ทำไมตกแต่ตอนเย็น ? เจาะลึกเบื้องหลัง "ฝนเลิกงาน" ใน กทม.

"ฝนเลิกงาน หรือ ฝนราชการ" เป็นชื่อเรียกที่ชาวกรุงเทพมหานครและเมืองใหญ่ในประเทศไทย ใช้บรรยายปรากฏการณ์ฝนตกหนักในช่วงเย็น ระหว่าง 16.00-18.00 น. ซึ่งตรงกับเวลาที่พนักงานออฟฟิศ ข้าราชการ นักเรียน และนักศึกษากำลังเดินทางกลับบ้าน

ปรากฏการณ์นี้พบได้บ่อยในช่วงฤดูฝน (พ.ค.-ต.ค.) และมักก่อให้เกิดความท้าทาย เช่น การจราจรติดขัด น้ำท่วมขังบนถนน และความไม่สะดวกจากการเปียกปอน ข้อมูลจากกรมอุตุนิยมวิทยาระบุว่า ชื่อ "ฝนเลิกงาน" มาจากการที่ฝนตกตรงกับช่วงเวลาที่คนส่วนใหญ่สิ้นสุดเวลาทำงาน ส่วน "ฝนราชการ" อาจเชื่อมโยงกับเวลาทำงานของข้าราชการที่มักเลิกงานราว 16.00-16.30 น.

ชื่อเรียกเหล่านี้สะท้อนถึงบริบททางสังคมและวิถีชีวิตของคนเมืองที่ต้องเผชิญกับความเร่งรีบในช่วงเย็น ฝนเลิกงานไม่เพียงแต่เป็นปรากฏการณ์สภาพอากาศ แต่ยังกลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมเมืองที่สะท้อนผ่านมุกตลกในโซเชียลมีเดีย เช่น การโพสต์ภาพรถติดหรือน้ำท่วมพร้อมแคปชัน "ฝนเลิกงานมาแล้ว!" อย่างไรก็ตาม ความท้าทายจากฝนนี้ยังส่งผลต่อสุขภาพจิตของบางคน เช่น ความเครียดจากการเดินทางที่ล่าช้า ซึ่งทำให้การเข้าใจและรับมือฝนเลิกงานเป็นเรื่องสำคัญ 

ภาพประกอบข่าว

"ฝนเลิกงาน" อธิบายได้ทางวิทยาศาสตร์

ฝนเลิกงานเกิดจากกระบวนการทางอุตุนิยมวิทยาที่ซับซ้อน แต่สามารถอธิบายได้ด้วยหลักการพื้นฐาน ข้อมูลจาก Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) ระบุว่า ในช่วงฤดูฝน อากาศของประเทศไทยมีความชื้นสูงจากมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และไอน้ำจากแหล่งน้ำ เช่น อ่าวไทยและมหาสมุทรอินเดีย ตลอดช่วงเช้าถึงบ่าย แสงแดดทำให้พื้นผิวโลกและอากาศร้อนขึ้น อากาศร้อนพาไอน้ำลอยตัวขึ้นในชั้นบรรยากาศผ่านกระบวนการพาความร้อน (convection) ซึ่งนำไปสู่การก่อตัวของเมฆคิวมูโลนิมบัส (เมฆฝนขนาดใหญ่ที่กักเก็บน้ำปริมาณมาก)

เมื่อถึงช่วงเย็น อุณหภูมิในชั้นบรรยากาศลดลง ทำให้เมฆเหล่านี้ปล่อยน้ำเป็นฝนหนัก และด้วยความเมืองใหญ่ของกรุงเทพฯ ปรากฏการณ์ "เกาะความร้อนเมือง (Urban Heat Island)" เสริมให้กระบวนการนี้เกิดเร็วยิ่งขึ้น โดยความร้อนจากเมืองกระตุ้นการพาความร้อนและการก่อตัวของเมฆฝน แหล่งข้อมูลจากกรมอุตุนิยมวิทยาได้ระบุว่า ฝนในช่วงเย็นมักเป็นฝนจากพายุฝนฟ้าคะนอง ซึ่งมีลักษณะตกหนักในระยะเวลาสั้น ๆ และมักเกิดในเมืองใหญ่ที่มีความร้อนสะสมสูง นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอาจทำให้รูปแบบฝนเปลี่ยนไป โดยฝนอาจตกหนักและไม่สม่ำเสมอมากขึ้นในอนาคต

ภาพประกอบข่าว

แล้ว "เกาะความร้อนเมือง" คืออะไร ?

