“ถ้ามีลมเข้า...แต่ไม่มีลมออก เราก็ตายได้นะคะ”

เสียงนุ่มนวลของ เชอรี่ เข็มอัปสร สิริสุขะ แขกรับเชิญรายการ “Made My Day วันนี้ดีที่สุด” ดังขึ้นกลางบทสัมภาษณ์ธรรมดา ๆ ที่กลับทำให้เราหยุดนิ่ง และหายใจช้าลงอย่างไม่รู้ตัว

เชอรี่พูดถึงสิ่งที่ใครหลายคนอาจมองข้าม “ลมหายใจ” สิ่งที่เราใช้ทุกวันแต่แทบไม่เคยระลึกถึง คุณค่าที่ไม่ได้วัดจากราคาหรือป้ายแบรนด์ แต่คือชีวิตแท้ ๆ ที่อยู่ตรงหน้าเราในทุกเช้า

เชอรี่ เข็มอัปสร สิริสุขะ

เธอบอกว่า ทุกวันหลังตื่นนอน สิ่งแรกที่เธอทำคือ “ระลึกถึงลมหายใจ” แล้วกล่าว “ขอบคุณ” แด่การได้หายใจเข้าและออกอย่างสมบูรณ์ ขอบคุณน้ำสะอาดที่เธอดื่มในตอนเช้า ขอบคุณอาหารที่เลี้ยงดูร่างกาย ขอบคุณครอบครัวที่ยังอยู่ตรงนั้น ขอบคุณรถที่ไม่เสีย ขอบคุณแอร์เย็น ๆ ในรถ ขอบคุณคนขับที่มีน้ำใจ ขอบคุณเพื่อนร่วมงานที่ช่วยคิด ช่วยทำ แม้แต่คนที่ยื่นบัตรให้เธอก่อนขึ้นทางด่วน เธอก็ขอบคุณ…

ดูเหมือนทุกสิ่งรอบตัวในวันธรรมดา ๆ ของเธอ กลายเป็นเหตุผลให้ “ขอบคุณ” ได้เสมอ

นี่ไม่ใช่เพียงบทสนทนา แต่คือวิธีมองโลกแบบ “ขอบคุณเป็นนิสัย” เธอไม่ได้สวยแค่ภายนอก แต่สวยลึกถึงข้างใน ละความงดงามนี้ไม่ได้มาจากแสงแฟลชหรือรางวัลใด ๆ แต่มาจากความอ่อนโยนที่เธอปลูกไว้ในใจตัวเองด้วยคำง่าย ๆ คำหนึ่ง “ขอบคุณ”

คำคำนี้…อาจไม่สามารถเปลี่ยนโลกได้ทันที แต่แน่นอนว่ามันเปลี่ยน “ใจ” ได้อย่างลึกซึ้ง และเมื่อใจเปลี่ยน โลกทั้งใบก็อาจไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป

จุดเริ่มต้นของคำธรรมดาที่ไม่ธรรมดา

เคยไหม แค่ได้ยินคำว่า “ขอบคุณ” จากใครบางคนในวันที่เหนื่อยสุดหัวใจ มันไม่ได้ทำให้ปัญหาหายไป แต่มันเบากว่าที่คิด เหมือนใจได้รับอ้อมกอดบางอย่างโดยไม่ต้องแตะตัวกันเลยด้วยซ้ำ

คำว่า "ขอบคุณ" ดูเหมือนจะเป็นคำสามัญประจำวัน เราใช้มันต่อท้ายข้อความ แทรกกลางบทสนทนา หรือส่งให้ใครบางคนทางแชทแบบไม่ได้คิดอะไรมาก แต่ลึก ๆ แล้ว คำนี้มีพลังซ่อนอยู่ พลังที่เปลี่ยนได้ทั้งความสัมพันธ์ เปลี่ยนมุมมอง และบางครั้งก็เปลี่ยนชีวิต

หากมองย้อนกลับไปที่รากของภาษา “ขอบคุณ” มาจากคำว่า “ขอบ” (แปลว่า ขอ) และ “คุณ” (แปลว่า ความดี ความกรุณา หรือบุญคุณ) เมื่อนำมารวมกันจึงแปลว่า “ขอความกรุณา” หรือ “ขอรับความดีงามที่คุณมีให้” ซึ่งเป็นถ้อยคำที่สื่อถึงการเห็นคุณค่าของสิ่งที่ได้รับจากผู้อื่น

