Big Story เรื่องใหญ่ Thai PBS

เด็กหลุดจากระบบการศึกษา ทางออกและทางเลือกอื่น

ปี 2564 มีนักเรียนหลุดจากระบบการศึกษามากถึง 230,000 กว่าคน แม้ว่าจะตามเด็กกลับมาเรียนได้ แต่ไม่มีอะไรเป็นหลักประกันว่าเด็กจะไม่หลุดไปอีก จะแก้ไขปัญหาเด็กหลุดจากระบบการศึกษาให้ยั่งยืนได้อย่างไร ?

ภูเขากับเสาธง ชายขอบ Drop out

ณ โรงเรียนกลางหุบเขาตามแนวชายแดน มีเด็กที่ไม่มีสัญชาติ คิดว่าจะออกจากการเรียน จะเรียนไปทำไม ถ้าไม่ได้ใช้ ? หรือเรียนไปทำไม ถ้าทำในสิ่งที่ต้องการไม่ได้ ? มีตัวกำหนดมากมายว่าเด็กจะได้ไปต่อหรือพอแค่นี้ ?

Drop Out ไม่ใช่เด็กไม่เอาอ่าว

ปัจจุบันเด็กที่ต้องหลุดจากระบบการศึกษามีหลากหลายสาเหตุ เช่น ปัญหาครอบครัว สถานะทางเศรษฐกิจ ปัญหาสภาพแวดล้อม ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงเทคโนโลยี มาร่วมติดตามปัญหาของเด็กกลุ่มหน้าพระวิหาร หนึ่งในภาพสะท้อนปัญหาการหลุดจากระบบการศึกษา

เด็กสลัม - ลูกแรงงานก่อสร้าง ออกนอกระบบการศึกษา

พาไปติดตามสภาพปัญหาที่ทำให้เด็กต้องออกนอกระบบการศึกษาในชุมชนแออัด ผู้ปกครองที่มีรายได้น้อยต้องให้นักเรียนยุติการศึกษาในโรงเรียน โดยในช่วงโควิด-19 มีนักเรียนออกนอกระบบการศึกษาจำนวนมาก

​จากคนจนเมืองสู่คนไร้บ้านหน้าใหม่

ปัญหาเศรษฐกิจและสถานการณ์โควิด-19 ที่ผ่านมา กำลังส่งผลให้เกิดคนจนเมืองเพิ่มสูงขึ้น และวิกฤตคนไร้บ้านหน้าใหม่กำลังจะตามมา

คนพิการกับการมีงานทำ

ไทยมีกฎหมายสนับสนุนให้หน่วยงานและสถานประกอบการเปิดโอกาสจ้างงานคนพิการ แต่ในทางปฏิบัติยังไม่เป็นไปตามเจตนารมณ์ ส่งผลให้คนพิการจำนวนมากไม่ได้ทำงาน ทั้งที่การเปิดโอกาสจะทำให้หน่วยงาน สถานประกอบการ ได้สิทธิประโยชน์หลายด้าน ส่วนคนพิการ นอกจากจะมีรายได้ ยังหมายถึงการมีศักดิ์ศรี มีคุณค่า และไม่ถูกเลือกปฏิบัติในฐานะมนุษย์

ชุมชน "จีนใหม่ ในมุมมืด"

เรื่องราวของ "จีนใหม่ ในมุมมืด" ที่มาตั้งฐานก่ออาชญากรรม และนอกจากการขยายภาพธุรกิจผิดกฎหมายของกลุ่มจีนใหม่ให้ชัดเจนแล้ว จะหาคำตอบว่า ทำไมคนจีนใหม่จึงเลือกไทยเป็นฐาน ?

ปัญหาสุขภาพจิตในสังคมไทย

ปัญหาสุขภาพจิตของคนไทยในปัจจุบันเป็นปัญหาสำคัญ ส่งผลกระทบต่อครอบครัวผู้ที่มีปัญหาแต่ละคน และยังส่งผลกระทบถึงสังคมโดยรวม แล้วปัญหานี้เกิดขึ้นได้จากสาเหตุใดบ้าง จะมีวิธีแก้ปัญหานี้อย่างไร ?

ชุมชน "ผู้สูงวัย" ดูแล "ผู้สูงวัย"

ขณะนี้มีผู้สูงอายุในประเทศเกือบร้อยละ 20 ของประชากร คาดว่าอีกไม่ถึง 20 ปี จะมีผู้สูงอายุมากถึงร้อยละ 30 ไทยจะเข้าสู่สังคมสูงวัยระดับสูงสุด บทบาทสำคัญในการสร้างสังคมผู้สูงวัยอย่างมีคุณภาพ คือ ชุมชน ที่จะร่วมพัฒนาชุมชน สร้างระบบการออมต่อเนื่องตั้งแต่ก่อนเข้าสู่ผู้สูงวัย

​สภาพแวดล้อมผู้สูงวัย...ใส่ใจก่อนสูญเสีย

พาไปดูตัวอย่างของการจัดการสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมว่าจะเป็นอย่างไร ? เนื่องจากปัญหาหนึ่งของ "ผู้สูงอายุ" คือ อุบัติเหตุจากการอาศัยอยู่ในบ้าน หรือที่สาธารณะ ที่มีสภาพแวดล้อมไม่เหมาะสม

สุขภาพผู้สูงวัย...ดูแลอย่างไรให้ยั่งยืน ?

