“กล้วยมูสัง” หรือในบางถิ่นเรียกว่า “กล้วยหมูสัง” หรือ “กล้วยพังพอน” ฟังดูเหมือนกล้วยเพราะมีคำว่า “กล้วย” นำหน้ามาเต็ม ๆ แต่แท้จริงแล้วกล้วยมูสังไม่ใช่พืชในวงศ์กล้วย (Musaceae) คำว่า “กล้วย” น่าจะมีที่มาจากลักษณะของผลที่ออกเป็นกลุ่มแน่น ผลย่อยทรงกระบอก เรียวยาว คล้ายหวีกล้วยแบบย่อขนาด เมื่อผลสุกจะมีสีเหลืองอมส้ม ดูเผิน ๆ ก็คล้ายหวีกล้วย จึงอาจเป็นที่มาของการตั้งชื่อในลักษณะเปรียบเทียบ ส่วนคำว่า “มูสัง” เป็นคำในภาษาถิ่นภาคใต้ที่หมายถึง “ชะมด” (มูซัง/มูแซ แปลว่าชะมดในภาษามลายู) ซึ่งเป็นสัตว์ป่าที่ชอบกินผลสุกของพืชชนิดนี้เป็นพิเศษ กล้วยมูสังจึงเหมือนเป็น “กล้วยของชะมด” หรือผลไม้โปรดของมันนั่นเอง

กล้วยมูสัง ภาพจาก Cerlin Ng.

ในทางพฤกษศาสตร์ “กล้วยมูสัง” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า 𝙐𝙫𝙖𝙧𝙞𝙖 𝙜𝙧𝙖𝙣𝙙𝙞𝙛𝙡𝙤𝙧𝙖 Roxb. ex Hornem. ซึ่งจัดอยู่ในวงศ์กระดังงา (𝗔𝗻𝗻𝗼𝗻𝗮𝗰𝗲𝗮𝗲) วงศ์เดียวกับพืชที่มีกลิ่นหอมหลายชนิด เช่น นมแมว (𝘍𝘪𝘴𝘴𝘪𝘴𝘵𝘪𝘨𝘮𝘢 𝘱𝘰𝘭𝘺𝘢𝘯𝘵𝘩𝘰𝘪𝘥𝘦𝘴 (G.Don) Merr.) และ กระดังงา (𝘊𝘢𝘯𝘢𝘯𝘨𝘢 𝘰𝘥𝘰𝘳𝘢𝘵𝘢 (Lam.) Hook.f. & Thomson)

กล้วยมูสัง ภาพจาก Cerlin Ng.

กล้วยมูสังเป็นไม้เถาเลื้อยขนาดใหญ่ กิ่งอ่อนมีขนละเอียดสีน้ำตาลปกคลุม ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปร่างขอบขนานแกมไข่กลับ ปลายใบแหลม โคนสอบมน ดอกออกเดี่ยวใกล้ปลายยอด สีแดงถึงแดงเข้ม แซมสีเหลืองอ่อนที่โคนกลีบ กลีบรองดอกรูปสามเหลี่ยมสีเขียวอ่อน กลีบดอก 6 กลีบ รูปขอบขนานถึงรูปไข่แคบ ปลายสอบถึงเป็นติ่งแหลม เกสรผู้จำนวนมากสีเหลือง ผลเป็นผลกลุ่ม มีผลย่อยจำนวนมาก รูปทรงกระบอก ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก ผลสุกส่งกลิ่นหอม

กล้วยมูสังเป็นพืชที่มักพบในป่าดิบเขตต่ำ ตั้งแต่ระดับน้ำทะเลจนถึงความสูง 400 เมตรจากระดับน้ำทะเล กระจายพันธุ์ในพื้นที่ต่าง ๆ ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ ทางตะวันออกเฉียงใต้ของจีน, เมียนมา, ไทย, ลาว, เวียดนาม, กัมพูชา, ฟิลิปปินส์, มาเลเซีย, อินโดนีเซีย และ นิวกินี