แม้ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าใครเป็นคนบัญญัติคำนี้ขึ้นมา แต่เชื่อว่าคำว่า “ขอบคุณ” เริ่มใช้แพร่หลายในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น แทนประโยคยาวอย่าง “ขอรับพระคุณ” ที่มักใช้ในราชสำนักหรือในบริบททางการ เพื่อให้กระชับและเข้าถึงได้ในชีวิตประจำวันมากขึ้น

สิ่งที่น่าสนใจคือ คำว่า “ขอบคุณ” ไม่ใช่แค่คำพูด แต่มันคือการแสดงความรู้สึก “เห็นคุณค่า” ของบางสิ่งหรือบางคน ซึ่งไม่เพียงสะท้อนถึงความนอบน้อมเท่านั้น แต่ยังเป็นการตอกย้ำให้เราระลึกถึงสิ่งดี ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิต และเมื่อเรารู้จักขอบคุณผู้อื่น เราก็มักจะเริ่มเห็นคุณค่าของตัวเองด้วยเช่นกัน

ข้อสังเกตที่น่าสนใจ คือในเกือบทุกภาษาทั่วโลก คำว่า “ขอบคุณ” มักมีรากที่สื่อถึงการ “คิดถึง” หรือ “เห็นคุณค่า”

อังกฤษ — Thank you
→ มาจากรากคำ think (คิด) สื่อถึงการระลึกถึงหรือคิดถึงสิ่งดี ๆ ที่ได้รับ
ญี่ปุ่น — Arigatou (ありがとう)
→ แปลว่า “สิ่งที่เกิดขึ้นได้ยาก” แสดงถึงความรู้สึกซาบซึ้งต่อสิ่งที่ไม่ธรรมดา
ฝรั่งเศส — Merci
→ มาจากละติน mercedem แปลว่า “ความเมตตา” หรือ “รางวัล” ที่ได้รับจากผู้อื่น
เยอรมัน — Danke
→ มาจาก denken (คิด) เช่นเดียวกับภาษาอังกฤษ เป็นการแสดงความตระหนักรู้ในน้ำใจที่ได้รับ
สเปน — Gracias
→ แปลว่า “พระคุณ” หรือ “ความกรุณา” เน้นที่ความเมตตาของผู้ให้
อิตาลี — Grazie
→ รากเดียวกับ Gracias แสดงถึงการซาบซึ้งในความเมตตา
จีน (แมนดาริน) — Xièxiè (谢谢)
→ มีความหมายตรงตัวว่า “ขอบคุณ” ใช้เพื่อแสดงความนอบน้อมและตระหนักถึงบุญคุณที่ได้รับ
เกาหลี — Gamsahamnida (감사합니다)
→ มาจากคำว่า “gamsa” แปลว่า การแสดงความเคารพและรู้สึกขอบคุณอย่างลึกซึ้ง
อินโดนีเซีย / มาเลยเซีย — Terima kasih
→ แปลตรงตัวว่า “ขอรับความกรุณา” มีโครงสร้างคล้ายกับคำว่า “ขอบคุณ” ของไทย
ฮินดี (อินเดีย) — Dhanyavaad (धन्यवाद)
→ แปลว่า “คำพูดแห่งโชคดี” เป็นคำศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้ขอบคุณในเชิงจิตวิญญาณ

ทุกภาษาล้วนมีวิธีสื่อความรู้สึกเห็นคุณค่าของสิ่งที่ได้รับ และนี่คือหัวใจของการ “ขอบคุณ” ที่ไม่ใช่แค่คำพูด แต่คือการตระหนักรู้ และเห็นคุณค่าของตัวเองและผู้อื่น

หากมองให้ลึกกว่ารากของภาษา คำว่า “ขอบคุณ” ยังฝังแน่นอยู่ในวัฒนธรรมของการกตัญญูที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนานในสังคมไทยและเอเชียหลายแห่ง เราเติบโตมากับคำสอนที่ว่า “รู้คุณคน” เป็นคุณธรรมพื้นฐานของมนุษย์ การกราบพ่อแม่ การไหว้ครู การยกมือไหว้ตอบรับน้ำใจจากคนแปลกหน้า ล้วนเป็นพิธีกรรมที่ฝึกให้เรา “ขอบคุณ” ผ่านการกระทำมากกว่าคำพูด