เกาะความร้อนเมือง (Urban Heat Island) คือ ปรากฏการณ์ที่พื้นที่ในเมืองมีอุณหภูมิสูงกว่าพื้นที่ชนบทหรือพื้นที่ป่า เนื่องจากโครงสร้างพื้นฐานของเมือง เช่น ตึกสูง ถนนคอนกรีต และยานพาหนะ ดูดซับและกักเก็บความร้อนจากแสงแดด รวมถึงปล่อยความร้อนจากกิจกรรมมนุษย์ เช่น การใช้เครื่องปรับอากาศและการจราจร การศึกษาปรากฏการณ์เกาะความร้อนเมืองจากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ระบุว่า ในเมืองใหญ่ อุณหภูมิอาจสูงกว่าพื้นที่ชนบท 2-7 องศาเซลเซียส โดยเฉพาะในช่วงบ่ายถึงเย็นที่ความร้อนสะสมถึงจุดสูงสุด

สอดคล้องกับวารสารวิชาการด้านสิ่งแวดล้อมระบุว่า ความเป็น "กรุงเทพฯ" ที่มีตึกระฟ้าและถนนคอนกรีตหนาแน่น เกาะความร้อนเมืองมีบทบาทสำคัญในการกระตุ้นฝนเลิกงาน ความร้อนจากเมืองทำให้อากาศร้อนและลอยตัวขึ้นเร็วกว่าปกติ ส่งผลให้เมฆฝนก่อตัวได้ง่ายและรวดเร็วยิ่งขึ้น บวกกับกรุงเทพฯ อยู่ในเขตร้อน ยิ่งเพิ่มความรุนแรงของฝน ทำให้ฝนตกหนักและมีปริมาณน้ำมากกว่าพื้นที่ชนบท อีกปัจจัยหนึ่งคือ การขาดพื้นที่สีเขียว สวนสาธารณะหรือต้นไม้ ทำให้ความสามารถในการระบายความร้อนลดลง เป็นเหตุให้เกิดฝนเลิกงาน และกลายเป็นปรากฏการณ์ที่รุนแรงและเกิดบ่อยในเมืองใหญ่ 

ภาพประกอบข่าว

คาดการณ์ฤดูฝน 2568

กรมอุตุนิยมวิทยาประกาศฤดูฝนปี 2568 เริ่มอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 15 พ.ค. และคาดว่าจะสิ้นสุดราวกลางเดือนตุลาคม โดยช่วงที่มีฝนชุกที่สุดคือ มิ.ย.-ส.ค. ซึ่งอาจมีฝนหนักถึงขั้นน้ำท่วมในบางพื้นที่ กรุงเทพฯ และปริมณฑลจะเผชิญกับฝนเลิกงานเป็นประจำในช่วง 16.00-18.00 น. นำไปสู่ปัญหาน้ำท่วมขังในพื้นที่ลุ่มต่ำ เช่น ถนนสุขุมวิท รัชดาภิเษก หรือลาดพร้าว และการจราจรติดขัดในชั่วโมงเร่งด่วน

กรมอุตุนิยมวิทยาคาดการณ์ว่า ปริมาณฝนในปี 2568 อาจสูงกว่าค่าเฉลี่ยในบางเดือน โดยเฉพาะในช่วง มิ.ย.-ก.ค. เนื่องจากอิทธิพลของมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่ทำให้ฝนตกหนักและไม่แน่นอนมากขึ้น

