดีต ปธน.ฝรั่งเศส ถูกตัดสินจำคุกใน 2 คดี ในปี 2564 ได้แก่ คดีทุจริต และ ใช้เงินหาเสียงผิดกฎหมาย ได้รับโทษจำคุก 1 ปี และกักบริเวณในบ้านพักอีก 1 ปี
- ปาร์ค กึน-ฮเย อดีต ปธน.เกาหลีใต้ ถูกศาลฎีกาตัดสินจำคุก 20 ปี ในข้อหาทุจริตและอาชญากรรมอื่น ๆ ในปี 2561
- หลุยส์ อินาซิโอ ลูลา ดา ซิลวา อดีต ปธน.บราซิล ถูกตัดสินจำคุก 12 ปี คดีทุจริตเมื่อเดือน ก.ค.2560 แต่ใช้ชีวิตในเรือนจำ 580 วัน ก่อนจะถูกปล่อยตัวในปี 2562 และได้กลับมาเป็นประธานาธิบดีอีกครั้ง
- นาจิบ ราซัก อดีตนายกฯ มาเลเซีย ถูกศาลสั่งจำคุกในข้อหาทุจริต รับโทษ 12 ปี ก่อนที่คณะกรรมการอภัยโทษจะลดโทษเหลือครึ่งหนึ่ง รวมถึงลดค่าปรับในคดีทุจริต 1MDB
- อิมราน ข่าน อดีตนายกฯ ปากีสถาน ถูกตัดสินจำคุก 10 ปี ข้อหาเปิดเผยความลับทางราชการในปี 2567 และยังถูกตัดสินจำคุกเพิ่มอีก 14 ปี ในคดีฉ้อราษฎร์บังหลวง
- คริสตินา เฟอร์นันเดซ เดอ เคิร์ชเนอร์ อดีต รอง ปธน.อาร์เจนตินา ถูกตัดสินจำคุก 6 ปี และห้ามดำรงตำแหน่งการเมืองที่เปิดเผยทางสาธารณะตลอดชีวิตในคดีทุจริตในปี 2565 ขณะนี้อยู่ในขั้นตอนอุทธรณ์คดีและมีเอกสิทธิ์คุ้มครองการจับกุมในฐานะรองประธานาธิบดี
- จาค็อบ ซูมา อดีต ปธน.แอฟริกาใต้ ถูกตัดสินว่ามีความผิดฐานละเมิดอำนาจศาล รับโทษจำคุก 15 เดือน และไม่ได้รับอนุญาตให้ลงสมัครรับเลือกตั้ง
- สีลวิโอ แบร์ลุสโคนี อดีตนายกฯ อิตาลี ผู้ล่วงลับ เคยถูกดำเนินคดีอาญามากกว่า 30 ครั้ง แต่ถูกตัดสินว่ามีความผิดอย่างเด็ดขาดเพียงครั้งเดียวในคดีฉ้อโกงภาษีในปี 2556 เขาได้รับโทษจำคุก 4 ปี แต่ได้รับการอภัยโทษ 3 ปี และทำงานบริการชุมชน 1 ปี รวมถึงถูกห้ามดำรงตำแหน่งเป็นเวลา 6 ปี
- อัลเบร์โต ฟูจิโมริ อดีต ปธน.เปรู ถูกตัดสินจำคุก 25 ปี ในปี 2552 ข้อหาอนุมัติปฏิบัติการทางทหารที่นำไปสู่การลักพาตัวและเสียชีวิตของพลเรือน
อิมราน ข่าน - นาจิบ ราซัก - ปาร์ค กึน-ฮเย - นิโกลาส์ ซาร์โกซี
อิมราน ข่าน - นาจิบ ราซัก - ปาร์ค กึน-ฮเย - นิโกลาส์ ซาร์โกซี
นอกจากอดีตผู้นำเหล่านี้กระทำความผิดและถูกตัดสินโทษโดยศาลในประเทศแล้ว ยังมีอีกหลายผู้นำประเทศที่ต้องหมายจับจากศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC) ซึ่งเป็นองค์กรที่มีบทบาทสำคัญในการดำเนินคดีกับบุคคลสำหรับอาชญากรรมระหว่างประเทศ เช่น การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ อาชญากรรมต่อมนุษยชาติ อาชญากรรมสงคราม และอาชญากรรมการรุกราน
- วลาดิเมียร์ ปูติน ปธน.รัสเซีย ถูก ICC ออกหมายจับเมื่อวันที่ 17 มี.ค.2566 ข้อหาอาชญากรรมสงคราม แม้รัสเซียจะไม่ยอมรับอำนาจศาล ICC แต่หมายจับนี้ทำให้ปูตินอาจถูกจับกุมหากเดินทางไปยังรัฐภาคี
- เบนจามิน เนทันยาฮู นายกฯ อิสราเอล ถูก ICC ออกหมายจับเมื่อวันที่ 21 พ.ย.2567 ข้อหาอาชญากรรมสงคราม จากการจงใจทำให้พลเรือนอดอยาก และ อาชญากรรมต่อมนุษยชาติ จากการฆาตกรรม ข่มเหง และการกระทำที่ไร้มนุษยธรรมอื่น ๆ ในสงครามกาซา การออกหมายจับนี้ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักจากสหรัฐฯ และอิสราเอล โดยอิสราเอลได้อุทธรณ์คำสั่งแล้ว
- โรดริโก ดูเตอร์เต อดีต ปธน.ฟิลิปปินส์ ถูก ICC ออกหมายจับเมื่อวันที่ 7 มี.ค.2568 ในคดีอาชญากรรมต่อมนุษยชาติเกี่ยวกับสงครามยาเสพติดในฟิลิปปินส์
- ไฮบาตุลลอห์ อะคุนด์ซาดา ผู้นำสูงสุดตอลิบาน อัฟกานิสถาน และ อับดุล ฮาคิม ฮักกานี หัวหน้าผู้พิพากษาอัฟกานิสถาน ICC ออกหมายจับเมื่อวันที่ 8 ก.ค.2568 ข้อหาอาชญากรรมต่อมนุษยชาติ จากการกดขี่ข่มเหงและกวาดล้างสตรีและเด็กหญิงชาวอัฟกัน
มาเทียส พอร์ทเนอร์ และ หนาน จาง นักวิชาการจากเคมบริดจ์ ให้ความเห็นเรื่องการดำเนินคดีกับผู้นำระดับสูงเหล่านี้ แม้จะถูกมองว่าเป็นก้าวสำคัญในการต่อสู้กับการทุจริตและอาชญากรรม แต่ก็อาจมีผลกระทบที่ซับซ้อนต่อความเชื่อมั่นของประชาชน การศึกษาในอาร์เจนตินาและคอสตาริกาชี้ให้เห็นว่า การตัดสินลงโทษอดีตประธานาธิบดีในคดีทุจริต ทำให้ประชาชนมีความเชื่อมั่นต่อสถาบันทางการเมืองลดลง รู้สึกสิ้นหวังว่านักการเมืองที่พวกเขาเลือก จะแก้ไขปัญหาทุจริตได้อย่างไร ในเมื่อตัวนักการเมืองกลับทุจริตเสียเอง
แหล่งที่มาข้อมูล : เอกสารวิชาการมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์, The Guardian, Johnson Country Library
อ่านข่าวอื่น :
นายกฯ เห็นใจ "ทักษิณ" จำคุก 1 ปี ไม่แทรกแซงคดีเขากระโดง
เปิดมติเอกฉันท์ 5-0 บังคับโทษ "ทักษิณ" กลับจำคุก 1 ปี คดีชั้น 14