วันนี้ (2 มิ.ย.2568) สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (GISTDA) รายงานว่า ประเทศไทยกำลังเผชิญพายุสนามแม่เหล็กโลกระดับปานกลาง (G3) ตั้งแต่คืนวันที่ 1 มิ.ย.2568 และต่อเนื่องถึงวันที่ 2 มิ.ย.2568
สาเหตุมาจากการปะทุของมวลสารจากดวงอาทิตย์ (Coronal Mass Ejection – CME) ซึ่งเกิดจากเปลวสุริยะระดับ M8.2 จากจุดมืด AR4100 บนพื้นผิวดวงอาทิตย์เมื่อวันที่ 31 พ.ค.2568 การปะทุนี้ปล่อยมวลโคโรนาขนาดใหญ่พุ่งตรงสู่โลก ปะทะสนามแม่เหล็กโลก สร้างความรบกวนที่วัดได้ด้วยดัชนี Local K index สูงถึง 7 จากระดับสูงสุด 9 ซึ่งบ่งชี้ถึงความรุนแรงปานกลางถึงรุนแรง
การปะทุ CME จากจุดมืด AR4100 มีความเร็วประมาณ 1,900 กม./วินาที ตามข้อมูลจาก EarthSky และ SpaceweatherLive.com มวลสารนี้เดินทางถึงโลกในคืนวันที่ 1 มิ.ย. และก่อให้เกิดพายุ G3 ซึ่งอาจพีคถึง G4 ในวันที่ 2 มิ.ย. เป็นช่วงจุดสูงสุดของวัฏจักรสุริยะรอบที่ 25 (Solar Cycle 25) ซึ่งเริ่มตั้งแต่ปลายปี 2562 และจะคงความรุนแรงถึงปี 2569 ในช่วงนี้ ดวงอาทิตย์มีจุดมืด เปลวสุริยะ และ CME บ่อยครั้ง ทำให้พายุสนามแม่เหล็กเกิดถี่ขึ้น
ผลกระทบต่อประเทศไทย
- ระบบนำร่องดาวเทียม (GPS) ความแม่นยำลดลงชั่วคราว กระทบการบิน การเดินเรือ การเกษตรกรรม และการสำรวจ
- คลื่นวิทยุความถี่สูง (HF) การสื่อสารผ่านวิทยุ เช่น ในวงการการบิน หน่วยงานความปลอดภัย หรือวิทยุสมัครเล่น อาจถูกรบกวน
- ระบบดาวเทียม ดาวเทียมสื่อสาร สภาพอากาศ หรือสำรวจ อาจมีข้อผิดพลาดจากอนุภาคพลังงานสูง
- อาจส่งผลต่อการอพยพของสัตว์ที่ใช้สนามแม่เหล็กโลกในการนำทาง โดยนกอพยพอาจหลงทางหรือลดการบินลง วาฬอาจมีความเสี่ยงต่อการเกยตื้น และเต่าทะเลอาจเผชิญปัญหาการนำทางหรือการจดจำแหล่งวางไข่
นอกจากนี้ พายุสนามแม่เหล็กโลกครั้งนี้ยังมีโอกาสก่อให้เกิด แสงออโรรา ในบริเวณละติจูดสูง เช่น ในสหรัฐอเมริกาและยุโรป โดยมีรายงานว่าแสงออโรราในสหรัฐฯ สามารถมองเห็นได้ไกลถึงแคลิฟอร์เนียและแอละแบมา อย่างไรก็ตาม ในประเทศไทย ซึ่งอยู่ในละติจูดต่ำ โอกาสเห็นแสงออโรรามีน้อยมาก
คนทั่วไปจะได้รับผลกระทบหรือไม่ ?
