เจาะเหมืองแร่ในลาว “มหันตภัยข้ามพรมแดน” หวั่นกระทบลุ่มแม่น้ำโขง

ต้นเดือนตุลาคม 2568 ทีมข่าวไทยพีบีเอส ศูนย์ข่าวภาคเหนือ เดินทางไปเมืองเชียงขวาง ประเทศลาว เพื่อดูการขยายตัวของเหมืองแร่และผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น บริเวณลุ่มแม่น้ำเงียบ บริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว ซึ่งเป็นแม่น้ำสายหนึ่งที่ไหลลงสู่แม่น้ำโขง บริเวณเมืองปากซัน ตรงข้ามกับ อ.เมือง จ.บึงกาฬ ข้อมูลมูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่พบการทำเหมืองในเมียนมา-ลาว เชื่อมโยงบริษัทรัฐวิสาหกิจจีน

แม่น้ำเงียบเป็นแม่น้ำสาขาหนึ่งของแม่น้ำโขง แม่น้ำที่มีต้นกำเนิดบริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ในภาคเหนือของประเทศลาว ตลอดแม่น้ำพบการทำเหมืองแร่หลายแห่ง และยังสร้างเขื่อนเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้าและดักตะกอนสารพิษ

จุดแรกที่ทีมข่าวลงพื้นที่สำรวจ คือแม่น้ำเงียบ บริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง สปป.ลาว โดยเดินทางพร้อมกับวิศกรด้านสิ่งแวดล้อม จุดนี้มีความน่าสนใจ วิศวกรด้านสิ่งแวดล้อม บอกว่า ใกล้กับแม่น้ำพบสายแร่ทองคำที่พบเห็นได้ทั่วไป

ภาพมุมสูง Google Earth บริเวณเมืองคูน แขวงเชียงแขวง สปป.ลาว

บริเวณตัวเมืองคูน แขวงเชียงขวาง สปป.ลาว

แม่น้ำเงียบที่ไหลผ่านบริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว

แร่ทองคำ บริเวณแม่น้ำเงียบ เมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว

ระหว่างเดินทางห่างไปประมาณ 3 กิโลเมตร ทีมข่าวพบน้ำมีตะกอนสีส้มแดงขุ่นเข้ม ที่ไหลมาริมข้างถนน ใกล้กันเป็นที่ตั้ง บริษัท Sonta Mining Development Company

เมื่อตรวจสอบน้ำเบื้องต้น วิศวกรด้านสิ่งแวดล้อม ระบุว่า อาจมีการไหลซึมของสารพิษจากโรงกักเก็บกากแร่บริเวณนี้ โดยให้เหตุผลว่า อาจเป็นแร่ธาตุเหล็ก แมงกานีส มีความเป็นกรดสูงและอาจเริ่มมีการรั่วซึมไม่นาน ซึ่งน้ำทั้งหมดจะไหลลงสู่แม่น้ำเงียบ

มุมสูงจาก earth.google บริเวณคาดว่าเป็นโรงแต่งแร่ ฝั่งตรงข้ามคิดว่าเป็นอ่างเก็บกักกากแร่

น้ำที่คาดว่าเกิดจากการรั่วซึมของกากแร่ ซึ่งใกล้กันเป็นที่ตั้ง บริษัท Sonta Mining Development Company

จุดที่คาดว่าเกิดจากการรั่วซึมของกากแร่ จากการทำเหมือง

ทีมข่าวเดินทางต่อไปยังจุดชมวิว “ภูเขาเมืองเชียงขวาง” สามารถมองเห็น “ภูเบีย” ยอดเขาที่สูงที่สุดในประเทศลาว และใกล้กันสามารถมองเห็น “ภูเพ็ก” ภูเขาที่สูงอีกลูกของเมืองเชียงขวาง และกำลังเป็นแหล่งขุดแร่ที่สำคัญใน สปป.ลาว ที่มีบริษัทหลายแห่งมาสัมปทานทำเหมืองแร่ และที่สำคัญจุดชมวิวสามารถมองเห็นการทำเหมืองแร่หายาก (แรร์เอิร์ธ)