ภาพวาดพฤกษศาสตร์ของ Uvaria grandiflora วาดโดย Gorachand ในปี ค.ศ. 1831 และตีพิมพ์ครั้งแรกในหนังสือ Plantae Asiaticae Rariores เล่มที่ 2 แผ่นที่ 121 โดย Nathaniel Wallich ได้รับการอนุรักษ์โดยสวนพฤกษศาสตร์มิสซูรี

กล้วยมูสังยังมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ ที่มักจะส่งกลิ่นในช่วงพลบค่ำและกลางคืน ซึ่งสอดคล้องกับพฤติกรรมของชะมดที่เป็นสัตว์กินผลไม้ที่มักจะออกหากินในช่วงเวลาดังกล่าว ชะมดเป็นสัตว์ที่มีกิจกรรมหากินในเวลากลางคืน โดยเฉพาะผลไม้ที่มีน้ำหวานหรือกลิ่นหอมดึงดูด ความสัมพันธ์นี้ทำให้กล้วยมูสังมีบทบาทสำคัญในธรรมชาติเป็นแหล่งอาหารที่สำคัญสำหรับชะมดและสัตว์ป่าอื่น ๆ

กล้วยมูสัง ภาพจาก Cerlin Ng.

ใบและรากของกล้วยมูสังสามารถนำมาต้มกับน้ำเพื่อดื่มเป็นยาบำบัดอาการปวดท้อง ซึ่งถือเป็นหนึ่งในการใช้ประโยชน์ทางสมุนไพรในท้องถิ่น การมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ และมีดอกสีสันสวยงาม สามารถออกดอกและผลได้ตลอดทั้งปี จึงเป็นพืชที่มีศักยภาพในการปลูกประดับในสวนเขตร้อนและสวนป่าธรรมชาติ

การรู้จักชื่อพืชและลักษณะของพืชอย่างถูกต้องไม่เพียงแต่ช่วยให้เราเข้าใจพืชพรรณในธรรมชาติได้ดีขึ้น แต่ยังช่วยให้เราใช้ประโยชน์จากพืชต่าง ๆ อย่างปลอดภัย โดยเฉพาะในกรณีที่บางพืชมีชื่อคล้ายกับพืชที่มีพิษซึ่งอาจทำให้เกิดความเข้าใจผิดได้ ดังนั้น การศึกษาลักษณะพืชอย่างละเอียดก่อนการใช้งานจึงเป็นสิ่งที่เราควรให้ความสำคัญเพื่อหลีกเลี่ยงความเสี่ยง

Thai PBS Sci & Tech พรรณไม้น่ารู้

📌อ่าน : กล้วยไม้เข็มม่วง อัญมณีแห่งผืนป่าไทย

📌อ่าน : เรื่องกล้วย ๆ ที่ไม่กล้วย ! EP2 : “กล้วยน้ำบราซิล” ไม่ใช่พืชวงศ์กล้วย

📌อ่าน : เรื่องของ “กล้วย” ที่ไม่กล้วย EP1 “กล้วยพัด” ไม่ใช่กล้วยแต่ก็เป็นเครือญาติกับกล้วย

📌อ่าน : “ดอกจาน” ดอกไม้แห่งการบอกลา (เวลา) กับวิทยาศาสตร์ที่ซ่อนอยู่

📌อ่าน : ช่วยลดน้ำหนัก ! “ส้มแขก” สมุนไพรพื้นบ้านสรรพคุณหลากหลาย

📌อ่าน : สมุนไพรไทยทรงคุณค่า “กัลปพฤกษ์” ต้นไม้มงคลแห่งป่าเมืองไทย

อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS

ภาพจาก : Cerlin Ng

แหล่งข้อมูลอ้างอิง : ธวัชพงศ์ บุญมา นิสิตปริญญาเอก หลักสูตรความหลากหลายทางชีวภาพ สถาบันวิจัยวลัยรุกขเวช ม.มหาสารคาม

“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI

เรื่องกล้วย ๆ ที่ไม่กล้วย EP3 : “กล้วยมูสัง” กล้วยของชะมด ที่ไม่ใช่พืชวงศ์กล้วย