ในอดีต “ความกตัญญู” ไม่ได้เป็นแค่คุณธรรมทางศาสนาหรือความเชื่อ แต่เป็นโครงสร้างทางสังคมที่คอยยึดโยงความสัมพันธ์ระหว่างคนในครอบครัวและชุมชน เช่น การตอบแทนบุญคุณพ่อแม่ด้วยการดูแลยามชรา หรือการช่วยเหลือญาติพี่น้องในยามลำบาก ความรู้สึกเหล่านี้ไม่ใช่ภาระ แต่คือหัวใจของความเป็นมนุษย์ที่ “ไม่ลืมบุญคุณ” และรู้จัก “เห็นคุณค่าของกันและกัน”

เมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไป คำว่า “ขอบคุณ” ก็ยังอยู่กับเรา แต่กลายเป็นสิ่งที่คนรุ่นใหม่บางส่วนอาจใช้ผ่านไปในแชท หรือพูดผ่านโทรศัพท์โดยไม่ทันรู้สึกถึงน้ำหนักของมัน ทั้งที่ความจริงแล้ว คำนี้ยังมีพลังเท่าเดิมอยู่เสมอ ถ้าเราให้คุณค่ากับมันอย่างแท้จริง

และบางที...วัฒนธรรมของการ “ขอบคุณ” ไม่ได้จางหายไปจากโลก แต่เพียงแค่รอให้เรากลับมา “ระลึกถึง” และ “ฟัง” เสียงเบา ๆ ของมันใหม่อีกครั้ง

“ขอบคุณ” คำธรรมดาที่ไม่ธรรมดา

“ขอบคุณ” เป็นคำที่เราได้ยินกันจนชิน หยอดใส่ทุกบทสนทนาแบบอัตโนมัติ เช่นเดียวกับ “ขอโทษ” แต่ในความธรรมดานั้นแฝงพลังบางอย่าง ที่หลายคนมองข้าม

ในเชิงจิตวิทยา คำว่า “ขอบคุณ” เชื่อมโยงกับสิ่งที่เรียกว่า Gratitude Practice หรือการฝึกความรู้สึกขอบคุณ ซึ่งไม่ใช่แค่การพูด แต่คือการมองเห็นคุณค่าเล็ก ๆ ที่เกิดขึ้นในแต่ละวัน การฝึกขอบคุณทำให้สมองหลั่งสารโดพามีน (dopamine) และเซโรโทนิน (serotonin) ซึ่งช่วยให้เรารู้สึกสงบ มีพลัง และมีความสุขมากขึ้น

Dr. Robert Emmons นักจิตวิทยาผู้ศึกษาเรื่อง “ความกตัญญู” พบว่าคนที่ฝึกขอบคุณเป็นประจำ จะมีสุขภาพจิตดีขึ้น ความวิตกลดลง และรับมือกับความเครียดได้ดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ

งานวิจัยของ Dr. Emmons ระบุว่า กลุ่มตัวอย่างที่ได้รับมอบหมายให้เขียนสิ่งที่ตนรู้สึกขอบคุณเป็นประจำทุกสัปดาห์ เพียงแค่ 10 สัปดาห์ต่อเนื่อง พบว่าพวกเขารู้สึกมองโลกในแง่บวกมากขึ้น รู้สึกดีกับชีวิตตัวเองมากขึ้น และมีแนวโน้มที่จะช่วยเหลือผู้อื่นมากขึ้นด้วย

ที่น่าสนใจคือ กลุ่มนี้ยังรายงานว่ามีอาการปวดเมื่อยลดลง และนอนหลับดีขึ้น ซึ่งสะท้อนว่าความรู้สึกขอบคุณไม่ได้ส่งผลแค่ต่อใจ แต่ยังส่งผลถึงร่างกายโดยตรง เพราะการขอบคุณช่วยลดระดับฮอร์โมนความเครียดอย่างคอร์ติซอล (cortisol) และกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทพาราซิมพาเทติก (parasympathetic nervous system) ซึ่งเป็นระบบที่ช่วยให้ร่างกายเข้าสู่โหมดผ่อนคลาย ทำให้หัวใจเต้นช้าลง กล้ามเนื้อคลายตัว และร่างกายฟื้นตัวจากความเหนื่อยล้าได้ดีขึ้น

