ยานรีซิเลียนซ์ (Resilience) ในภารกิจฮากุโตะ-อาร์ มิชชัน 2 (Hakuto-R Mission 2) ของ ispace บริษัทเอกชนด้านเทคโนโลยีอวกาศของญี่ปุ่น มีแผนลงจอดบนดวงจันทร์เมื่อวันศุกร์ที่ผ่านมา แต่กลับกลายเป็นพุ่งชนพื้นผิวดวงจันทร์แทน นับเป็นความล้มเหลวครั้งที่สองในการพยายามส่งยานลงจอดบนดวงจันทร์ของทางญี่ปุ่น
ยานรีซีเลียนส์มีแผนภารกิจที่จะลงจอดอย่างนุ่มนวลในบริเวณ Mare Frigoris (ทะเลแห่งความหนาวเย็น) ที่ราบกว้างสีคล้ำบนพื้นผิวดวงจันทร์ดวงจันทร์ด้านใกล้โลก ในวันที่ 6 มิถุนายน ค.ศ. 2025 เวลา 02:17 น. (ตามเวลาประเทศไทย) แต่การส่งข้อมูลจากยานหยุดลงระหว่างกำลังร่อนลงสู่พื้นผิวดวงจันทร์ ในช่วง 1 นาที 45 วินาทีก่อนถึงเวลาลงจอด เห็นได้ชัดว่าเกิดจากความผิดพลาดของอุปกรณ์
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นชวนให้นึกถึงความพยายามลงจอดบนดวงจันทร์ครั้งแรกในภารกิจฮากุโตะ-อาร์ มิชชัน 1 (Hakuto-R Mission 1) ของทาง ispace เมื่อเดือนเมษายน ค.ศ. 2023 ซึ่งยานก็ดับลงระหว่างความพยายามดังกล่าวด้วย ก่อนทาง ispace ประกาศว่าภารกิจล้มเหลวในที่สุด
“เราต้องการให้ภารกิจมิชชัน 2 ประสบความสำเร็จ แต่โชคไม่ดีที่เราลงจอดไม่ได้” ฮากามาดะ ทาเกชิ ผู้ก่อตั้งและผู้บริหารของ ispace กล่าวกับนักข่าวในงานแถลงข่าว ไม่กี่ชั่วโมงหลังจากที่ยานพยายามลงจอด
ข้อมูลเบื้องต้นจากการวัดระยะไกลในช่วงเวลาสุดท้ายของยานรีซิเลียนซ์ แสดงให้เห็นว่าเครื่องวัดระยะทางด้วยเลเซอร์ของยานอาจเกิดความล่าช้าบางอย่าง ขณะที่วัดระยะห่างจากยานถึงพื้นผิวดวงจันทร์
เจ้าหน้าที่ของ ispace รายงานว่า "ด้วยเหตุนี้ ยานจึงไม่สามารถชะลอความเร็วได้เพียงพอที่จะถึงความเร็วที่จำเป็นต่อการลงจอดบนดวงจันทร์ตามแผน จากสถานการณ์ดังกล่าว จึงสันนิษฐานว่ายานน่าจะลงสู่พื้นผิวดวงจันทร์แบบรุนแรง"
การลงสู่พื้นผิวอย่างรุนแรงหมายความว่ายานรีซิเลียนซ์พุ่งชนพื้นผิวดวงจันทร์เร็วกว่าที่วางแผนไว้ ไม่น่าจะเป็นไปได้ที่ยานจะรอดจากสถานการณ์ใด ๆ จนสามารถปฏิบัติภารกิจนานสองสัปดาห์ หรือปล่อยรถสำรวจขนาดเล็ก “เทเนเชียส” (Tenacious) ที่ผลิตในยุโรป (ประเทศลักเซมเบิร์ก) ลงสู่พื้นผิวดวงจันทร์ได้
“เราขอโทษด้วยใจจริงต่อทุกคนที่สนับสนุน และเราต้องดำเนินภารกิจต่อไปเพื่อให้ญี่ปุ่นได้ร่วมสำรวจดวงจันทร์” ฮากามาดะกล่าว พร้อมเสริมว่าทาง ispace มุ่งมั่นที่จะเรียนรู้จากความล้มเหลวของตนสำหรับภารกิจอวกาศในอนาคต
หากครั้งแรกไม่สำเร็จ ก็ลองใหม่อีกครั้ง
ยานรีซิเลียนซ์มีความสูง 2.3 เมตร และหนักประมาณ 1,000 กิโลกรัม (เมื่อมีเชื้อเพลิงเต็มถัง) นับเป็นยานลงจอดบนดวงจันทร์ลำที่สองของทาง ispace ในภารกิจฮากุโตะ-อาร์ มิชชัน 2 (Hakuto-R Mission 2)
