ถือเป็นการเลือกที่ประหลาด ซับซ้อน และยุ่งยากที่สุดเท่าที่เคยมีมา และไม่เคยมีประเทศไหนใช้วิธีเลือกแบบนี้มาก่อน
คนจะสมัครเป็น สว.ต้องจ่ายเงินค่าสมัคร 2,500 บาท ต้องอายุ 40 ปีขึ้นไป ต้องเข้าองค์ประกอบและยื่นสมัครตามประเภทสาขากลุ่มอาชีพต่าง ๆ 20 กลุ่ม ที่กำหนดเท่านั้น ห้ามหาเสียง ทำได้แค่แนะนำตัวตามระเบียบที่ กกต.กำหนด
ห้ามฮั้วเลือกตั้ง ซึ่งต้องตีความกันอีกทีว่า “อะไรคือการฮั้ว” เพราะบางกลุ่มบางคนที่เคลื่อนไหว เรียกร้องให้ประชาชนลงสมัครสว.เยอะๆ ก็ถูกตีกันว่าจะเข้าข่ายฮั้วกันแล้ว
ขณะที่การนัดหมาย พูดคุยผ่านแอปพลิเคชันต่าง ๆ โดยเฉพาะไลน์กรุ๊ป เตรียมตัวลงสมัคร พร้อมเชิญชวนบรรดาญาติสนิทมิตรสหาย ให้ลงสมัครกันเยอะๆ ไม่ใช่เพื่อหวังได้เป็น สว. แต่เพื่อไปช่วยเลือกตัวแทนในกลุ่มบางคน เข้าไปเป็น สว.
มีปรากฏให้เห็นชัดเจน อาทิ ในไลน์กลุ่มอดีตข้าราชการ หรืออดีตทหาร ตำรวจ นักกฎหมาย ทนายความ ทั้งที่เกษียณแล้วและยังไม่เกษียณ กรณีเช่นนี้ ไม่รู้ว่า กกต.จะตีความหมายว่าฮั้ว หรือมีวิธีการรับมืออย่างไร
กูรูการเมืองส่วนหนึ่งฟันธงไว้ล่วงหน้าว่า คนจะลงสมัคร สว.มากที่สุด คือ กลุ่มคนที่กล่าวไปแล้ว และเบื้องต้น รวมทั้งนักการเมืองท้องถิ่น หรืออดีตนักการเมืองระดับชาติ เพราะมีความได้เปรียบทั้งในฐานะด้านเศรษฐกิจ สถานะทางสังคม และมีพรรคพวกเยอะ
ที่ปฏิเสธไม่ได้ คือการใช้เครือข่าย และเป็นแนวร่วมหรือตัวแทน ที่ได้รับการสนับสนุนจากฝ่ายการเมืองในพื้นที่ ทั้งบ้านใหญ่หรือบ้านเล็ก ต้องเคลื่อนไหวเพื่อแสดงถึงศักยภาพและบารมี ยิ่งหากส่งคนของคนไปนั่งในวุฒิสภาได้ จะยิ่งเพิ่มต้นทุนให้กับพรรคการเมืองต้นสังกัด และเพื่อคอยเอื้อประโยชน์ต่างตอบแทนกัน
สอดคล้องกับที่ นายธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ ประธานกลุ่มก้าวหน้า ที่เกาะติดเรื่องนี้มาแต่ต้น ย้ำว่าได้รับข้อมูลจากการไปต่างจังหวัด พบว่า มีการชักชวนให้คนลงสมัคร สว.กันมาก มีอัตราค่าเหนื่อยให้คนละ 1.5 หมื่นบาท ยังไม่รวมอีก 2,500 บาท ที่เป็นค่าสมัคร ดังนั้น ถ้าซื้อกันในระดับจังหวัด จะตกถึงหลักแสน
นำไปสู่การเปิดตัวแคมเปญ “สว.ประชาชน” ชวนคนไทยลงสมัคร สว.ให้มากที่สุด เพื่อให้บรรลุเป้ามี สว.ของประชาชน อย่างน้อย 70 คน หรือ 1 ใน 3 ของ สว.ทั้งหมด 200 คน เพื่อปลดล็อคการแก้รัฐธรรมนูญ และเป็นการสู้กับคะแนนจัดตั้ง
ถึงแม้ว่า สว.ชุดปัจจุบัน จะครบวาระการทำหน้าที่ วันที่ 10 พ.ค.นี้ และไม่สามารถโหวตเลือกนายกรัฐมนตรี ร่วมกับ สส.ได้อีกแล้ว แต่ สว.ยังมีบทบาทสำคัญอื่น ๆ อีกมาก หนึ่งในนั้นคือการแก้รัฐธรรมนูญ ที่หลายฝ่ายเห็นว่า เป็นผลไม้พิษที่ต้องขจัด ทั้งในวาระที่ 1 และวาระที่ 3 ที่ต้องมีสว.ไม่ต่ำกว่า 1 ใน 3 ของ สว.ทั้งหมด
สว.ยังมีความสำคัญ ในด้านการขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ตามยุทธศาสตร์ชาติ ที่กำหนดไว้ 20 ปี สว.ยังมีบทบาทในการพิจารณาผลักดันกฎหมาย ที่เกี่ยวกับการปฏิรูปประเทศ
สว.สามารถตรวจสอบการทำงานของรัฐบาลโดยเปิดอภิปรายทั่วไป ตามมาตรา 153 ได้ ตั้งกระทู้สดถามรัฐบาลได้ ตั้งกรรมาธิการตรวจสอบข้อเท็จจริงเรื่องต่าง ๆ ได้
ยังไม่นับรวมบทบาทสำคัญต่อการเสนอชื่อ ให้ความเห็นชอบ ถอดถอน คัดค้าน กรรมการในองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ไม่ว่าจะเป็น กกต. ป.ป.ช. ผู้ตรวจการแผ่นดิน ผู้ตรวจเงินแผ่นดิน กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) รวมทั้งตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะกรรมการในองค์กรอิสระใด ๆ ที่จะหมดอายุก่อนเดือน ก.ค.ปี 2572 สว.ชุดใหม่นี้ จะมีอำนาจเห็นชอบผู้ที่จะเป็นกรรมการชุดใหม่ได้
องค์กรอิสระเหล่านี้ ต่างมีบทบาทสำคัญต่อโครงสร้างทางการเมือง และทำหน้าที่ปกป้องและรักษาผลประโยชน์ของประชาชนได้ เช่น ป.ป.ช. กรณีให้ตรวจสอบเรื่องแหวนแม่นาฬิกาเพื่อนของพล.อ.ประวิตร วงษ์สุวรรณ ที่มีเสียงวิพากษ์ในเชิงลบเป็นจำนวนมาก และยังพยายามยื้อเรื่องปกป้อง “บิ๊ก” บางคนถึงที่สุด แม้ศาลปกครองสูงสุด จะสั่งการให้ส่งเอกสารการสอบสวนคดีนี้ ให้กับผู้ร้องขอทั้ง 2 คน คือ นายวีระ สมความคิด กับผู้สื่อข่าว The Matter
การเลือกสว. ซึ่งยังมีอำนาจและบทบาทอีกมากมาย จึงมีความหมายและความสำคัญอย่างยิ่ง
วิเคราะห์ : ประจักษ์ มะวงศ์สา