การเปิดให้ประชาชนลงทะเบียนเพื่อใช้สิทธิ์ค่าโดยสารรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสายในวันแรกผ่านแอปพลิเคชัน "ทางรัฐ" เป็นบททดสอบสำคัญของนโยบายเรือธงนี้ เมื่อระบบที่หวังว่าจะอำนวยความสะดวกกลับสร้างความยุ่งยากให้แก่ประชาชน พบปัญหาหลายจุดทั้งจากระบบและขั้นตอนที่ซับซ้อน ทำให้ผู้ใช้งานจำนวนมากไม่สามารถลงทะเบียนได้สำเร็จตามที่ตั้งใจไว้ในช่วงแรก
อุปสรรคทางเทคนิค ความสับสนในระบบและขั้นตอนที่ซับซ้อน
เวลา 00.01 น.วันที่ 25 ส.ค.2568 เป็นเวลาที่เปิดลงทะเบียนให้ประชาชนรับสิทธิ์รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย ผ่านแอปพลิเคชัน "ทางรัฐ" ผู้ใช้งานจำนวนมาก ต้องเผชิญกับปัญหาตั้งแต่เริ่มเข้าสู่ระบบที่ใช้เวลานานผิดปกติ บางคนพบว่าระบบค้าง ไม่สามารถดำเนินการผูกบัตรได้สำเร็จ โดยเฉพาะปัญหา Verify Gateway ที่ทำให้ไม่สามารถผูกบัตร EMV Contactless ได้
ผู้โดยสารจำนวนมากที่ใช้บัตร Rabbit ไม่สามารถใช้งานแอปพลิเคชัน My Rabbit ได้ ทำให้ไม่สามารถยืนยันตัวตนเพื่อนำไปลงทะเบียนในแอปพลิเคชัน "ทางรัฐ" อีกทั้งยังมีความสับสนเรื่องการผูกบัญชี Rabbit Wallet หรือ Rabbit Line Pay
ขณะที่บัตรแมงมุม EMV สำหรับบุคคลทั่วไปขาดตลาดอย่างรวดเร็ว เจ้าหน้าที่ประจำสถานีต้องแจ้งว่า บัตรหมดชั่วคราว พร้อมแนะนำให้ประชาชนไปซื้อผ่านแอปพลิเคชัน "เป๋าตัง" แทน และปัญหาการเปลี่ยนบัตร เมื่อลงทะเบียนสำเร็จแล้ว ผู้ใช้จะไม่สามารถเปลี่ยนบัตรได้ด้วยตนเอง ต้องนำบัตรประชาชนและบัตรโดยสารไปติดต่อเจ้าหน้าที่ที่สถานีเท่านั้น
ส่วนผู้สูงอายุมองว่า ระบบยุ่งยาก และแอปพลิเคชันค้าง ทำให้ไม่สามารถลงทะเบียนได้ด้วยตนเอง บางคนไม่มีบัตร EMV ทำให้ต้องเปลี่ยนบัตรใหม่ มีค่าใช้จ่ายเพิ่ม เพราะหากจะใช้รถไฟฟ้าได้ครบทุกสี ทุกสาย อย่างไร้รอยต่อ จำเป็นต้องลงทะเบียนทั้ง บัตร EMV และบัตรแรบบิท เนื่องจากบัตรแต่ละประเภทจะใช้งานได้กับรถไฟฟ้าบางสายเท่านั้น โดยบัตรแรบบิทใช้งานได้กับรถไฟฟ้า 5 สาย ส่วนบัตร EMV ใช้งานได้กับรถไฟฟ้า 7 สาย
เสียงสะท้อนจากภาครัฐ "ระบบปกติ แต่อุปสรรคอยู่ภายนอก"
นายกฤชนนท์ อัยยปัญญา ผู้ช่วยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม และโฆษกกระทรวงคมนาคม ยืนยันว่า ระบบของแอปพลิเคชัน "ทางรัฐ" สามารถรองรับการลงทะเบียนได้ตามปกติ โดยชี้แจงว่า ปัญหาที่เกิดขึ้นเป็นผลมาจากขั้นตอนและระบบภายนอกที่เกี่ยวข้องกับการเชื่อมโยงบัตรโดยสาร พร้อมประสานไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อเร่งแก้ไข และย้ำว่าประชาชนไม่จำเป็นต้องรีบร้อนในการลงทะเบียน เนื่องจากไม่มีการจำกัดสิทธิ์หรือจำนวนผู้เข้าร่วมโครงการ
การลงทะเบียนและปัญหาที่พบ
การลงทะเบียนโครงการรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย ในช่วงแรกมีผู้ลงทะเบียนค่อนข้างมาก ทำให้ระบบอาจมีปัญหาบ้าง แต่ทางผู้รับผิดชอบยืนยันว่าระบบหลักไม่มีปัญหาใด ๆ ปัญหาที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มาจาก บัตร EMV ซึ่งเป็นบัตรเดบิตหรือบัตรเครดิต ที่จำเป็นต้องมีการขอรหัส OTP เพื่อยืนยันตัวตน ทำให้ผู้ใช้บางรายต้องรอนานหรือระบบค้างไปเลย