ชื่อ “ฮากุโตะ” (Hakuto / 白兎) แปลว่า “กระต่ายขาว” ในตำนานญี่ปุ่น ทีมงาน ispace ใช้ชื่อนี้เป็นครั้งแรกในการส่งผลงานการออกแบบยานสำรวจเข้าประกวดรางวัล Google Lunar X Prize ซึ่งมอบเงินรางวัล 20 ล้านเหรียญสหรัฐ (ประมาณ 652 ล้านบาท) ให้กับทีมงานจากภาคเอกชนชุดแรกที่สามารถนำยานสำรวจไปลงจอดบนดวงจันทร์ได้อย่างปลอดภัย และให้ยานปฏิบัติภารกิจพื้นฐานบางอย่างได้สำเร็จ รางวัลนี้สิ้นสุดลงเมื่อ ค.ศ. 2018 โดยไม่มีผู้ชนะ แต่ทาง ispace ยังคงเดินหน้าพัฒนาฮาร์ดแวร์และคงความทะเยอทะยานด้านการสำรวจดวงจันทร์ต่อไป (ผ่านตัวอักษร "R" ในชื่อ Hakuto-R ย่อมาจาก "reboot")
ทางบริษัทมีความคืบหน้าอย่างมากกับการพัฒนายานสำรวจจากภารกิจฮากุโตะ-อาร์ มิชชัน 1 (Hakuto-R Mission 1) ที่ยานสามารถโคจรรอบดวงจันทร์ได้สำเร็จในเดือนมีนาคม ค.ศ. 2023 แต่ไม่สามารถลงจอดได้สำเร็จ และพุ่งชนดวงจันทร์หลังจากอุปกรณ์วัดระดับความสูงสับสนเรื่องขอบหลุมอุกกาบาตกับพื้นผิวดวงจันทร์โดยรอบ
ทาง ispace นำบทเรียนที่ได้รับมาปรับใช้กับยานในภารกิจฮากุโตะ-อาร์ มิชชัน 2 (Hakuto-R Mission 2) ที่ส่งขึ้นสู่อวกาศเมื่อวันที่ 15 มกราคม จากบริเวณชายฝั่งรัฐฟลอริดาในสหรัฐฯ ด้วยจรวดฟัลคอน 9 (Falcon 9) ของ SpaceX บริษัทเอกชนด้านเทคโนโลยีอวกาศในสหรัฐฯ
เที่ยวบินของจรวดฟัลคอน 9 ครั้งนี้ บรรทุกยานลงจอดบนดวงจันทร์จากภาคเอกชน 2 ลำได้แก่ ยานรีซิเลียนซ์ และยานบลูโกสต์ (Blue Ghost) ที่สร้างและควบคุมภารกิจโดย Firefly Aerospace บริษัทเอกชนด้านเทคโนโลยีอวกาศอีกแห่งในรัฐเท็กซัส สหรัฐฯ ซึ่งบรรทุกเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ 10 อย่างให้กับนาซา ผ่านโครงการ Commercial Lunar Payload Services (CLPS)
ยานบลูโกสต์เข้าสู่วงโคจรรอบดวงจันทร์เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ และลงจอดได้สำเร็จเมื่อวันที่ 2 มีนาคม ค.ศ. 2025 ถือเป็นครั้งที่สองที่ยานสำรวจจากภาคเอกชนสามารถลงจอดบนพื้นผิวดวงจันทร์ได้สำเร็จ ยานลำนี้ที่ผลิตพลังงานจากแสงอาทิตย์ ปฏิบัติภารกิจไปได้ด้วยดีตั้งแต่ต้นจนจบเป็นเวลา 2 สัปดาห์ตามแผน จนถึงวันที่ 16 มีนาคม หลังดวงอาทิตย์ตกลับขอบฟ้า ณ จุดลงจอด
ยานรีซิเลียนซ์ใช้เส้นทางสู่ดวงจันทร์ที่ใช้เวลานานกว่าและประหยัดพลังงานมากกว่า ซึ่งเฉียดใกล้ดวงจันทร์เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ก่อนเข้าสู่วงโคจรรอบดวงจันทร์ตามแผนในวันที่ 6 พฤษภาคม จากนั้นจึงปรับวิถีของยานเพื่อเปลี่ยนเป็นวงโคจรของยานให้เป็นรูปวงกลมที่ระดับความสูง 100 กิโลเมตรเหนือพื้นผิวดวงจันทร์
เมื่อเข้าสู่ขั้นตอนการร่อนลงจอดของยานรีซิเลียนซ์ ยานได้จุดชุดเครื่องยนต์จรวดเพื่อลดระดับ ลดความเร็ว และบังคับทิศทางของยาน สำหรับการลงจอดบน Mare Frigoris (ทะเลแห่งความหนาวเย็น) ซึ่งเป็นที่ราบหินบะซอลต์กว้างใหญ่ทางซีกเหนือของดวงจันทร์ แต่มีบางอย่างผิดพลาดเมื่อยานอยู่ที่ระดับความสูงจากพื้นผิวดวงจันทร์เพียง 192 เมตร