บริเวณจุดชมวิวแขวงเชียงขวาง สามาถมองเห็น “ภูเบีย” ยอดเขาที่สูงที่สุดใน สปป.ลาว และพบการทำเหมืองแร่หายาก

มุมสูงจาก Google Earth บริเวณจุดชมวิวภูเขาเมืองเชียงขวาง สามารถมองเห็นการทำเหมืองแร่หายาก โดยมีการทำเหมืองแร่หายากจำนวน 4 แห่ง ตั้งอยู่ใกล้กับแม่น้ำเงียบ ใกล้กับบริเวณทำเหมืองแร่เป็นที่ตั้งของ “บริษัท ตงลี้เผิง พัฒนาเหมืองแร่ จำกัดผู้เดียว”

แหล่งข่าวบริเวณเหมืองแร่ เปิดเผยกับไทยพีบีเอส บริเวณภูเพ็ก เมืองคูน แขวงเชียงขวางมีบริษัทหลายแห่งมาขอสัมปทานเหมืองแร่หลายชนิด เช่น แร่หายาก ทองคำ นับตั้งแต่ก่อสร้างและผลิตแร่ชาวบ้านมีความกังกลผลกระทบการใช้น้ำ ล่าสุดเมื่อวันที่ 28-29 ก.ย.2568 เหมืองแร่หลายแห่งถูกดินสไลด์ได้รับความเสียหาย ซึ่งปัจจุบันยังมองเห็นเหมืองแร่หายากจากบริเวณจุดชมวิว

เราไม่รู้ว่าสารพิษที่ไหลลงแม่น้ำจะอยู่ในน้ำไปนานแค่ไหน แต่ไม่มีทางเลือกต้องใช่น้ำ อาบ ดื่ม กินเพราะแม่น้ำเงียบเป็นแม่น้ำสายเดียวของหมู่บ้าน

บริเวณเหมืองแร่หายาก ที่เสียหายจากดินถล่ม(28-29 ก.ย.68) ด้านล่างคือแม่น้ำเงียบ แหล่งน้ำสำคัญของหลายหมู่บ้านในแขวงเชียงขวาง ประเทศลาว และไหลลงสู่แม่น้ำโขง ตรงข้ามกับ อ.เมือง จ.บึงกาฬ ประเทศไทย

เหมืองแร่หายาก อีกบ่อที่ได้รับความเสียหายจากดินถล่ม บริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว

เหมืองแร่หายากบริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว ตั้งอยู่บนเขาสูง บริเวณโดยรอบเกิดดินถล่ม และตั้งอยู่ติดกับแม่น้ำเงียบ

ทีมข่าวได้เดินทางไปหมู่บ้านที่อาศัยอยู่ใกล้เขื่อนผลิตกระแสไฟฟ้าเขื่อนน้ำเงียบ 2 บริเวณเขตเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ห่างจากจุดทำเหมืองแร่หายาก ประมาณ 25 กิโลเมตร ได้พบป้ายทางเข้าโรงงานแร่อย่างน้อย 2 แห่ง บริเวณลุ่มแม่น้ำเงียบ

บริษัททำเหมืองแร่ 2 แห่ง บริเวณริมถนนเมืองคูน-ปากเงียบ

บริษัททำเหมืองแร่ 2 แห่ง บริเวณริมถนนเมืองคูน-ปากเงียบ

แหล่งข่าวใกล้เหมืองบอกว่าเมื่อปี 2560 บริษัทจีนได้เข้ามาลงทุนทำเหมืองทองและเหมืองแร่หายาก ชาวบ้านในหมู่บ้านทราบดีถึงผลกระทบกับแม่น้ำสารพิษที่เกิดจากทำเหมือง ชาวบ้านอยากอพยพไปอยู่ในพื้นที่แห่งใหม่ เพราะกลัวว่าจะได้รับผลกระทบ

