ทางผ่าน "แรร์เอิร์ธ" ต้นทุนและความเสี่ยงที่ไทยต้องแบกรับ
แม้สงครามการค้าสหรัฐฯ-จีน จะดูผ่อนคลายลง แต่การที่สหรัฐฯ หันมาลงนาม MOU ด้านการค้าและแร่ธาตุสำคัญกับ 4 ชาติอาเซียน รวมถึงไทย กำลังสร้างความกังวลครั้งใหม่ให้นักวิชาการด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ
◉ MOU แร่หายาก : ไทยเสี่ยงเป็น "ทางผ่าน" และ "โรงแต่งแร่"
แม้ MOU ฉบับนี้จะไม่มีผลผูกพันทางกฎหมาย แต่ผู้เชี่ยวชาญมองเห็นความเสี่ยงที่น่ากังวล
- ไทยมีแร่น้อย : ประเทศไทยมีแร่แรร์เอิร์ธไม่มากพอที่จะคุ้มค่าในการทำเหมือง
- เพื่อนบ้านมีแร่เยอะ : แต่ประเทศเพื่อนบ้านอย่าง "เมียนมา" มีแร่ธาตุจำนวนมหาศาล
- ความเสี่ยงทะลักเข้าไทย : "...มีความเป็นไปได้ว่าจะมีการนำเข้าแร่แรร์เอิร์ธจากประเทศเพื่อนบ้าน... มาเข้าโรง 'แต่งแร่ในไทย'..."
ซึ่งไทยอาจกลายเป็น "ทางผ่าน" หรือที่ตั้งของ "โรงแต่งแร่" ซึ่งมีอยู่เดิม 4-5 แห่ง เพื่อแปรรูปและส่งออกไปยังประเทศจีน
◉ ฝันร้ายด้านสิ่งแวดล้อม : ไทยต้องรับความเสี่ยง "มลพิษ" ปนเปื้อน
ความกังวลหลัก คือ ผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชน หากไทยต้องกลายเป็นศูนย์กลางการแปรรูปแร่
"...ไทยต้องรับความเสี่ยงจากผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม และการปนเปื้อนทั้งสารเคมี และโลหะหนักสูง..."
- มลพิษจากต้นทาง : ปัจจุบันมีการปนเปื้อนสารพิษในแม่น้ำโขง แม่น้ำกก และแม่น้ำสาย จากการทำเหมืองในเมียนมา และยากที่จะควบคุม
- โรงงานในไทยไม่ได้มาตรฐาน : โรงแต่งแร่ที่มีอยู่เดิมในไทยก็ยังไม่ได้มาตรฐานสากล
- เทคโนโลยีระบบปิดมีต้นทุนสูง : การสร้างโรงแต่งแร่ใหม่ให้ได้มาตรฐาน (ระบบปิด) ต้องใช้เทคโนโลยีและการลงทุนที่สูงมาก ซึ่งไทยยังไม่มี
◉ ทางออก : ต้องใช้กฎหมายคุมเข้ม EHIA ก่อนสายเกินแก้
นักวิชาการเสนอว่า สิ่งที่ทำได้ตอนนี้คือการบังคับใช้กฎหมายอย่างเข้มงวด
- ต้องบังคับให้โรงงานใหม่ที่จะจัดตั้ง ทำรายงาน EHIA (การประเมินผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ)
- กำหนดพื้นที่ห้ามตั้งโรงงาน (Zoning) ให้ชัดเจน
◉ "Supply Chain" หรือ "สุขภาพประชาชน": สิ่งที่รัฐบาลต้องชั่งน้ำหนัก
แม้การเข้าร่วม "Supply Chain" (ห่วงโซ่อุปทาน) แร่หายากกับมหาอำนาจจะเป็นประโยชน์ทางเศรษฐกิจ แต่ก็มาพร้อมต้นทุนที่สูงลิ่ว
"...ต้นทุนความเสี่ยง คือ สุขภาพของประชาชนและสิ่งแวดล้อมที่ถูกทำลาย ทำให้เรื่องนี้ไม่อาจมองข้ามได้"