อย่างไรก็ตาม ปัญหานี้ได้รับการแก้ไขแล้วตั้งแต่ช่วงสายของวันแรกที่เปิดให้ลงทะเบียน และธนาคารต่าง ๆ ก็พร้อมที่จะรองรับการลงทะเบียนได้ดีขึ้น ที่สำคัญโครงการนี้ไม่ได้จำกัดสิทธิ์หรือจำกัดเวลาในการลงทะเบียน ดังนั้นประชาชนจึงไม่จำเป็นต้องรีบลงทะเบียนในทันที สามารถทยอยลงทะเบียนได้
ส่วนกรณีผู้สูงอายุที่มีข่าวปลอมที่ว่า หากผู้สูงอายุลงทะเบียนโครงการนี้จะเสียสิทธิ์บัตรส่วนลดเดิมที่มีอยู่ ซึ่งทางผู้รับผิดชอบยืนยันว่า ไม่เป็นความจริง บัตรที่ใช้ในโครงการนี้เปรียบเสมือนบัตรโปรโมชันอีกใบหนึ่ง ผู้สูงอายุยังคงสามารถใช้สิทธิ์ส่วนลดเดิมได้ตามปกติ
หากผู้สูงอายุที่ไม่สะดวกในการลงทะเบียนผ่านแอปพลิเคชัน ทางการกำลังประสานงานกับสถานีรถไฟฟ้าต่าง ๆ เพื่อจัดเจ้าหน้าที่คอยอำนวยความสะดวกและช่วยเหลือประชาชน โดยเฉพาะหลังวันที่ 9 ก.ย.2568 สามารถไปติดต่อได้ในช่วงที่ผู้ใช้บริการไม่หนาแน่น เช่น วันเสาร์-อาทิตย์ หรือช่วงกลางวันของวันธรรมดา
ส่วนเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 10 ปี ไม่สามารถลงทะเบียนด้วยตนเองได้ เนื่องจากกฎหมายกำหนดให้ต้องมีผู้ปกครองรับรอง หากต้องการใช้สิทธิ์ ต้องไปลงทะเบียนพร้อมผู้ปกครองที่สถานีรถไฟฟ้าตั้งแต่วันที่ 29 ก.ย.2568 เป็นต้นไป ส่วนเด็กที่มีความสูงต่ำกว่า 90 เซนติเมตร สามารถใช้บริการรถไฟฟ้าได้ฟรีอยู่แล้วโดยไม่ต้องลงทะเบียน
นายกฤชนนท์ กล่าวต่อว่า คำว่ารถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสายนั้น ค่าโดยสาร 20 บาทตลอดสาย คือ ค่าโดยสารสูงสุดที่ไม่เกิน 20 บาท หากเดินทางในระยะสั้นและค่าโดยสารเดิมต่ำกว่า 20 บาท ก็จะถูกคิดค่าโดยสารตามปกติ
ผู้โดยสารมีเวลา 30 นาทีสำหรับเปลี่ยนถ่ายระบบ เมื่อลงจากรถไฟฟ้า จะมีเวลา 30 นาทีในการไปแตะบัตรเพื่อขึ้นรถไฟฟ้าอีกสายหนึ่ง ณ จุดเชื่อมต่อ โดยจะไม่ถูกคิดค่าโดยสารซ้ำ สามารถอยู่ในระบบรถไฟฟ้าได้ไม่เกิน 180 นาที (3 ชั่วโมง) หากเกินเวลาจะถูกคิดค่าโดยสารเป็นอีกหนึ่งเที่ยว
นอกจากบัตรแมงมุมแล้ว บัตร EMV (บัตรเครดิต/เดบิต) ที่มีสัญลักษณ์เหมือนไวไฟ ก็สามารถใช้ลงทะเบียนกับแอปพลิเคชันทางรัฐได้เช่นกัน โดยไม่จำเป็นต้องไปซื้อบัตร EMV ใหม่
ความคืบหน้าของกฎหมายและอนาคตของโครงการ
นายกฤชนนท์ กล่าวว่า แม้ว่าโครงการจะเริ่มดำเนินการไปแล้ว แต่กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับ พ.ร.บ.รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสายบางฉบับยังคงค้างอยู่ที่สภาผู้แทนราษฎร (สส.) และจะมีการพิจารณาอีกครั้งในวันที่ 27 ก.ย.นี้ อย่างไรก็ตาม ทางผู้รับผิดชอบแสดงความเชื่อมั่นว่ากฎหมายจะผ่านสภาฯ และโครงการจะสามารถเดินหน้าต่อไปได้ตามที่วางแผนไว้ในวันที่ 1 ต.ค.นี้
หากเกิดความล่าช้าจากขั้นตอนทางกฎหมาย ทางการก็พร้อมที่จะหาทางออกอื่น ๆ เพื่อให้โครงการนี้เกิดขึ้นให้ได้ในทุกวิถีทาง พร้อมยืนยันว่า โครงการรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสายจะดำเนินต่อไปอย่างแน่นอน เพราะเป็นประโยชน์ต่อประชาชน และช่วยส่งเสริมให้คนหันมาใช้ระบบขนส่งสาธารณะกันมากขึ้น เพื่อแก้ปัญหาการจราจรในกรุงเทพมหานคร