นอกจากสารพิษในแม่น้ำ ปีนี้บ้านหลายหลังได้รับความเสียหายจากดินถล่ม ตะกอนกินจำนวนมาก คาดว่าเป็นตะกอนดินจากการทำเหมือง และเขื่อนพังจากฝนตกหนักเมื่อวันที่ 28-29 ก.ย.ที่ผ่านมา

มุมสูงจาก Google Earth พบการเปิดหน้าดินจำนวนมาก คาดว่าอาจการทำเหมืองทอง

บ้านของชาวบ้านลุ่มน้ำเงียบ แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว ที่ได้รับผลกระทบจากดินถล่ม ตะกอนดินจากเหมืองจำนวนมากพัดท่วมหมู่บ้าน

เขื่อนน้ำเงียบที่ได้รับความเสียหายจากน้ำป่าไหลหลากและดินถล่ม เมื่อวันที่ 28-29 ก.ย.ที่ผ่านมา เขื่อนแห่งนี้รองรับน้ำจากเหมืองแร่หลายแห่ง น้ำทั้งหมดไหลลงสู่แม่น้ำเงียบและไหลลงสู่แม่น้ำโขง ตรงข้าม จ.บึงกาฬ ประเทศไทย

นอกจากนี้ทีมข่าวยังพบว่าบริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง สปป.ลาว บริเวณต้นแม่น้ำน้ำเงียบยังพบการเปิดหน้าดินบนภูเขาสูงจำนวนมาก ซึ่งมองเห็นได้ชัดเจนจากตัวเมืองคูน เมื่อสอบถามจากแหล่งข่าวระบุว่า เป็นเหมืองแร่ทองคำ

ช่วงที่ฝนตกหนักดินตะกอนจำนวนมากจะไหลลงสู่ด้านล่าง พัดนาข้าวจมโคลนได้รับรับความเสียหายทั้งหมด

การเปิดหน้าดินทำเหมืองทอง บริเวณต้นน้ำเงียบ เขตเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว

เหมืองทองบริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง สปป.ลาว มองเห็นได้อย่างชัดเจนจากตัวเมือง ขณะที่ถนนเส้นทางระหว่างเมืองคูน-เมืองโพนสะหวัน-เมืองภูคูน-เมืองหลวงพระบาง-อุดมไซ-บ่อเต็น-บ่อหาน ที่เชื่อมไปยังชายแดนประเทศจีน

ทีมข่าวพบว่า ตลอดเส้นทางพบรถบรรทุกสินค้าจำนวนมากมุ่งหน้าชายแดนจีนและแขวงเชียงขวาง ด้วยสภาพเส้นทางการขนส่งในช่วงฤดูฝนที่ลำบากทำให้รถเคลื่อนได้ช้า และพบถุงบรรจุสารเคมีตกกระจายตลอดเส้นทาง

เส้นทางระหว่างเมืองคูน-เชียงขวาง มีรถบรรทุกสินค้าจำนวนมาก มุ่งหน้าเหมืองแร่ในแขวงเชียงขวาง

กระสอบสารเคมีที่ตกหล่นตลอดเส้นทางระหว่างเมืองคูน-เชียงขวาง

รศ.ดร.ธนพล เพ็ญรัตน์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ระบุว่า ถุงกระสอบสีขาว มีน้ำหนัก 50 กิโลกรัม ที่ตกหล่นระหว่างทางเข้าเหมืองแร่ คือ “แคลเซียมคาร์บอเนต” ใช้ในกระบวนการทำเหมืองแร่ ตั้งแต่การสกัดทองโดยใช้ไซยาไนด์ เพื่อความปลอดภัยต้องมีการปรับค่าความเป็นกรดเป็นด่าง (PH) ให้ขึ้นไปสูงๆ เป็น Ph11 เพื่อสกัดดึงทองออกมา และยังใช้กระบวนการปรับเพื่อไม่ให้หางแร่ในบ่อกักเก็บแร่ทองคำมีค่าดิน PH ต่ำเกินไปไซยาไนด์จะระเหย และสู้น้ำเหมืองที่เป็นกรด

