รู้จัก “Parasocial Relationship” อาการคิดไปเองข้างเดียว

นักร้องสาวเปิดตัวหวานใจในคอนเสิร์ต! นักร้องชายขวัญใจประชาชนทะเลาะวิวาทในปั๊มน้ำมัน! ช่วงเวลานี้ แฟนคลับคนใดอ่านข่าวบันเทิงแล้วจิตตก รู้สึกหงอยเหงาเศร้าเจ็บ ประหนึ่งเสียของที่รัก ผิดหวังรุนแรงในพฤติกรรมของดาราคนดังมากจนเกินปกติ อาการเหล่านี้มีศัพท์ทางจิตวิทยาที่เรียกกันว่า Parasocial Relationship หรืออาการคิดไปเองฝ่ายเดียว

Thai PBS ชวนรู้จักภาวะดังกล่าว ที่มีทั้งข้อดี ข้อเสีย และเราควรรู้ตัว ก่อนที่ Parasocial Relationship จะทำให้มีพฤติกรรมเกินงาม

Parasocial Relationship คืออะไร ?

Parasocial Relationship คือความสัมพันธ์แบบกึ่งมีส่วนร่วมทางสังคม เป็นคำที่นักสังคมวิทยาใช้เรียกความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลที่เกิดขึ้นเพียงด้านเดียว หรือในมุมของคนทั่วไป คือความสัมพันธ์แบบคิดเองข้างเดียว โดยที่เจ้าตัวมักทึกทักเอาเองว่า มีความผูกพันส่วนตัวกับบุคคลที่มีชื่อเสียง หรือดารา ศิลปิน นักแสดง ทั้ง ๆ ที่ในความจริง อาจรู้จักแค่เพียงผิวเผิน หรือเป็นแฟนคลับที่ติดตาม หรือแม้แต่อาจไม่เคยรู้จักกันมาก่อนเลยด้วยซ้ำ

ที่มาของ Parasocial Relationship เป็นคำที่คิดขึ้นในช่วงปี 1956 โดยนักสังคมวิทยา คือ Donald Horton และ Richard Wohl โดยนิยามว่าเป็นลักษณะของผู้ชมที่คิดไปเองว่า ได้มีปฏิสัมพันธ์กับนักแสดงจริง ๆ ทำให้เกิดความสนิทสนมที่เป็นเท็จขึ้นมา

สาเหตุการเกิด Parasocial Relationship

สาเหตุที่ทำให้เกิดอาการ Parasocial Relationship เกิดจากการมีปฏิสัมพันธ์แบบทางเดียวซ้ำ ๆ เช่น ดูซีรีส์ที่มีผลงานของนักแสดงดังกล่าวอยู่บ่อย ๆ ซ้ำ ๆ รวมถึงการติดตาม “ส่อง” ความเคลื่อนไหวของคน ๆ นั้นในโซเชียลมีเดียเป็นประจำ จนทำให้เกิดความใกล้ชิด และคิดไปเองว่า ตนเองสนิทสนมกับนักแสดงคนดังกล่าว จนถึงขั้นหลงรักดาราคนนั้นไปโดยปริยาย

ผลของ Parasocial Relationship ทำให้เกิดอะไร ?

ในทางจิตวิทยา หากเป็นอาการที่ไม่ถลำลึกจนเกินไป อาการ Parasocial Relationship ช่วยทำให้บุคคลมี “ต้นแบบ” ที่ใช้ยึดเป็นแบบอย่าง หรืออาจเรียกง่าย ๆ ว่า มีไอดอล ที่เป็นแรงบันดาลใจ

ขณะเดียวกัน Parasocial Relationship ยังช่วยคลายความเหงา และเติมเต็มความปรารถนาลึก ๆ ในใจ เนื่องจากในชีวิตจริงของใครหลายคน อาจไม่ได้ทำในสิ่งที่ตัวเองปรารถนา แต่การได้เห็นดารา หรือคนดังที่ชื่นชอบ ได้ทำในสิ่งที่ประสบความสำเร็จ ถือเป็นการช่วยให้ตนเองรู้สึกยินดี และสมหวังไปคนดังเหล่านั้นด้วย

ทั้งนี้ คีย์สำคัญของความสัมพันธ์ Parasocial Relationship คือ ความรู้สึกที่ว่า “เราได้ร่วมเดินทางและฝ่าฟันเรื่องราวต่าง ๆ ไปกับคนดังที่ชื่นชอบ” นั่นเอง