ประชาชนทั่วไปในไทยไม่ต้องกังวลมาก เพราะพายุ G3 ไม่กระทบชีวิตประจำวันโดยตรง การใช้สมาร์ตโฟน อินเทอร์เน็ต หรือไฟฟ้าในบ้านยังปกติ การนำทางด้วย GPS ในโทรศัพท์อาจช้าลงหรือคลาดเคลื่อนเล็กน้อย แต่ไม่ถึงขั้นใช้งานไม่ได้ ระบบไฟฟ้าในไทยก็ปลอดภัย เนื่องจากอยู่ในละติจูดต่ำ ซึ่งมีผลจากพายุน้อยกว่าเขตขั้วโลก
อย่างไรก็ตาม ผู้ที่พึ่งพาเทคโนโลยี เช่น นักบิน ช่างวิทยุสมัครเล่น เกษตรกรที่ใช้ GPS หรือหน่วยงานด้านการสื่อสาร อาจเจอปัญหาชั่วคราว เช่น สัญญาณขาดหายหรือความแม่นยำลดลง ควรมีระบบสำรอง เช่น แผนที่ออฟไลน์ หรือช่องสื่อสารอื่น ในวันที่ 2-3 มิ.ย.2568
GISTDA ร่วมกับหน่วยงานสากล เช่น NOAA Space Weather Prediction Center และ UK Met Office ใช้เซนเซอร์ตรวจวัดสภาพอวกาศทั่วไทย เพื่อประเมินความรุนแรงของพายุ หากตรวจพบพายุระดับ G4 หรือรุนแรงกว่านี้ GISTDA จะแจ้งเตือนผ่านช่องทางอย่างเป็นทางการ NOAA คาดว่าพายุจะอ่อนลงเป็นระดับ G1-G2 ในวันที่ 3 มิ.ย. แต่ยังแนะนำให้ระวังผลกระทบต่อ GPS และคลื่นวิทยุ
ทำไมต้องติดตามสภาพอวกาศ-พายุสนามแม่เหล็กโลก
พายุสนามแม่เหล็กโลกอาจกระทบโครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญ เช่น ระบบไฟฟ้า ดาวเทียม และการสื่อสาร โดยเฉพาะในยุคที่เทคโนโลยีมีบทบาทสูง ในอดีต พายุรุนแรงระดับ G5 เช่น เหตุการณ์ Carrington Event ปี 2402 เคยทำให้ระบบโทรเลขทั่วโลกเสียหาย ปัจจุบัน GISTDA และหน่วยงานสากลพัฒนาระบบพยากรณ์สภาพอวกาศ เพื่อลดความเสียหายจากเหตุการณ์เช่นนี้ การแจ้งเตือนล่วงหน้าช่วยให้หน่วยงานด้านการบิน สื่อสาร และพลังงานเตรียมพร้อมได้ทันท่วงที
พายุ G3 ครั้งนี้เป็นส่วนหนึ่งของวัฏจักรสุริยะที่ 25 ซึ่งจะยังมีกิจกรรมรุนแรงต่อเนื่องถึงปี 2569 GISTDA คาดว่าพายุสนามแม่เหล็กอาจเกิดซ้ำในช่วงนี้ โดยเฉพาะเมื่อมี CME จากจุดมืดใหม่ หน่วยงานจะติดตามสถานการณ์อย่างใกล้ชิด และรายงานความคืบหน้าทุกวันจนกว่าพายุจะสงบ ประชาชนสามารถติดตามอัปเดตจาก GISTDA เพื่อรับข้อมูลล่าสุด
พายุสนามแม่เหล็กและดัชนี Local K index คืออะไร ?
พายุสนามแม่เหล็กโลกเกิดเมื่อลมสุริยะ ซึ่งเป็นอนุภาคพลังงานสูงจากดวงอาทิตย์ ปะทะกับสนามแม่เหล็กของโลก ทำให้เกิดการรบกวนในชั้นบรรยากาศ ดัชนี Local K index เป็นตัววัดความรุนแรงของการรบกวนสนามแม่เหล็กในพื้นที่เฉพาะ โดยมีระดับ 0-9
จากรายงานข่าว ค่าที่ 7 จาก 9 หมายถึงการรบกวนที่รุนแรงปานกลาง อาจส่งผลต่อระบบเทคโนโลยี เช่น สัญญาณดาวเทียมและการสื่อสาร ค่าที่สูงกว่านี้ เช่น 8 หรือ 9 จะบ่งบอกถึงพายุที่รุนแรงมากจนอาจกระทบระบบไฟฟ้าได้
NOAA Space Weather Prediction Center (SWPC) แบ่งระดับพายุสนามแม่เหล็กโลกเป็น 5 ระดับ (G1-G5) ได้แก่
- G1 (เล็กน้อย) รบกวนเล็กน้อยต่อดาวเทียมและคลื่นวิทยุ อาจเห็นออโรราในละติจูดสูง
- G2 (ปานกลาง) กระทบ GPS และคลื่นวิทยุ HF บ้าง อาจรบกวนระบบไฟฟ้าในเขตขั้วโลก
- G3 (ปานกลางถึงรุนแรง) รบกวน GPS, คลื่นวิทยุ HF, และดาวเทียมชัดเจน อาจกระทบระบบไฟฟ้าในละติจูดสูง
- G4 (รุนแรง) กระทบระบบไฟฟ้า ดาวเทียม และการสื่อสารอย่างหนัก GPS อาจใช้งานไม่ได้ชั่วคราว ออโรราเห็นได้ในละติจูดต่ำลง
- G5 (รุนแรงมาก) อาจทำให้ระบบไฟฟ้าล่ม ดาวเทียมเสียหาย และการสื่อสารขัดข้องทั่วโลก
พายุระดับ G4 ซึ่ง NOAA คาดว่าอาจเกิดขึ้นในบางช่วงของวันที่ 2 มิ.ย.2568 จะรุนแรงกว่า G3 อาจทำให้ GPS และคลื่นวิทยุรวนมากขึ้น และกระทบระบบไฟฟ้าในพื้นที่ขั้วโลก แต่ในไทย ซึ่งอยู่ในละติจูดต่ำ ผลกระทบจะจำกัดที่ระบบสื่อสารและดาวเทียมเป็นหลัก
ที่มา : GISTDA, NOAA Space Weather Prediction Center (SWPC), EarthSky, SpaceweatherLive, The Watchers
อ่านข่าวอื่น :