แหล่งข้อมูลจาก IPCC ได้ระบุว่า การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอาจเพิ่มความถี่และความรุนแรงของพายุฝนในเขตร้อน ซึ่งอาจส่งผลต่อกรุงเทพฯ ในรูปแบบของฝนเลิกงานที่หนักและยาวนานขึ้น ผู้อยู่อาศัยในเมืองควรติดตามพยากรณ์อากาศรายวันผ่านช่องทาง เช่น เว็บไซต์กรมอุตุนิยมวิทยา หรือแอปพลิเคชันพยากรณ์อากาศ และเตรียมพร้อมสำหรับสถานการณ์ฉุกเฉิน เช่น น้ำท่วมหรือการหยุดชะงักของการจราจร 

ภาพประกอบข่าว

How to รับมือฝนเลิกงาน

การรับมือฝนเลิกงานในเมืองใหญ่อย่างกรุงเทพฯ ต้องอาศัยการเตรียมตัวและการวางแผนอย่างรอบคอบ ข้อมูลจากกรมการขนส่งทางบกบอกว่า การพกอุปกรณ์ป้องกันฝน เช่น ร่มพับ เสื้อกันฝน หรือถุงคลุมรองเท้า จะช่วยลดความเปียกปอนและเพิ่มความสะดวกในการเดินทาง การตรวจสอบพยากรณ์อากาศล่วงหน้าผ่านแอปพลิเคชัน เช่น AccuWeather, Weather Underground หรือเว็บไซต์กรมอุตุนิยมวิทยา ช่วยให้วางแผนการเดินทางได้ เช่น ออกเดินทางเร็วขึ้นหรือเลี่ยงช่วงฝนตกหนัก

ในกรุงเทพฯ ระบบขนส่งสาธารณะ เช่น รถไฟฟ้า BTS และ MRT เป็นทางเลือกที่ช่วยหลีกเลี่ยงปัญหารถติดและน้ำท่วมขัง โดยเฉพาะในเส้นทางที่มีแนวโน้มน้ำขัง เช่น ถนนพระราม 4 หรือสุขุมวิท การเลือกใช้เส้นทางสำรองหรือตรวจสอบข้อมูลจราจรผ่านแอป เช่น Google Maps หรือแอปของกรมทางหลวง จะช่วยลดเวลาการเดินทาง การเลือกสวมเสื้อผ้าที่แห้งง่าย เช่น ผ้าใยสังเคราะห์ และพกถุงกันน้ำสำหรับเอกสารหรืออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ จะช่วยป้องกันความเสียหายจากฝน

นอกจากนี้ การปรับทัศนคติให้ยอมรับฝนเลิกงานเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตในเมืองจะช่วยลดความเครียด การวางแผนล่วงหน้า เช่น การเตรียมเสื้อผ้าสำรองไว้ที่ทำงาน หรือการเลือกที่พักใกล้ระบบขนส่งสาธารณะ จะช่วยให้การเดินทางในช่วงฝนสะดวกยิ่งขึ้น 

แม้ว่ารองเท้าจะเปียก การยิ้มสู้ฝนและการเตรียมพร้อมจะทำให้ทุกอย่างจัดการได้ง่ายขึ้น !

ภาพประกอบข่าว

แหล่งที่มา: กรมอุตุนิยมวิทยา, Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Environmental Research Letters, Urban Climates. Cambridge University

อ่านข่าวอื่น :

สธ.เฝ้าระวัง "สารหนู-ตะกั่ว" ปนเปื้อน "แม่น้ำกก" พบเกินมาตรฐานหลายจุด

รู้เท่าทันปฏิชีวนะ ใช้ถูกชีวิตปลอดภัย ใช้มากไป "เชื้อดื้อยา" มาเยือน

"ทรัมป์" เปิดตัว "โกลเดน โดม" คาดพร้อมใช้งานอีก 3 ปี