ทั้งนี้ ทาง ispace กล่าวว่ายังไม่ชัดเจนว่าประเด็น 2 อย่าง คือ “ยานเคลื่อนที่เร็วกว่าที่วางแผนไว้” กับ “ความล่าช้าของข้อมูลจากเครื่องวัดระยะห่างด้วยแสงเลเซอร์” ประเด็นฝั่งไหนเป็นสาเหตุนเกิดประเด็นอีกฝั่ง
“ในขั้นแรก เราต้องหาสาเหตุหลักของสิ่งที่เราสังเกตเห็น จากนั้นเราจะต้องนำสิ่งเหล่านั้นมาประยุกต์ใช้กับภารกิจมิชชัน 3 และมิชชัน 4” ฮากามาดะกล่าว
แม้ว่ายานรีซิเลียนซ์จะประสบความสำเร็จในการลงจอด แต่ทางญี่ปุ่นสามารถส่งยานสำรวจลงจอดบนดวงจันทร์สำเร็จเป็นครั้งแรก จากยาน SLIM (ชื่อย่อจาก Smart Lander for Investigating Moon) ขององค์การวิจัยและพัฒนาการสำรวจอวกาศญี่ปุ่น (JAXA) ที่ลงจอดบนดวงจันทร์เมื่อเดือนมกราคม ค.ศ. 2024
การสำรวจดวงจันทร์โดยยานจากภาคเอกชนที่กำลังร้อนแรงขึ้น
ความพยายามลงจอดของยานรีซิเลียนซ์เป็นส่วนหนึ่งของกระแสการส่งยานสำรวจดวงจันทร์จากภาคเอกชน ที่เริ่มต้นด้วยภารกิจยานเบเรชีต (Beresheet) ของอิสราเอลเมื่อ ค.ศ. 2019 แต่ยานลำนี้ก็ประสบความล้มเหลวในการลงจอด เช่นเดียวกับภารกิจทั้ง 2 ครั้งของทาง iSpace
ยานลงจอดบนดวงจันทร์จากภาคเอกชนลำถัดมา คือ ยานเพอรีกริน (Peregrine) ของ Astrobotic บริษัทเอกชนด้านเทคโนโลยีอวกาศในสหรัฐฯ ที่ยุติภารกิจในเดือนมกราคม ค.ศ. 2024 จากปัญหาเชื้อเพลิงรั่วในช่วงไม่นานหลังส่งยานขึ้นสู่อวกาศ ก่อนตกกลับลงสู่พื้นโลก อีก 1 เดือนต่อมา Intuitive Machines บริษัทเอกชนอีกแห่งในสหรัฐฯ ส่งยานโอดิสซิอุส (Odysseus) ไปลงจอดใกล้ขั้วใต้ของดวงจันทร์
ยานโอดิสซิอุสล้มตะแคงหลังจากลงจอดไม่นานแต่ยังคงปฏิบัติภารกิจต่อไปอีกประมาณหนึ่งสัปดาห์ ยานลงจอดรุ่นต่อมาของบริษัท Intuitive Machines คือ ยานอะธีนา (Athena) ก็ล้มตะแคงเช่นกันระหว่างที่ลงจอดบนดวงจันทร์เมื่อวันที่ 7 มีนาคม ส่งผลให้ยานดับลงภายในเวลาไม่กี่ชั่วโมง เพียงสี่วันหลังจากยานบลูโกสต์ลงจอดบนดวงจันทร์
ยานลงจอดบนดวงจันทร์จากภาคเอกชนของสหรัฐฯ (เพอรีกริน บลูโกสต์ โอดิสซิอุส และอะธีนา) บรรทุกอุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์ของนาซา ผ่านโครงการ CLPS ของทางนาซา ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อเก็บข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่มีประสิทธิภาพด้านความคุ้มค่าทางต้นทุน ก่อนการลงจอดบนดวงจันทร์ของยานบรรทุกนักบินอวกาศในโครงการอาร์ทีมิส โดยภารกิจแรกที่จะพานักบินอวกาศลงสำรวจดวงจันทร์จะมีกำหนดลงจอดใน ค.ศ. 2027
ยานรีซิเลียนซ์บรรทุกสัมภาระ 5 ชิ้น แต่ไม่ใช่ของนาซา เพราะภารกิจฮากุโตะ-อาร์ มิชชัน 2 ไม่อยู่ในโครงการ CLPS ของนาซา โดยอุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์ 3 ชิ้นจากทั้งหมด 5 ชิ้นนี้มีเป้าหมายเพื่อสนับสนุนการสำรวจดวงจันทร์ด้วยนักบินอวกาศ ได้แก่ ตัวตรวจวัดรังสีในห้วงอวกาศลึกที่พัฒนาโดยมหาวิทยาลัยแห่งชาติจงยางในไต้หวัน อุปกรณ์สาธิตเทคโนโลยี
