"นักวิชาการ-นักสิ่งแวดล้อม" ติงรัฐผุดฝายดักสารพิษ อาจสร้างปัญหาใหม่-สารพิษกระจายมากขึ้น

ก่อนอื่นต้องเข้าใจก่อนว่าฝายมีไว้ทำอะไร ฝายทั่วไปไม่ได้มีหน้าที่ดักตะกอน ปกติเป็นฝ่ายน้ำล้น หรือฝ่ายยกระดับน้ำ เพื่อการชลประทานหรือการกักเก็บน้ำ

ผศ.ดร.สิตางศุ์ พิลัยหล้า ภาควิชาวิศวกรรมทรัพยากรน้ำ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ตั้งคำถามถึงกรณีรัฐบาลเร่งศึกษาและก่อสร้างฝายดักตะกอนในแม่น้ำกก

อ่านข่าว : ข้อมูลเหมืองรัฐฉานยังไม่เคลียร์ "กรมทรัพยากรน้ำ-คพ." ดันผุดฝายใช้งบกว่า 7.6 พันล้าน

ผศ.ดร.สิตางศุ์ กล่าวว่า การตกตะกอนของฝายถือเป็นเรื่องปกติ แต่การสร้างฝายตั้งใจให้ตกตะกอน เช่น “ฝายชั่วคราว” ส่วนตัวมองว่าอันตรายมาก ปกติการสร้างฝ่ายชั่วคราวจะสร้างในแหล่งน้ำขนาดเล็กสามารถสร้างได้เร็วไม่ต้องออกแบบอะไรเยอะ

ฝายชั่วคราวถูกออกแบบให้พังได้ ถ้ารัฐบาลมองว่าเป็นข้อดี ว่าสร้างง่ายพังและซ่อมได้เร็วสิ่งนี้คือ หายนะ เพราะถ้ากลับไปดูความตั้งใจเดิม การสร้างฝายเพื่อดักตะกอนโลหะมีพิษ ถ้าสร้างให้พังง่าย ตะกอนเหล่านี้จะไปไหน สุดท้ายก็ไปกับน้ำ แทนที่จะไปปกติแต่ไปเป็นก้อนและเข้มข้นเป็นข้อดีจริงหรือไม่

ผศ.ดร.สิตางศุ์ พิลัยหล้า ภาควิชาวิศวกรรมทรัพยากรน้ำ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ส่วนการสร้างฝายถาวรจะต้องมีการศึกษา ซึ่งใช้เวลาและจะสร้างบริเวณไหน ถ้าเป็นรูปแบบลักษณะคือฝายน้ำล้นธรรมดาทั่วไป จะไปดักตะกอนรูปแบบวัตถุประสงค์ถือว่าผิดแล้ว

ผศ.ดร.สิตางศุ์ ยังตั้งข้อสังเกตการมีฝายจำนวนมากในแม่น้ำในอนาคต ถ้ามีการเจรจากับประเทศเพื่อนบ้านได้ และหยุดทำเหมืองฝายเหล่านี้ ชาวบ้านได้ใช้ประโยชน์จริงหรือไม่

อ่านข่าว : อธิบดีกรมน้ำ สั่งเร่งออกแบบ "ฝายดักตะกอน" ในแม่น้ำกก

ส่วนตัวมองว่าฝายเยอะไม่ได้หมายความว่า จะมีประโยชน์เสมอไป ยกตัวอย่างแม่น้ำอิง ชาวบ้านก็อยากจะพังฝายเพราะมีเยอะเกินไป

ในอนาคตถ้าสร้างฝ่ายถาวร จะสร้างเพื่อประโยชน์อะไร จะต้องมีการศึกษาข้อดีและผลกระทบ โดยเฉพาะช่วงฤดูน้ำหลาก น้ำอาจเท้อและท่วมไปพื้นที่ด้านข้างฝาย ได้มีการศึกษาเหล่านี้ประกอบด้วยหรือไม่

ดิฉันมองว่าเป็นการแก้ปัญหาเดิมแต่จะสร้างปัญหาใหม่ ซึ่งอาจหนักหนามากกว่าเดิม อาจมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการสร้างฝายถาวรและฝ่ายชั่วคราว