นอกจากนี้ยังมีหลักฐานจากงานวิจัยอื่น ๆ ที่สนับสนุนว่า การฝึกขอบคุณส่งผลต่อคุณภาพการนอนโดยตรง คนที่จดบันทึกสิ่งที่ตนรู้สึกขอบคุณก่อนนอนจะมีแนวโน้มนอนหลับได้ลึกขึ้น ตื่นกลางดึกน้อยลง และรู้สึกสดชื่นเมื่อยามตื่น

ทั้งหมดนี้ชี้ให้เห็นว่า แค่การหันมาใส่ใจกับสิ่งเล็ก ๆ ที่เรามีอยู่แล้วในชีวิต อาจเป็นเหมือนยาบำรุงที่ทั้งใจและกายกำลังต้องการอย่างเงียบ ๆ

ลองคิดดูสิ แค่เราหยุดมองสิ่งที่เรายังไม่มี แล้วหันมามองว่าเรามีอะไรอยู่แล้วบ้าง ชีวิตมันก็เบาขึ้นมากเลย

ในวันที่เราท้อแท้ คำว่า “ขอบคุณ” อาจกลายเป็นเหมือนสมอเล็ก ๆ ที่ถ่วงใจไว้ไม่ให้ลอยหลุดไปในคลื่นความเครียด

เพราะการขอบคุณเป็นการเปลี่ยนมุมมอง ไม่ใช่เปลี่ยนสถานการณ์ เราอาจยังจน ยังล้า ยังอกหัก แต่เราขอบคุณที่ยังมีเพื่อนฟังเราบ่น ขอบคุณที่ตัวเองยังไม่ยอมแพ้ นั่นแหละคือพลัง

จิตวิทยาแนว Positive Psychology เชื่อว่าความสุขไม่ใช่ปลายทาง แต่คือทักษะที่เราฝึกได้ คำขอบคุณก็เป็นเหมือนกล้ามเนื้อชนิดหนึ่ง ยิ่งใช้ ยิ่งแข็งแรง ยิ่งเปลี่ยนเราให้กลายเป็นคนที่เห็น “สิ่งที่ใช่” มากกว่า “สิ่งที่ขาด”

เราอาจไม่รู้ด้วยซ้ำว่าแค่การพูดคำว่า “ขอบคุณ” ต่อใครสักคน อาจช่วยเยียวยาวันแย่ ๆ ของเขาไปทั้งวัน

โลกสวยไปหรือเปล่า...ถ้าแค่เราชื่นชมสิ่งเล็ก ๆ รอบตัว

บางทีเวลาเราชื่นชมหรือกล่าวขอบคุณกับทุกสิ่ง เราก็มักจะเจอใครสักคนแซวว่า “โลกสวยไปหรือเปล่า ?”

ในยุคที่ความจริงถูกแปะหน้าว่า “ต้องหนัก ต้องเร็ว ต้องลุย” การหยุดมองอะไรเล็ก ๆ และรู้สึกดีกับมัน อาจดูเป็นเรื่องเบาบาง หรือดู “ไม่เท่าทันโลก” แต่ในมุมของจิตวิทยา การชื่นชมเรื่องเล็ก ๆ คือกลไกสำคัญของใจ ที่ช่วยให้เรายังอยู่กับโลกใบนี้อย่างไม่หมดแรง

บางคนอาจเรียกสิ่งนี้ว่าโลกสวย แต่แท้จริงแล้วมันคือการ “มีตาให้เห็นสิ่งดี” ในโลกที่เต็มไปด้วยความโกลาหล เราไม่ได้ต้องปฏิเสธความจริง แต่เรากำลังบอกตัวเองว่า “ถึงจะมีเรื่องยาก ฉันก็ยังไม่ลืมว่าโลกยังมีมุมอ่อนโยนอยู่เหมือนกัน”

เราไม่จำเป็นต้องเลือกข้างระหว่าง “โลกสวย” หรือ “โลกจริง”
เพราะทั้งสองอย่างอยู่ด้วยกันได้
แค่ต้องฝึกใจให้รู้ว่า ความสุขเล็ก ๆ ไม่ได้ทำให้เราอ่อนแอ
แต่มันทำให้เราอึดกว่าเดิม

การชื่นชมเรื่องเล็ก ๆ ไม่ได้หมายความว่าเราหนีความจริง แต่มันคือการเลือกมอง “ความจริงอีกด้าน” ที่ช่วยให้เรายังลุกขึ้นมาใหม่ได้ในวันต่อไป

เพราะใจของคน…ต้องการการ “มองเห็น”

