สืบสาน "สารทเดือนสิบ" พัฒนาเมืองแห่งทุนวัฒนธรรมที่ยั่งยืน

สารทเดือนสิบ ประเพณีที่ได้รับอิทธิพลมาจากอินเดีย เป็นประเพณีสำคัญยิ่งของชาวภาคใต้ที่ได้ปฏิบัติสืบต่อกันมาแต่ครั้งโบราณจนถึงปัจจุบัน ประเพณีลูกหลานได้แสดงความกตัญญูต้องบรรพบุรุษผ่านพิธีกรรม อันเนื่องมาจากความเชื่อทางพระพุทธศาสนาที่ได้รับอิทธิพลมาจากพราหมณ์ว่า พ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย และญาติพี่น้องซึ่งล่วงลับไปแล้ว โดยเฉพาะผู้ที่มีบาปตกนรก จะได้รับการปล่อยตัวจากพญายมให้ขึ้นมาพบลูกหลาน และญาติพี่น้องในเมืองมนุษย์ ในวันแรม 1 ค่ำ เดือน 10 และให้กลับไปในวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 จึงได้จัดให้มีการทำบุญเป็นประเพณีขึ้น 2 ครั้ง

ในวันแรม 1 ค่ำ เดือน 10 เรียกว่า "งานทำบุญรับตายาย" หรือวันหมรับเล็ก เพื่อต้อนรับ ผู้ที่ล่วงลับไปแล้วกลับสู่โลกมนุษย์

และในวันแรม 15 ค่ำ เดือน 10 เรียกว่า "งานทำบุญส่งตายาย" เรียกว่า "วันส่งตายาย" หรือวันหมรับใหญ่ (หมรับใหญ่) เพื่ออุทิศส่วนบุญส่วนกุศล ให้แก่ผู้ที่ล่วงไป

ลูกหลานที่อยู่ไกล ๆ จะกลับมาทำบุญที่บ้าน และได้ทำกิจกรรมร่วมกันภายในครอบครัวสำหรับในห้วง 15 วัน ของเดือนสิบ จะมีกิจกรรม ทั้งการดับหมรับ ยกหมรัม แห่หมรับ ทำบุญ ตั้งเปรต และการชิงเปรต อันเป็นการแสดงความกตัญญูกตเวที ต่อบรรพบุรุษ ทั้งที่ล่วงลับไปแล้ว และที่มียังมีชีวิตอยู่

อ.ทุ่งสง จ.นครศรีธรรมราช เป็นหนึ่งในพื้นที่ที่มีจัดงานเทศกาลสารทเดือนสิบ ที่จัดต่อเนื่องมาเป็นปีที่ 2 โดยใช้ชื่อว่า เป-ตะ เฟสติวัล ภายใต้โครงการวิจัย เรื่องการพัฒนา เมืองแห่งทุนวัฒนธรรมที่ยั่งยืน และเครือข่ายย่านวัฒนธรรมชุมชน ระยะที่ 2 ของมหาวิทยาลัยศิลปากร ที่ได้รับการสนับสนุนทุนวิจัยจากหน่วยงบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) กระทรวงอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ขึ้นที่ตลาดยิบ พื้นที่ย่านห้องแถวไม้ ย่านเก่าแก่กลางใจเมืองทุ่งสง ริมถนนชนปรีดา ที่เกิดจากการพัฒนาพื้นที่ย่านประวัติศาสตร์สู่ย่านเศรษฐกิจสร้างสรรค์ โดยสนับสนุนให้วัฒนธรรมเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาเมือง และเพื่อส่งเสริม สนับสนุนผู้ผลิต ผู้ประกอบการของชุมชนให้มีช่องทางการตลาดและมีรายได้จากการจำหน่ายสินค้าเพิ่มมากขึ้น กระตุ้นเศรษฐกิจชุมชนให้มีความเข้มแข็งและยั่งยืน

