เมื่อวันที่ 18 กันยายน ที่ผ่านมา องค์การสำรวจอวกาศญี่ปุ่น หรือ JAXA ประกาศยุติภารกิจของยานสำรวจดาวศุกร์ “Akatsuki” อย่างเป็นทางการหลังจากไม่สามารถติดต่อกับยานได้ตั้งแต่เดือนเมษายน 2024

ยาน Akatsuki หรือ Venus Climate Orbiter Akatsuki ปล่อยขึ้นจากศูนย์อวกาศทาเนะงาชิมะเมื่อวันที่ 21 พฤษภาคม 2010 โดยจรวด H-IIA เดินทางสู่วงโคจรของดาวศุกร์เพื่อศึกษาชั้นบรรยากาศ นับได้ว่าเป็นภารกิจที่ทะเยอทะยานที่สุดภารกิจหนึ่งของญี่ปุ่นในเวลานั้น

ภาพวาดของยาน Akatsuki ที่โคจรรอบดาวศุกร์

อย่างไรก็ตาม เมื่อยานเดินทางถึงดาวศุกร์ในเดือนธันวาคมปีเดียวกัน การจุดเครื่องยนต์หลักเพื่อลดความเร็วเข้าสู่วงโคจรกลับล้มเหลว ข้อมูลจากการสอบสวนเชื่อว่าเกิดขึ้นโดยตะกอนของเกลือในถังเชื้อเพลิงที่ไหลเข้าไปอุดตันในห้องเผาไหม้ ทำให้เกิดความเสียหายต่อเครื่องยนต์หลัก ปัญหาดังกล่าวคล้ายกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับยาน Mars Observer ของ NASA ที่สูญหายระหว่างการเข้าวงโคจรของดาวอังคาร ความล้มเหลวครั้งนี้ทำให้ยาน Akatsuki ไม่สามารถเข้าสู่วงโคจรของดาวศุกร์และหลุดออกไปโคจรรอบดวงอาทิตย์แทน ซึ่งในเวลานั้นหลายฝ่ายมองว่าภารกิจนั้นจบลงแล้วเพราะไม่น่าเป็นไปได้ที่พวกเขาจะดำเนินภารกิจให้กลับไปถึงเป้าหมายได้

แต่วิศวกรญี่ปุ่นไม่ยอมแพ้ พวกเขาใช้เวลานานกว่าห้าปีในการคำนวณเส้นทางใหม่อย่างละเอียด และตั้งใจใช้ระบบควบคุมทิศทางขนาดเล็ก (Thruster) เป็นส่วนขับดันและปรับวงโคจรแทนเครื่องยนต์จรวดหลัก ค่อย ๆ ใช้เวลาในการเฉียดเข้าดาวศุกร์ในแต่ละครั้งลดความเร็วจนในที่สุดสามารถเข้าสู่วงโคจรของดาวศุกร์ได้ในเดือนธันวาคมปี 2015 Akatsuki จึงนับเป็นยานอวกาศจากญี่ปุ่นลำแรกที่สามารถเดินทางไปโคจรรอบดาวศุกร์ได้

ภาพวาดของยาน Akatsuki ที่โคจรรอบดาวศุกร์ ภาพจาก JAXA

ตลอดระยะเวลาแปดปีในวงโคจร มันได้สร้างองค์ความมากมาย ตั้งแต่การใช้กล้องหลายช่วงคลื่นเพื่อศึกษาการไหลเวียนของลม อุณหภูมิ และการเคลื่อนไหวของชั้นเมฆหนาทึบที่ประกอบด้วยซัลเฟอร์ หนึ่งในผลงานสำคัญของภารกิจคือการค้นพบ Stationary Gravity Wave ขนาดใหญ่ที่สุดในระบบสุริยะ ซึ่งพาดผ่านดาวศุกร์ทั้งดวงจากขั้วเหนือถึงขั้วใต้ รวมถึงการจำลองกลไกการหมุนเร็วของชั้นบรรยากาศที่เป็นปริศนามานานหลายทศวรรษ นอกจากนี้ Akatsuki ยังเป็นยานลำแรกที่นำเทคนิค Data Assimilation ซึ่งใช้ในงานพยากรณ์อากาศของโลกมาประยุกต์ใช้กับดาวศุกร์ นับเป็นก้าวสำคัญของการบุกเบิกศาสตร์ด้านอุตุนิยมวิทยาดาวเคราะห์ (Planetary Meteorology)