รศ.ดร.ธนพล กล่าวถึงกรณีเหมืองแร่หายากที่ถล่มจากฝนตกหนัก เมืองเชียงแขวง ประเทศลาว ประเด็นนี้มีความน่ากังวลจากการสกัดแร่หายากที่ต้องแต่งแร่และจะมีหางแร่ มีสารที่ไม่ต้องการตกค้างอยู่ในกระบวนการแต่งแร่ซึ่งมีโอกาสที่หางแร่รั่วไหลออกมาทำให้เกิดผลกระทบหากไหลเข้าสู่แหล่งน้ำ

ประเด็นนี้ต้องระวังมาก ถ้าสกัดในบ่อที่สไลด์ได้เรื่อยๆ มลพิษจะต้องบริหารจัดการให้ดีเพราะมลพิษอาจเข้าสู่ห่วงโซ่ท้ายน้ำได้

ส่วนกระบวนการผลิตจากการฉีดสารเคมีเข้าไปในภูเขา เพื่อชะละลายและธาตุที่ต้องการ เช่นแร่หายาก รศ.ดร.ธนพล กล่าวว่า อาจเป็นเหตุผลหนึ่งของดินสไลด์ เพราะไปกระทบโครงสร้างภายในภูเขา มีความชื้นและความพรุน กระทบทำให้เกิดความเสียหายภัยพิบัติจากแรงเฉื่อยได้เช่นเดียวกัน

ส่วนลักษณะของน้ำที่มีสีแดง ดร.ธนพล ระบุว่า เกิดจากผลผลิตน้ำเหมืองที่มีความเป็นกรด สีแดงที่เห็นเป็นตะกอนเหล็กออกไซด์ เกิดจากการละลายหินหางแร่ต่าง ๆ โดยทั่วไปทองมักจะเกิดร่วมกับไพไรต์ คือ เหล็กและกำมะถัน เมื่อนำขึ้นมาสกัดสัมผัสกับดินและอากาศจะเกิดการละลายเป็นน้ำกรด เมื่อทำปฏิกิริยากับแร่ต่าง ๆ ที่มีความเป็นด่างหรือละลายหิน จะเริ่มปรับค่าความเป็นกรดเป็นด่าง (PH) และตกตะกอนน้อยลงเป็นตะกอนเหล็กสีแดง เรียกว่า กรดฟอสฟอริก

บริเวณเหมืองแร่หายาก ที่เสียหายจากดินถล่ม(28-29 ก.ย.68) ด้านล่างคือแม่น้ำเงียบ แหล่งน้ำสำคัญของหลายหมู่บ้านในแขวงเชียงขวาง ประเทศลาว และไหลลงสู่แม่น้ำโขง ตรงข้ามกับ อ.เมือง จ.บึงกาฬ ประเทศไทย

ความอันตรายคือมักจะจับพวกโลหะหนัก เช่น สารหนู เป็นกรณีเดียวกันที่เกิดขึ้นในเหมืองแร่ทองคำใน จ.เลย กรณีบ่อเก็บแร่มีการรั่วไหลหรือปล่อยออกมา แต่ถามว่ามีสารโลหะหนักตัวอื่นหรือไม่ อาจต้องมีการเก็บตัวอย่างไปวิเคราะห์ต่อ

ด้าน ผศ.ดร.ไชยณรงค์ เศรษฐเชื้อ อาจารย์ประจำคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม กล่าวว่า การทำเหมืองแร่ในลาวมีความน่าเป็นห่วง 2 เรื่องใหญ่ๆ คือเรื่องแรก สารเคมีที่ใช้ทำแร่ โดยเฉพาะการสกัดและกระบวนการขนส่งแร่ดูแล้วไม่มีความปลอดภัย ถ้าเกิดอุบัติเหตุหรือหลุดลงมาจะมีผลกระทบต่อระบบนิเวศ

