เพียงไม่กี่ชั่วโมงหลังจากที่โดนัลด์ ทรัมป์ (Donald Trump) สาบานตนเข้ารับตำแหน่งประธานาธิบดีสหรัฐฯ สมัยที่ 2 เมื่อวันที่ 20 ม.ค. 68 เขาได้ลงนาม “คำสั่งพิเศษฝ่ายบริหาร” หลายฉบับ เพื่อเริ่มดำเนินนโยบายต่าง ๆ ตามที่ได้หาเสียงไว้

โดยพื้นฐานแล้ว คำสั่งพิเศษฝ่ายบริหาร (executive orders) คือเอกสารลงนามจากประธานาธิบดีซึ่งระบุว่า ประธานาธิบดีประสงค์ให้รัฐบาลกลางดำเนินงานอย่างไร และคำสั่งดังกล่าวอาจเป็นได้ทั้งข้อกำหนดถึงหน่วยงานต่าง ๆ ของรัฐบาลกลาง คำร้อง หรือรายงาน แต่เพื่อรักษาดุลอำนาจทางการเมือง สภาคองเกรส (Congress) และศาลสามารถขัดขวางหรือเพิกถอนคำสั่งพิเศษฯ ได้

ในประวัติศาสตร์การเมืองสหรัฐฯ มีคำสั่งพิเศษฝ่ายบริหารเกิดขึ้นหลายพันฉบับ ในรัฐบาลของจอร์จ วอชิงตัน (George Washington) มีการลงนามคำสั่งพิเศษฯ 8 ฉบับ ขณะที่อดีตประธานาธิบดีแฟรงคลิน ดี. โรสเวลต์ (Franklin D. Roosevelt) ออกคำสั่งพิเศษฯ ถึง 3,721 ฉบับ ส่วนรัฐบาลทรัมป์สมัยแรกและรัฐบาลของโจ ไบเดน (Joe Biden) ได้มีการออกคำสั่งพิเศษฯ 220 และ 160 (นับถึงวันที่ 20 ธ.ค. 67) ฉบับตามลำดับ

ทรัมป์ลงนามคำสั่งพิเศษฯ ภายในทำเนียบขาวหลังจากพิธีสาบานตนจบลง (ภาพจาก Evan Vucci/AP)

การลงนามคำสั่งประธานาธิบดีอาจเป็นการส่งสารทางการเมืองได้เช่นกัน ในวันแรกของการรับตำแหน่งผู้นำสหรัฐฯ สมัยที่ 2 ทรัมป์ได้เพิกถอนคำสั่งและระเบียบการต่าง ๆ 78 ฉบับที่ลงนามโดยไบเดน นอกจากจะรื้อระบบการบริหารงานและนโยบายของรัฐบาลชุดก่อนจากพรรคเดโมแครตแล้ว ทรัมป์กำลังแสดงให้กลุ่มผู้สนับสนุนของตนและคนทั้งสหรัฐฯ เห็นว่าเขากำลังทำตามสัญญาที่ได้หาเสียงไว้

รายการด้านล่างนี้คือส่วนหนึ่งของคำสั่งพิเศษฝ่ายบริหารที่ทรัมป์ได้ลงนามไว้ในวันที่ 20 ม.ค. 68

ทรัมป์ลงนามคำสั่งพิเศษฝ่ายบริหารเพื่อนำสหรัฐฯ ออกจากความตกลงปารีส (Paris Agreement) อีกครั้ง หลังจากที่เคยทำแล้วระหว่างที่ดำรงสมัยแรก ความตกลงดังกล่าวเกี่ยวกับการรับมือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและภาวะโลกรวน
ทรัมป์กล่าวว่าจะเพิ่มภาษีศุลกากรสินค้าจากแคนาดาและเม็กซิโกขึ้นเป็นร้อยละ 25 โดยจะมีผลตั้งแต่วันที่ 1 ก.พ. 68 และเขายังกล่าวว่าจะพูดคุยกับสี จิ้นผิง (Xi Jinping) ประธานาธิบดีสาธารณรัฐประชาชนจีนเพื่อหารือเกี่ยวกับมาตรการภาษีศุลกากร ทรัมป์คาดว่ากำแพงภาษีศุลกากรจะทำให้เศรษฐกิจสินค้าภายในประเทศแข็งแรงขึ้น และช่วยลดค่าใช้จ่ายของประชาชน
ทรัมป์อภัยโทษกลุ่มผู้สนับสนุนของตนและผู้ก่อจลาจล 1,500 คน จากเหตุบุกเข้าอาคารรัฐสภาสหรัฐฯ (January 6 U.S. Capitol Attack) เมื่อวันที่ 6 ม.ค. 64 นับเป็นการปิดการสืบสวนและฟ้องร้องครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ของกระทรวงยุติธรรมสหรัฐฯ
ทรัมป์ลงนามคำสั่งพิเศษฝ่ายบริหารเพื่อยกเลิกการคุ้มครองบุคคลแปลงเพศ รวมถึงโครงการเกี่ยวกับความหลากหลาย ความเท่าเทียม และการนับรวมคนทุกกลุ่ม (DEI programs) ภายในรัฐบาลกลาง เขากล่าวว่านี่เป็นการยุติความพยายาม “ทางสังคมในการผนวกเชื้อชาติและเพศสู่ทุก ๆ มิติของชีวิตส่วนตัวและสาธารณะ”
ทรัมป์ลงนามคำสั่งพิเศษเพื่อให้แอปพลิเคชัน TikTok เปิดใช้งานในสหรัฐฯ ต่อไปอีก 75 วัน เพื่อให้ ByteDance บริษัทแม่หาผู้ดำเนินการต่อในสหรัฐฯ หลังจากที่มีคำสั่งให้แอปฯ ต้องยุติการบริการเนื่องจากความสงสัยต่อการสอดแนมจากจีน ทั้งนี้ ทรัมป์เคยสนับสนุนให้มีการถอดแอปฯ ออกจากสหรัฐฯ ระหว่างที่ดำรงตำแหน่งสมัยแรก
ทรัมป์ประกาศภาวะฉุกเฉิน ณ เขตชายแดนสหรัฐฯ-เม็กซิโก พร้อมประกาศว่าจะส่งกำลังพลไปประจำการเพิ่มเพื่อรับมือกับปัญหาผู้อพยพผิดกฎหมายทางตอนใต้ของประเทศ การดำเนินงานนี้สอดคล้องกับนโยบายของทรัมป์ที่จะขับกลุ่มผู้อพยพนับล้านออกจากสหรัฐฯ

สำหรับผลกระทบจากนโยบายของทรัมป์ต่อไทยนั้น มีการคาดการณ์ว่า แรกเริ่มนั้นเศรษฐกิจไทยในระยะสั้นเผชิญความเสี่ยงด้านต่ำเพิ่มขึ้นผ่านผลกระทบด้านการค้าและการลงทุนเป็นสำคัญ แต่หลังจากนี้ ต้องจับตาดูกันต่อไปว่า รัฐบาลของทรัมป์ในสมัยที่ 2 จะสร้างอิทธิพลและผลกระทบต่ออเมริกา ไทย และทั้งโลกต่อไปอย่างไร