ผศ.ดร.สิตางศุ์ระบุว่า หากจะแก้ปัญหาสารพิษแบบกรณีบ้านคลิตี้ จ.กาญจนบุรี สุดท้ายศาลมีคำสั่งให้ไปฟื้นฟูลำน้ำและขุดลอกนำตะกอนขึ้นมาบำบัด ซึ่งกรณีบ้านคลิตี้ กรมควบคุมมลพิษเป็นหน่วยงานรับผิดชอบ ยังไม่มีวิธีการที่ดีนำสารพิษไปบำบัด จะทำอย่างไรกับตะกอนพิษนำไปกองไว้ตรงไหนเพื่อไม่ให้สารพิษฟุ้งและแพร่กระจาย

อยากจะถามกรมควบคุมมลพิษ บ้านคลิตี้ แก้ปัญหาได้หรือยัง ปัญหาจบแล้วหรือยัง ในการกำจัดและบำบัด ตั้งแต่ศาลสั่งจนถึงตอนนี้ยังไม่สามารถทำให้ดีได้ ทั้งที่ศาลสั่งไปแล้ว ชาวบ้านยังต้องซื้อน้ำ และจะนำบทเรียนนั้นมาแก้ปัญหาแม่น้ำกกได้อย่างไร ซึ่งเป็นแม่น้ำสายใหญ่กว่าลำห้วยคลิตี้

ผศ.ดร.สิตางศุ์ กล่าวว่า การสร้างฝายชั่วคราวมองว่า รัฐบาลต้องมองไกลมากกว่านี้ ปริมาณน้ำมากในแม่น้ำกกจะสร้างอย่างไรให้เป็นฝายชั่วคราว ถ้าพังจะรับสารพิษได้หรือไม่

ขณะเดียวกันตะกอนพิษที่ขุดมา จะทำอย่างไรกับตะกอนเหล่านี้ไม่ใช่ขุดขึ้นมาและวางดินโดยรอบน้ำ เมื่อมีฝนตกก็อาจทำให้ชะล้างลงแม่น้ำ ที่สำคัญงบประมาณในการกำจัดสารพิษเหล่านี้สูงรวมถึงจะนำไปทิ้งที่ไหน

ตราบใดที่หยุดเหมืองไม่ได้ สารพิษจะมีมาเติมอยู่เรื่อย ๆ ตลอดเวลา เรื่องอะไรที่จะต้องนำงบประมาณประเทศไปรองรับแก้ปัญหาสารพิษนี้ทุกปี

ด้านนายสมเกียรติ เขื่อนเชียงสา นายกสมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต กล่าวว่า ปกติการสร้างฝายหรือเขื่อน วัตถุประสงค์เพื่อการชลประทานหรือผลิตกระแสไฟฟ้า แต่ครั้งนี้ถือว่าเป็นหลักการและเหตุผลใหม่ เพื่อดักตะกอนและสารพิษโลหะหนัก

ส่วนตัวประเมินเบื้องต้นในมุมของนักสิ่งแวดล้อม ไม่มีความเหมาะสมใด ๆ จะดำเนินการในลักษณะนี้ เพราะจะส่งผลการเปลี่ยนแปลงระบบนิเวศ ในบริเวณที่สร้างฝายครั้งใหญ่เพื่อรองรับสารพิษโลหะหนัก

นายสมเกียรติ เขื่อนเชียงสา นายกสมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต

ถ้าสร้างถือว่าเป็นการทำลายระบบนิเวศบริเวณนั้น คือ ทำลายแหล่งน้ำ พันธุ์พืช พันธุ์ปลา และทำลายแหล่งที่อยู่อาศัยและการอพยพของปลา สุดท้ายจะส่งผลต่อประชาชนในบริเวณนั้นที่จะต้องมีแหล่งน้ำที่สะอาด กลับกลายเป็นพื้นที่กักเก็บของสารพิษ

นายสมเกียรติกล่าวด้วยว่า ส่วนงบประมาณจำนวนมากที่จะทุ่มลงไปกับสิ่งก่อสร้างเพื่อแก้ปัญหาเฉพาะหน้า ทำไมไม่ทุ่มไปที่การเจรจากับรัฐบาลเมียนมา จีน และกลุ่มว้า ให้ออกมารับผิดชอบกับสิ่งที่กระทบคนทั้งลุ่มน้ำในตอนนี้

อ่านข่าว : เปิดผลตรวจ "แม่น้ำกก" คพ.ยันผลพบ "สารหนู" เกินค่ามาตรฐาน

คพ.สรุปผลตรวจ "น้ำกก-น้ำสาย-น้ำโขง" บางจุดพบสารหนูมีค่าสูง

“ธีรรัตน์” คาดหารือเมียนมา กรณี “เหมืองมลพิษ” ปลาย มิ.ย.