กรณีในประเทศลาวเคยเกิดรถขนส่งสารเคมีคว่ำ และสารเคมีไหลลงสู่แม่น้ำคาน เมืองหลวงพระบาง สะท้อนถึงระบบการขนส่งว่าสารเคมีส่วนหนึ่งอาจมาจากจีนหรือนำเข้ามาจากไทยหรือไม่

ผศ.ดร.ไชยณรงค์ เศรษฐเชื้อ อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ม.มหาสารคาม

ส่วนข้อกังวลอีกอย่าง คือกระบวนการใช้สารเคมีทำให้สารพิษปนเปื้อนไหลลงในแม่น้ำ ส่วนหนึ่งจะอยู่ในอ่างเก็บน้ำของเขื่อนในประเทศลาว และอีกส่วนไหลสู่แม่น้ำโขง ซึ่งเป็นแม่น้ำนานาชาติแม่น้ำ จึงไม่เพียงจะส่งผลกระทบในประเทศลาวเท่านั้น

สิ่งที่น่ากังวล โดยเฉพาะคนท้องถิ่น ที่ยังต้องพึ่งพาน้ำ เป็นแหล่งอาหารเดียวของชาวบ้าน ที่แทบจะไม่มีทางเลือกที่ต้องใช้น้ำ กินพืชผักหรือสัตว์ ที่อาจต้องปนเปื้อน สารหนู ตะกั่ว ปรอท หรือไซยาไนด์

ขณะเดียวกันแม่น้ำสายต่าง ๆ ที่ไหลลงสู่แม่น้ำโขง เรื่องผลกระทบจึงเป็นเรื่องของ คนท้องถิ่นและคนในลุ่มน้ำโขง เปรียบเหมือนกรณีแม่น้ำสาขาในประเทศเมียนมา ที่ไหลลงสู่แม่น้ำโขงก็ส่งผลกระทบสารหนูและสารพิษปนเปื้อนในแม่น้ำจากการทำเหมืองไม่แตกต่างกัน

ผมคิดว่าตอนนี้เป็นวาระของคนลุ่มแม่น้ำโขง และเป็นวาระของรัฐบาลในลุ่มน้ำโขง ไม่ใช่ปล่อยให้เป็นเรื่องของท้องถิ่นจัดการ

ผศ.ดร.ไชยณรงค์ กล่าวต่อว่า ตอนนี้รัฐบาลของแต่ละประเทศปล่อยปละละเลยให้ทุนต่างชาติสามารถที่จะตักตวงเอาทรัพยากรแร่ในลุ่มแม่น้ำโขงโดยไม่ต้องมีความรับผิดชอบอะไร ซึ่งทางออกตอนนี้มีทางเดียวจะต้องบังคับให้ธุรกิจต้องปฏิบัติตามหลักการธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน ซึ่งธุรกิจต้องไม่ทำลายสิ่งแวดล้อมและไม่ละเมิดสิทธิมนุษยชน ตามหลักสากลของสหประชาชาติ

ในประเทศลาวมีกลุ่มทุนหลายทุน เช่น ออสเตรเลีย จีน ที่มาทำเหมืองแร่ทองคำ เหมืองแร่หายาก รัฐบาลของประเทศที่มาลงทุนต้องรับผิดชอบดูแลและควบคุมบริษัท ประเทศ ของตัวเองที่มาลงทุน

ส่วนกลไกระหว่างประเทศกรณีทำเหมืองแร่ในประเทศลาว เกี่ยวข้องกับประเทศในกลุ่มประเทศลุ่มแม่น้ำโขง MRC) ซึ่งประเทศลาวเป็นสมาชิกด้วย ซึ่งสามารถตรวจสอบได้ รวมถึงบทบาทกลไกอาเซียนที่ต้องเข้ามามีบทบาทจัดการการแก้ปัญหาได้

เหมืองแร่ทองคำและแร่หายาก ในภาคเหนือของลาว ตอนนี้ทำเป็นอุตสาหกรรม อาจทำให้เกิดมลพิษทางน้ำเป็นเรื่องต้องทำให้เป็นวาระร่วมกันของคนลุ่มแม่น้ำโขง