แม้ยานจะเผชิญปัญหาทางเทคนิคหลายครั้ง เช่น ความเสียหายของกล้องอินฟราเรดจากไฟกระชากในปี 2016 และความเสื่อมของระบบไฟฟ้าในช่วงปลายภารกิจ แต่ทีมควบคุมยังสามารถรักษาการปฏิบัติงานไว้ได้อย่างต่อเนื่องจนถึงปี 2024 อย่างไรก็ตาม ระบบควบคุมทิศทางเริ่มทำงานผิดปกติ ส่งผลให้ยานไม่สามารถหันเสาสัญญาณกลับมายังโลกได้ตามเดิม จนกระทั่งในปลายเดือนเมษายนปี 2024 ศูนย์ควบคุมสูญเสียการติดต่อกับยานอย่างสมบูรณ์ และพยายามกู้คืนสัญญาณต่อเนื่องอยู่เป็นเวลาร่วมหนึ่งปีครึ่ง

จนสุดท้ายแล้วทาง JAXA ได้ยุติภารกิจของยาน Akatsuki ลงในเดือนกันยายนที่ผ่านมา ปิดฉากการสำรวจดาวศุกร์ของยานอวกาศจากญี่ปุ่น ซึ่งข้อมูลของยาน Akatsuki เป็นส่วนสำคัญต่อการพัฒนาความเข้าใจเกี่ยวกับดาวศุกร์และพลวัตภายในดาวศุกร์มากที่สุดภารกิจหนึ่ง

ภาพถ่ายชั้นบรรยากาศของดาวศุกร์ในย่านอินฟราเรดจากยาน Akatsuki ภาพจาก JAXA

ยานอวกาศ Akatsuki จะโคจรรอบดาวศุกร์เป็นระยะเวลานานถึงแปดปี และนับว่าเป็นหนึ่งในยานอวกาศที่โคจรรอบดาวศุกร์และปฏิบัติภารกิจได้ยาวนานที่สุดลำหนึ่ง แต่ว่ายานที่สามารถโคจรรอบดาวศุกร์ได้นานที่สุดที่คือยาน Pioneer Venus Orbiter ที่โคจรและปฏิบัติภารกิจได้ยาวนานถึง 14 ตั้งแต่ปี 1978–1992 แต่องค์ความรู้จาก Akatsuki ก็เป็นหนึ่งในข้อมูลชั้นบรรยากาศและสภาพแวดล้อมที่ใหม่และคุณภาพสูงที่สุดที่มนุษย์มีในตอนนี้

แม้จะปิดฉากภารกิจของยาน Akatsuki กันไปแล้ว แต่ความสนใจในดาวศุกร์นั้นยังไม่หมดลงไป หนึ่งในภารกิจการกลับไปสำรวจดาวศุกร์ที่น่าจับตามองมากที่สุดภารกิจหนึ่ง คือภารกิจ DAVINCI (Deep Atmosphere Venus Investigation of Noble Gases, Chemistry, and Imaging) ขององค์การ NASA ซึ่งมีกำหนดส่งในปี 2029 เพื่อสำรวจส่วนลึกของชั้นบรรยากาศดาวศุกร์อย่างละเอียดอีกครั้ง นับเป็นการสานต่อเจตนารมณ์ของ Akatsuki ในการค้นหาคำตอบเกี่ยวกับดาวศุกร์ หนึ่งในดาวที่เต็มไปด้วยปริศนามากที่สุดดวงหนึ่งในระบบสุริยะของเรา

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

ปิดฉากภารกิจ Akatsuki กับการสำรวจดาวศุกร์ของญี่ปุ่น