มนุษย์ทุกคนล้วนมีบางอย่างเหมือนกัน คือ “ลึก ๆ นั้นต้องการให้ใครสักคนเห็นว่าเรามีความหมาย”
ไม่ใช่เพราะเราต้องการคำชมทุกครั้งที่ทำอะไรสำเร็จ แต่เป็นเพราะในใจของเรา…แค่เพียงมีใครมองเห็นความตั้งใจเล็ก ๆ ของเราบ้าง แค่นั้น…เราก็รู้สึกว่าเราไม่สูญเปล่า

การเห็นคุณค่าของกันและกัน ไม่จำเป็นต้องเป็นคำพูดใหญ่โต บางครั้งมันคือประโยคสั้น ๆ อย่าง
“ขอบคุณนะที่อยู่ตรงนี้”
“เห็นนะว่าเหนื่อยมาก แต่อดทนเก่งมากเลย”

หรือแค่เพียงการสบตาและพยักหน้าเบา ๆ แทนความเข้าใจ

ในความสัมพันธ์ ไม่ว่าจะครอบครัว เพื่อน หรือคนรัก สิ่งที่ทำให้ใจของเราอยู่ได้นานไม่ใช่แค่ความหวาน แต่คือความรู้สึกว่า “ฉันไม่ถูกมองข้าม” การมองเห็นคุณค่ากันในเรื่องเล็ก ๆ ช่วยเติมช่องว่างที่คำว่า “เคยชิน” หรือ “คิดว่าเข้าใจกันอยู่แล้ว” มักทำให้เราห่างกันโดยไม่รู้ตัว

การเห็นคุณค่าของกันและกัน จึงไม่ใช่แค่ความใจดี แต่มันคือการยืนยันว่า "คุณมีตัวตน" และ “ฉันยินดีที่คุณอยู่ตรงนี้”

บางครั้งแค่การส่งข้อความว่า “ขอบคุณมากเลยวันนี้” หรือการพูดคำว่า “ดีใจที่ได้เจอกันนะ” อาจกลายเป็นแรงใจสำคัญที่อีกฝ่ายจะจำได้ไปตลอดวัน...หรือตลอดชีวิต และในทางกลับกัน เมื่อเราเลือกที่จะเห็นคุณค่าของคนอื่น ใจของเราก็จะเริ่มกลับมามองเห็นคุณค่าของตัวเองด้วย เพราะความอ่อนโยนที่ให้คนอื่น มักสะท้อนกลับมาในหัวใจของเราเสมอ

และเมื่อเรารู้จักขอบคุณ เราไม่ได้แค่เห็นความงามของโลก แต่เราอาจได้เห็นความงามของตัวเองอีกครั้ง

วันนี้…คุณอยากขอบคุณอะไรที่คุณเคยมองข้ามไปไหม ? ลองเริ่มจากขอบคุณตัวเองที่อ่านบทความนี้จบก็ได้ เริ่มเลย…

รับชมเรื่องราวของ ‘เชอรี่ เข็มอัปสร สิริสุขะ’ ที่จะเป็นแรงบันดาลใจให้ใครหลายคนได้เห็นคุณค่าของการมีชีวิต หรือได้มุมมองใหม่ ๆ และพร้อมมีวันนี้ดีที่สุดในรายการ “Made My Day วันนี้ดีที่สุด” ทางช่อง Thai PBS หมายเลข 3 หรือ รับชมออนไลน์ผ่านทาง www.thaipbs.or.th/Live ชมย้อนหลังได้ที่ https://www.thaipbs.or.th/program/MadeMyDay/episodes/108712 , รับชมแบบเต็ม Uncut ได้ที่ https://VIPA.me/th/ และรับฟังเต็มได้ที่ https://www.thaipbspodcast.com/podcast/mademyday

แหล่งอ้างอิง :

Robert Emmons (UC Davis) – งานวิจัยเรื่องการฝึก “Gratitude”
Greater Good Science Center (Berkeley) – จิตวิทยาเชิงบวก
Oxford English Dictionary, CNRTL (ฝรั่งเศส), DWDS (เยอรมัน)
KBBI (อินโดนีเซีย), NihongoDict (ญี่ปุ่น), NHK World Japan
Emmons, R.A. (2007). Thanks! How the New Science of Gratitude Can Make You Happier.
Harvard Health Publishing. Giving thanks can make you happier. (2021)
Psychology Today: The Power of Gratitude

สรุปประเด็นให้โดย Generative AI