บ้านของชาวบ้านลุ่มน้ำเงียบ แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว ที่ได้รับผลกระทบจากดินถล่ม ตะกอนดินจากเหมืองจำนวนมากพัดท่วมหมู่บ้าน

ส่วนกรณีเขื่อนและเหมืองแร่พังในประเทศลาวเมื่อเกิดฝนตกหนักที่ผ่านมา เป็นสิ่งที่น่ากังวลเพราะสารพิษจะไหลลงมาทางตอนล่างลงแม่น้ำโขง อาจไกลมากกว่า 100 กิโลเมตร ซึ่งยังไม่รวมการรั่วซึมน้ำที่กระทบกับคนท้องถิ่น

คณะกรรมการลุ่มน้ำโขงจะต้องมีการเก็บข้อมูลเพิ่มเติม การปนเปื้อนของสารพิษ จะปล่อยให้เหตุการณ์เป็นแบบนี้ไม่ได้ รัฐบาลในประเทศลุ่มน้ำยังไม่แสดงให้เห็นการที่จะปกป้องสิ่งแวดล้อมและชีวิตของประชาชนตัวเองที่ดีพอ

ข้อมูลจากมูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทยใหญ่ ได้ศึกษาผลกระทบการทำเหมืองแร่ในพื้นที่รัฐฉาน-คะฉิ่น ประเทศเมียนมา ระบุว่าการทำเหมืองแร่หายาก ในประเทศลาววิธีสกัดแร่แบบชะละลาย (in-situ leaching) ที่ฉีดสารเคมีจำนวนมากเข้าไปในเชิงเขา มีในพื้นที่ 3 ลุ่มน้ำหลักของแม่น้ำโขง คือลุ่มแม่น้ำเนิน ลุ่มแม่น้ำเงียบ และลุ่มน้ำมา โดยการสร้างเขื่อนกั้นลำน้ำเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้า และกักเก็บตะกอนสารพิษเหล่านี้

ข้อมูลจากมูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทยใหญ่ อ้างอิงจาก Mekong Eye & earthjournalism.net ระบุว่าในกรกฎาคม 2023 รัฐบาลลาวประกาศแผนพัฒนาโครงการเหมืองแร่หายาก 15 แห่งภายในปี 2030 ขณะที่เหมืองแร่หายาก ข้อมูลเดือนสิงหาคม 2024 มีบริษัทเหมืองแร่หายากที่ดำเนินงานอยู่ 21 แห่งในประเทศลาว โดยประมาณการทรัพยากรแร่หายากมีอยู่ราว 600,000 ตัน ในแขวงหัวพันและเชียงขวาง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นแร่หายากชนิดหนัก (Heavy REE) และในปี 2023–2024 มีเหมืองแร่หายากที่ใหญ่ที่สุดมีการผลิต7,500 ตัน (มูลค่า 50 ล้านดอลลาร์สหรัฐ)

ล่าสุด(28 ต.ค.68)มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ ได้ออกแถลงการณ์กล่าวอ้างถึง บริษัทรัฐวิสหกิจจีน เดินหน้าขยายเหมืองแร่แรร์เอิร์ธและเหมืองทองคำริมแม่น้ำกก ทางตะวันออกของรัฐฉาน ตรงข้าม อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่

พบภาพถ่ายดาวเทียมใหม่ล่าสุด เผยให้เห็นการขยายตัวของเหมืองทองคำและเหมืองแร่หายาก (แรร์เอิร์ธ) ริมสองฝั่งแม่น้ำกกในเมืองยอน ทางใต้ของเมืองสาด ภาคตะวันออกของรัฐฉาน ซึ่งเป็นเหมืองที่ดำเนินการโดยบริษัทไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง จำกัด (China Investment Mining Company) ที่เป็นรัฐวิสาหกิจของประเทศจีน ได้สร้างความวิตกกังวลอย่างมาก เกี่ยวกับผลกระทบต่อชุมชนที่อยู่ทั้งสองฝั่งของพรมแดน