จากบริษัท Takasago Thermal Engineering Co. ของญี่ปุ่น ที่ออกแบบมาเพื่อสังเคราะห์ไฮโดรเจนและออกซิเจนจากน้ำบนดวงจันทร์ และอุปกรณ์การทดลองเพาะเลี้ยงสาหร่ายของ Euglena Co. ในมาเลเซีย (ซึ่งสาหร่ายอาจเป็นแหล่งอาหารที่มีประสิทธิภาพสำหรับมนุษย์ที่ตั้งถิ่นฐานบนดวงจันทร์ในสักวันหนึ่ง)
สัมภาระอีก 2 ชิ้นที่ยานรีซิเลียนซ์บรรทุก คือ แผ่นที่ระลึกตาม "กฎบัตรแห่งศตวรรษสากล" จากจักรวาลของเครือนิยาย-การ์ตูนญี่ปุ่นเรื่องกันดั้ม (Gundam) และรถสำรวจขนาดเล็ก “เทเนเชียส” (Tenacious) ที่สร้างขึ้นโดยบริษัทลูกของ ispace ในลักเซมเบิร์ก มีภารกิจเก็บตัวอย่างดินปริมาณเล็กน้อยจากดวงจันทร์
รถสำรวจเทเนเชียสยังมีสัมภาระของตนเอง คือ “Moonhouse” โมเดลจำลองขนาดจิ๋วของบ้านสีแดง-ขาวแบบสวีเดน ที่ออกแบบโดย Mikael Gensberg ศิลปินชาวสวีเดน ซึ่งตามแผนเดิมนั้น รถสำรวจจะวางโมเดล Moonhouse ลงบนพื้นผิวดวงจันทร์ เพื่อสร้างงานศิลปะหลากสีสันจากบ้านแบบสวีเดนจำลองท่ามกลางภูมิประเทศสีเทามืดหม่นของพื้นผิวดวงจันทร์
อย่างไรก็ตาม สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้จะไม่เป็นไปตามภารกิจแล้ว หลังจากทาง ispace ได้ยืนยันแล้วว่า ยานรีซีเลียส์ได้พุ่งชนพื้นผิวดวงจันทร์
การสำรวจดวงจันทร์ของทาง ispace หลังยานรีซีเลียนส์
แม้การลงจอดบนดวงจันทร์ของยานรีซิเลียนซ์จะล้มเหลว แต่ทาง iSpace ก็มีเป้าหมายยิ่งใหญ่ในการลงจอดบนดวงจันทร์ โดยมีแผนที่จะส่งยานลงจอดบนดวงจันทร์อีก 2 ลำในปี ค.ศ. 2027 ได้แก่ ยานในภารกิจมิชชัน 3 และมิชชัน 4 ซึ่งจะใช้ยานลงจอดรุ่น Apex 1.0 ที่ใหญ่กว่าและมีประสิทธิภาพมากกว่ายานรีซิเลียนซ์
โนซากิ จุมเปย์ ผู้อำนวยการและผู้บริหารด้านการเงินของทาง ispace กล่าวในการแถลงข่าวว่า "เราทราบดีว่ามันเป็นเรื่องยาก แต่ก็มีความหมายและความสำคัญบางอย่างที่คู่ควรแก่ความพยายาม"
โนซากิกล่าวว่าเขาและทาง ispace รู้สึกเสียใจอย่างยิ่งที่ทำให้ผู้สนับสนุนและผู้ถือหุ้นของบริษัทจำนวน 80,000 รายต้องผิดหวัง และมุ่งมั่นที่จะเรียนรู้จากประสบการณ์ในการออกแบบยานในภารกิจมิชชัน 3 และมิชชัน 4 ขณะที่ทางฮากามาดะกล่าวว่าทาง ispace จะพยายามหาสาเหตุของความล้มเหลวในการลงจอดของยานรีซิเลียนซ์ต่อไป
อัปเดตข้อมูลแวดวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี รู้ทันโลกไอที และโซเชียลฯ ในรูปแบบ Audio จาก AI เสียงผู้ประกาศของไทยพีบีเอส ได้ที่ Thai PBS
แหล่งข้อมูลอ้างอิง : space, พิสิฏฐ นิธิยานันท์ เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ สดร.
“รอบรู้ ดูกระแส ก้าวทันโลก” ไปกับ Thai PBS Sci & Tech