สำหรับเทศกาลเป-ตะ เฟสติวัล วัตถุประสงค์เพื่อเป็นการเพื่ออนุรักษ์ ฟื้นฟู สืบสาน และต่อยอดประเพณีสารทเดือนสิบที่สําคัญนี้ให้คงอยู่ตลอดไป สร้างสํานึกรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมพื้นถิ่นให้คนรุ่นปัจจุบันได้แสดงวัฒนธรรม ทางด้านจิตใจเรื่องความกตัญญูกตเวที รวมถึงเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยว และยกระดับการจัดงาน "เป-ตะ เฟสติวัล" ให้เป็นเทศกาลที่สําคัญของเมืองทุ่งสง รองรับการท่องเที่ยวในระดับจังหวัด ระดับประเทศ และระดับนานาชาติ และเพื่อสร้างงาน สร้างรายได้ กระตุ้นการหมุนเวียนของเศรษฐกิจให้คนในพื้นที่ และเพื่อบูรณาการการทํางานและสร้างการมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายและประชาชนในพื้นที่

ปิยนาถ กลิ่นภักดี นักวิจัยพื้นที่ มหาวิทยาลัยศิลปกร โครงการวิจัยเรื่องการพัฒนาเมืองแห่งทุนวัฒนธรรมที่ยั่งยืนและเครือข่ายย่านวัฒนธรรมชุมชนเมืองทุ่งสง กล่าวว่า โครงการวิจัยได้เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปี 2560 ซึ่งจากการทำงานอย่างต่อเนื่องพบว่า เมืองทุ่งสงมีความพร้อมในหลายด้าน ทั้งในเรื่องของโครงสร้างพื้นฐาน ระบบที่พัก โรงแรม ตลอดจนผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมการท่องเที่ยว

ด้วยศักยภาพที่มีอยู่ จึงเห็นว่าการใช้เทศกาลท้องถิ่น เช่น เทศกาลสารทเดือนสิบ จะสามารถเป็นเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนเมือง แสดงพลังของวัฒนธรรมชุมชน และเชื่อมโยงสู่การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมอย่างยั่งยืนได้

จากการศึกษาสารทเดือนสิบ เป็นประเพณีที่มาจากประเทศอินเดีย ในศาสนาพราหมณ์ก่อนจะแผ่ขยายมาในพระพุทธศาสนา การทำบุญให้กับพ่อแม่ปู่ย่าตายาย ในภาษาสันสกฤต คือ "เปรต" หมายความว่า ผู้ไปก่อน บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ส่วนภาษาบาลี คือ เปต อ่านว่า "เป-ตะ" จึงเป็นที่มาของเทศกาล เป-ตะ เฟสติวัล ซึ่งจัดขึ้นครั้งแรกในปี 2557 เป็นเวลา 2 วัน ได้รับการตอบรับจากคนในชุมชนเป็นอย่างมาก จึงได้จัดต่อเนื่องมาเป็นปีที่ 2 โดยขยายการจัดการเป็น 15 วัน ในปีนี้จัดงานระหว่างวันที่ 8-22 ก.ย.2568

ซึ่งภายในงานจะมีการจำหน่ายสินค้าพื้นเมือง สินค้าในชุมชนแล้ว ยังมีการจัดการประกวดแข่งขันขบวนแห่รับตายายจาก 13 ตำบล การจัดหมรับ การประกวดการทำขนมเดือนสิบที่สำคัญ 5 อย่าง ขนมบ้า ขนมดีซำ ขนมกง ขนมพอง และขนมลา การจัดแสดงมโหรสพ หนังตะลุง มโนราห์ การจัดนิทรรศการเกี่ยวกับประเพณีสารทเดือนสิบ และเรื่องราวเปรตทั้ง 12 ตระกูล 21 จำพวก รวมถึงการเปิดพื้นที่ให้เด็กและเยาวชนได้อนุรักษ์สืบสานประเพณี โดยการประกวดร้องเพลงลูกทุ่งใต้ การเล่าเรื่องเดือนสิบด้วยภาษาใต้ การประกวดวาดภาพประเพณีสารทเดือนสิบ เป็นต้น