ทั้งนี้รวมถึงคนไทยกว่าหนึ่งล้านคนที่อาศัยอยู่ริมฝั่งแม่น้ำกกใน จ.เชียงใหม่ และเชียงราย รวมถึงประชาชนอีกหลายสิบล้านคน ซึ่งอาศัยอยู่ด้านท้ายน้ำของแม่น้ำโขง เนื่องจากแม่น้ำกกเป็นแม่น้ำสาขา ที่ไหลลงสู่แม่น้ำโขง

มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทยใหญ่เผยแพร่พื้นที่การทำเหมืองแร่ในลาว ที่เชื่อมโยงกับบริษัทรัฐวิสาหกิจจีน

บริษัทรัฐวิสาหกิจจีนเชื่อมโยงการทำเหมืองแร่ในเมียนมา -ลาว
มูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ ยังกล่าวถึงพื้นที่เมืองยอน ซึ่งอยู่ด้านตะวันออกของเมืองสาดในรัฐฉาน อยู่ภายใต้การควบคุมร่วมกันระหว่างกองทัพว้า (United Wa State Army-UWSA) และรัฐบาลทหารพม่า

การทำเหมืองในพื้นที่ดังกล่าว ต้องได้รับอนุญาตจากทั้งสองฝ่าย การทำเหมืองแร่แรร์เอิร์ธทั้งสองแห่งและการทำเหมืองทองคำ ตามริมฝั่งแม่น้ำกกในเมืองยอน รัฐฉาน เป็นกิจการของบริษัทไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง จำกัด (China Investment Mining Company) และ ยังเป็นผู้ทำเหมืองแร่ร์เอิร์ธทางตอนเหนือของประเทศลาวอีกด้วย

บริษัทไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง จำกัด (China Investment Mining Company) เป็นกิจการของ (ข้อมูล https://cfgold.com/.../oshu7m7rck65tda1udboqrhenls94tac87...) บริษัทเซี่ยงไฮ้ ฉือจิน เซียะหวู่ เมทัล รีสอร์สเซส จำกัด (Shanghai Chijin Xiawu Metal Resources Co. Ltd.,) โดยถือหุ้น 90% เป็นกิจการร่วมค้า (joint venture) ที่ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2565 (ข้อมูล www.yicaiglobal.com/.../xiamen-tungsten-chifeng... ) เพื่อพัฒนาสินแร่แรร์เอิร์ธในประเทศลาว

ระหว่าง บริษัทเซียะเหมินทังสเตน จำกัด (Xiamen Tungsten Corporation) ที่เป็นรัฐวิสาหกิจของรัฐบาลจีน และบริษัท ฉือเฟิงโกลด์ (Chifeng Gold) ที่เป็นบริษัทผู้ผลิตทองคำเอกชนรายใหญ่สุดในประเทศจีน ทั้งนี้ บริษัทเซียะเหมินทังสเตน จำกัด (Xiamen Tungsten Corporation) ยังเป็นหนึ่งในบริษัท แรร์เอิร์ธรายใหญ่ที่สุดของประเทศจีน

มุมสูงจาก Google Earth พบการเปิดหน้าดินจำนวนมาก คาดว่าอาจการทำเหมืองทอง

ภาพถ่ายดาวเทียมล่าสุดของเหมืองแร่แรร์เอิร์ธทางตะวันออกเฉียงเหนือของเมืองคำ (Muang Kham) (หรือ Mengkang) ของบริษัทไชนา อินเวสเมนต์ ไมนิ่ง จำกัด (ข้อมูล www.seetaoe.com/details/231271.html ) (China Investment Mining Company) ตั้งอยู่ในแขวงเชียงขวาง ตอนเหนือของประเทศลาว (พื้นที่สัมปทานแร่ในกรอบสีส้มด้านล่างสุดจากแผนที่ของบริษัทฉือเฟิงโกลด์)