เมื่อเข้าสู่การเป็นวัยผู้สูงอายุ ความท้าทายที่ต้องเผชิญด้านหนึ่ง คือ เรื่องสุขภาพ รวมถึงสุขภาพใจด้วย ในขณะที่รูปแบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุต้องอาศัยความร่วมมือ การช่วยเหลือกัน เมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน ใช้ระบบจิตอาสาชุมชนเพื่อช่วยดูแลกัน

สังคมผู้สูงวัยกับมิติทางเศรษฐกิจ

อีกไม่นาน ไทยจะเข้าสู่สังคมผู้สูงวัยเต็มรูปแบบ มีผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น เพราะอัตราการเกิดต่ำ รัฐต้องจัดงบประมาณสวัสดิการผู้สูงวัยมากขึ้น ใช้งบประมาณการรักษาสุขภาพเพิ่มขึ้น ตามจำนวนผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้น ซึ่งส่งผลต่อเศรษฐกิจและการพัฒนาประเทศ

​ภารกิจกู้ซากทิ้ง สู่แหล่งเรียนรู้มีชีวิต

สิ่งก่อสร้างจำนวนมากที่ถูกสร้างแล้วทิ้ง แต่ชุมชนใน ต.ท่าฉลอม อ.เมือง จ.สมุทรสาคร กำลังนำสิ่งที่ถูกทิ้งมาสร้างให้เกิดประโยชน์ ให้กลายเป็นทั้งแหล่งท่องเที่ยวและศูนย์กลางของชุมชน

​เกษตรกรไทย...เมื่อชีวิตติดกับดักหนี้ ?

ปัญหาหนี้สินเกษตรกรไทยรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ สะท้อนว่าไม่มีรายได้เพียงพอกับการจ่ายหนี้ จึงต้องยืดหนี้ออกไปเรื่อย ๆ ถือเป็นกับดักและพันธนาการไม่ให้เกษตรกรรายเล็กปรับตัว หรือยกระดับคุณภาพชีวิตได้

“ขยะอุดตันเส้นเลือด” ต้นตอน้ำท่วมเมือง ?

น้ำท่วมเป็นวิกฤตคู่เมืองกรุง หนึ่งในต้นตอของปัญหาหลักมาจากขยะอุดตัน ตามท่อระบายน้ำ หรือเส้นเลือดฝอยของ กทม. ที่ยาวเชื่อมกันกว่า 6,564 กิโลเมตร

จากมลพิษสู่วิทยาศาสตร์ภาคพลเมือง

ปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อมส่งผลกระทบกับชาวบ้านจำนวนมากในหลายพื้นที่ จนนำมาสู่กระบวนการเรียนรู้ สังเกต มีส่วนร่วม และการติดตั้งเครื่องมือตรวจสอบเพื่อป้องกันมลพิษที่จะมาสู่ชุมชน ที่ถูกเรียกว่า "วิทยาศาสตร์ภาคพลเมือง" ตามไปดูการพัฒนาของชาวบ้าน เพื่อปกป้องสิทธิชุมชนผ่านกระบวนการทางวิทยาศาสตร์

​ใครได้ประโยชน์ ? เขื่อนวังหีบ จ.นครศรีธรรมราช

กรมชลประทานมีโครงการสร้างเขื่อนวังหีบ จ.นครศรีธรรมราช แต่ชาวบ้านคัดค้านเพราะส่งผลกระทบ ต้องย้ายชาวบ้านออกจากพื้นที่สร้างเขื่อน และทำลายทรัพยากรธรรมชาติ ขณะที่นักวิชาการเห็นว่ามีวิธีอื่นในการเก็บกักน้ำแทนการสร้างเขื่อน

"ส่วย" เกินเวลา

จากเหตุการณ์ไฟไหม้ผับชลบุรี "Mountain B" ทำให้เกิดความเสียหายอย่างมาก ซึ่งเหตุการณ์เช่นนี้อาจเกิดซ้ำได้อีกเรื่อย ๆ เพราะรากลึกของปัญหาจริง ๆ อาจเกี่ยวข้องกับ "การเก็บส่วย" หรือที่รู้จักในคำว่า "ลงงาน"

"เกษตรบำบัด" ทางเลือกเพื่อผู้ป่วยคนพิการ

ปัญหาด้านสุขภาพกายและจิต อาจรักษาได้ด้วยยาแผนปัจจุบัน แต่อีกแนวทางหนึ่งที่แก้ไขได้คือการใช้ "เกษตรบำบัด" ในการดูแลรักษาฟื้นฟู ซึ่งปัจจุบันมีหน่วยงานองค์กรที่ใช้แนวทางดังกล่าวในการช่วยฟื้นฟู จนหลายกรณีสุขภาพกายและจิตดีขึ้น

​เด็กหลุดจากระบบการศึกษา ไม่ใช่ปัญหาการศึกษาเพียงอย่างเดียว ?

กรณีเด็กหญิง วัย 14 ปี จบชีวิตตัวเองเมื่อถูกดีดออกจากระบบการศึกษาไทย เพียงเพราะ ”ค่าเทอมไม่มี ผู้ปกครองไม่มา" สะท้อนปัญหาเด็กไทยหลุดจากระบบการศึกษา ส่งผลต่อทางเลือกชีวิต การทำงาน ฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัวในอนาคตเด็ก