แม้จะมีความพยายามชี้แจง แต่ตัวเลขผู้ลงทะเบียนที่สำเร็จกว่า 100,360 คน ณ ช่วงเที่ยงของวันแรก อาจเป็นเพียงส่วนน้อยเมื่อเทียบกับจำนวนผู้โดยสารทั้งหมดที่ต้องเผชิญกับความยุ่งยากนี้
นักวิชาการทีดีอาร์ไอเสนอรัฐเร่งทำระบบให้ยั่งยืน
ดร.สุเมธ องกิตติกุล รองประธานสถาบัน ดูแลงานด้านการบริหารระบบงานภายใน และผู้อำนวยการวิจัย ด้านนโยบายการขนส่ง และโลจิสติกส์ สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ทีดีอาร์ไอ) กล่าวว่า เสนอว่าการลงทะเบียนล่วงหน้าถือเป็นเรื่องที่ดี แต่ยังคงมีความเสี่ยงด้านเวลา เนื่องจากกฎหมายที่เกี่ยวข้องอีก 2 ฉบับยังต้องผ่านการพิจารณาในวุฒิสภา ซึ่งอาจใช้เวลามากกว่า 1 เดือน นอกจากนี้ การจัดตั้งกองทุนตามกฎหมายอาจใช้เวลาถึง 6 เดือน ทำให้รัฐบาลต้องเตรียมงบประมาณส่วนอื่นมาใช้ดำเนินการไปก่อน
ส่วนปัญหาทางการเมืองที่เกี่ยวกับความมั่นใจของนายกรัฐมนตรีไม่น่าจะส่งผลกระทบโดยตรงต่อโครงการ เพราะเป็นนโยบายระดับรัฐบาล แต่หากเกิดการเปลี่ยนผ่านรัฐบาล การอนุมัติงบประมาณหรือการดำเนินงานบางอย่างอาจมีข้อติดขัดและต้องรอรัฐบาลที่มีอำนาจเต็มเข้ามารับช่วงต่อ
ดร.สุเมธ กล่าวต่อว่า ข้อกังวลหลักของนโยบายรถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย คือความยั่งยืนของนโยบายในระยะยาว เกิน 1-2 ปี หากโครงการนี้เป็นเพียงมาตรการชั่วคราวที่ใช้เงินงบประมาณไปก่อน แล้วเมื่อหมดงบก็กลับมาใช้ราคาเดิม จะไม่ช่วยแก้ปัญหาระยะยาวในด้านค่าครองชีพและการเดินทางอย่างแท้จริง
สิ่งที่รัฐบาลควรให้ความสำคัญคือการสร้างความยั่งยืนและกำหนดราคาค่าโดยสารที่เหมาะสมและคงที่ เพื่อให้ประชาชนสามารถวางแผนการเดินทางได้ ไม่ใช่ให้ราคาขึ้นลงตามงบประมาณของรัฐบาลในแต่ละปี
อนาคตที่ยังต้องจับตา
ความวุ่นวายของการลงทะเบียนในวันแรก เป็นเพียงความท้าทายทั้งหมดที่นโยบายนี้ต้องเผชิญ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาด้านกฎหมายที่ยังรอการพิจารณาอีกสองฉบับเพื่อรองรับโครงการนี้อย่างสมบูรณ์ รวมถึงเสถียรภาพทางการเมืองที่อาจส่งผลต่อการจัดสรรงบประมาณชดเชยให้แก่เอกชนในระยะยาว
นโยบายรถไฟฟ้า 20 บาท จึงไม่ได้จำกัดอยู่แค่ความพร้อมของระบบเทคโนโลยี แต่ยังรวมถึงความสามารถในการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ความชัดเจนในการสื่อสาร และปัจจัยทางการเมืองที่อาจกำหนดชะตากรรมของโครงการนี้ในอนาคต ทำให้ต้องติดตามกันต่อไปว่า "รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย" จะสามารถก้าวข้ามอุปสรรคเหล่านี้ และกลายเป็นความจริงที่ยั่งยืนสำหรับประชาชนได้หรือไม่
รายงาน : วิภูษา สุขมาก ผู้สื่อข่าวเศรษฐกิจ ไทยพีบีเอส
อ่านข่าว : "มนพร" เผยเร่งผลักดัน กม. 3 ฉบับ เดินหน้ารถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย
เริ่มวันนี้! ลงทะเบียนผ่าน "ทางรัฐ" รับสิทธิ์รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย
เริ่ม 1 ก.ย. 68 ใช้สิทธิ "บัตรทอง" รักษาป่วยเล็กน้อย ที่ร้านยา-คลินิก 2 ครั้ง/เดือน