แสดงให้เห็นการทำลายสิ่งแวดล้อมอย่างกว้างขวาง ซึ่งอาจส่งผลกระทบเช่นเดียวกันต่อลุ่มน้ำกก เหมืองแร่แรร์เอิรธในเมืองคำที่ปล่อยน้ำเสียลงสู่ลำน้ำขาว (Nam Khao stream) ซึ่งไหลลงไปยังแม่น้ำคาน และไหลต่อลงไปยังแม่น้ำโขงที่หลวงพระบาง ในเดือนเมษายน 2568 มีการปักหมุดชื่อ “ไชน่า อินเวสเมนต์” ในแผนที่ของ Google Earth เพื่อแสดงที่ตั้งของบริษัท ไชนาอินเวสเมนต์ไมนิ่ง จำกัด (China Investment Mining Company) และเป็นแหล่งแร่แรร์เอิร์ธใกล้กับเมืองคำ แต่ต่อมาได้มีการนำหมุดดังกล่าวออกไปแล้ว

คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (Mekong River Commission หรือ MRC) ออกแถลงการณ์เมื่อวันที่ 3 ก.ค.2568 แสดงความกังวลใจเกี่ยวกับคุณภาพน้ำของแม่น้ำกก ซึ่งเป็นหนึ่งในแม่น้ำสาขาของแม่น้ำโขง ที่พบการปนเปื้อนสารหนู เมื่อหลายเดือนก่อนหน้า โดย MRC ได้เก็บตัวอย่างน้ำจากแม่น้ำโขง พบว่า 4 ใน 5 ตัวอย่างน้ำโขง ปนเปื้อนสารหนูเกินมาตรฐานที่กำหนดไว้ที่ 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตร

แม่น้ำเงียบที่ไหลผ่านบริเวณเมืองคูน แขวงเชียงขวาง ประเทศลาว

โดย MRC ได้เก็บตัวอย่างน้ำจำนวน 5 จุด คือ บริเวณพรมแดนเมียนมา-ลาว ทั้งตอนบนและตอนล่างเหนือสามเหลี่ยมทองคำ พรมแดนไทย-ลาว 3 แห่ง บริเวณอ.เชียงแสน และ อ.เชียงของ จ.เชียงราย และเมืองห้วยทราย แขวงบ่อแก้ว สปป.ลาว ส่วนบริเวณเมืองหัวโขง ที่ติดกับพรมแดนลาว-จีน พื้นที่ต้นน้ำของแม่น้ำโขงตอนล่างและปลายน้ำที่เมืองมรดกโลก “หลวงพระบาง” ที่ MRC ตรวจสอบ พบว่า ระดับสารหนูยังคงต่ำกว่าค่ามาตรฐาน

ขณะที่พื้นที่แม่น้ำโขงตอนล่าง หลังฤดูน้ำหลากนับตั้งแต่ชายแดนลาว-ไทย (ภาคอีสาน) และแม่น้ำสาขาต่าง ๆ ในลาว-เมียนมาที่มีการทำเหมืองแร่ เป็นลำน้ำสาขาสำคัญไหลลงสู่แม่น้ำโขง ปัจจุบัน MRC ยังไม่มีการกรวดน้ำสอบคุณภาพน้ำและสารพิษ

ปัจจุบันแม่น้ำโขงมีเหมืองแร่จำนวนมากและคาดว่าอนาคต การจัดการสารพิษจากทำเหมืองถ้ายังไม่ดีพอ ปัญหาสารพิษในแม่น้ำโขง อาจกลายเป็น “มหันตภัยข้ามพรมแดน” กระทบทั้งลุ่มแม่น้ำโขง

รายงาน : โกวิทย์ บุญธรรม ผู้สื่อข่าวไทยพีบีเอส ศูนย์ข่าวภาคเหนือ

อ่านข่าว : หมายกำหนดการ พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลสัตตมวาร ถวายพระบรมศพ "สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง"

ปลดประจำการ "ทหารแนวหน้า" ขอบคุณร่วมภารกิจยึดคืนภูมะเขือ

"คนละครึ่งพลัส" เงินสะพัดวันแรก 1,500 ล้าน คลังแย้มคนตกหล่นรอเฟส 2