Parasocial Relationship หลงรักได้ แต่ไม่ควรหมกมุ่น

การมีคนดังเป็น “แรงบันดาลใจ” ถือเป็นเรื่องเชิงบวก ทว่าในมุมกลับกัน ความสัมพันธ์ลักษณะ Parasocial Relationship มีเรื่องที่ควรให้ความระมัดระวัง โดยเฉพาะหากความสัมพันธ์ดังกล่าว เข้ามาควบคุมชีวิตมากเกินไป

เป็นต้นว่า คนที่หมกมุ่นในดารามากเกินไป อาจนำไปสู่ความผูกพันทางอารมณ์ รวมถึงเกิดความผิดหวังอย่างรุนแรง หากดาราคนนั้น ไม่ปฏิบัติตัวตามที่เราคาดหวังไว้

อีกหนึ่งเรื่องที่พึงตระหนัก คือการมีอาการ Parasocial Relationship มากจนเกิดภาวะที่เรียกว่า ‘ภาวะหลงผิดว่ารัก’ (Erotomania) ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่บุคคลหลงคิดไปเองว่า อีกฝ่ายรักตน เหมือนกับที่ตนรักเขา ภาวะ “ความผิดปกติ” เหล่านี้ ส่งผลเสียต่อสุขภาพจิตและพฤติกรรมที่แสดงออกมา

Parasocial Relationship และปัญหาที่ตามมา

อาการหลงรักดารา หรือทึกทักคิดไปเองฝ่ายเดียว หากตั้งอยู่บนความพอดี แรงกระตุ้นเหล่านี้ ย่อมส่งผลให้ชีวิตมีพลังใจ ทว่าเมื่อไรที่เกิด “การล้ำเส้น” ความสัมพันธ์ไม่ตั้งอยู่บนความเหมาะสม เมื่อนั้น ปัญหาที่ไม่พึงประสงค์จะเกิดตามมา อาทิ

ปัญหาแฟนคลับแสดงพฤติกรรม หรือพูดจาไม่เหมาะสม ล้ำเส้นความเป็นส่วนตัว จนบางขณะถึงขั้นเป็นการคุกคาม
ปัญหาด้านการเงิน แฟนคลับบางคนทุ่มเทเงินทอง จนนำไปสู่ปัญหาทางการเงิน
ปัญหาทะเลาะวิวาท โดยผู้ที่มี Parasocial Relationship มากจนเกินไป มักมองคนที่วิจารณ์ดาราที่ตัวเองชื่นชอบเป็นศัตรูไปเสียหมด จนขาดการยับยั้งชั่งใจ นำมาซึ่งการทะเลาะวิวาทได้

ดูแลตัวเอง ไม่ให้เกิดภาวะ Parasocial Relationship

หนึ่งประเด็นสำคัญ ที่ช่วยหยุดภาวะคิดเองเออเองลงได้ นั่นคือ การยอมรับความจริง ทางออกจากภาวะ Parasocial Relationship เริ่มต้นด้วยการยอมรับในสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริง ตลอดจนยอมรับในความรู้สึกที่เกิดขึ้นจริง ๆ โดยความเป็นจริงที่ว่านั้นก็คือ การที่เราไม่ได้มีความสัมพันธ์ใกล้ชิด หรือลึกซึ้งใด ๆ กับคนดัง

นอกจากยอมรับและอยู่กับความเป็นจริง ควรปรับพฤติกรรมตัวเองให้ห่างจากภาวะ Parasocial Relationship ไม่ว่าจะเป็น ลดการใช้โซชียลมีเดีย พักหรือหยุดการติดตามดาราคนดัง รวมถึงกลุ่มแฟนคลับ เพื่อลดการรับรู้ลง

ในทางกลับกัน ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม หันมาให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์กับผู้คนในชีวิตจริง กรณีที่ยังคงหมกมุ่น หรือทำใจให้หลุดจากสภาวะดังกล่าวไม่ได้ ลองปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ เช่น จิตแพทย์ นักจิตวิทยา นักบำบัด เพื่อรับความช่วยหลือที่เหมาะสมต่อไป

ความรัก ความชื่นชอบ สามารถสร้างให้เกิดพลังบวกขึ้นได้ แต่เหนืออื่นใด ควรตั้งอยู่บนพื้นฐานที่เหมาะสม “รัก ชอบ ไม่ล้ำเส้น” ชีวิตจะดำเนินไปอย่างปกติสุข

อ้างอิง