ในวงการบินพาณิชย์ ห้องนักบินหรือค็อกพิท (Cockpit) คือ ศูนย์กลางการควบคุมที่รับผิดชอบความปลอดภัยของผู้โดยสารนับร้อยชีวิต นโยบายที่ถูกพูดถึงอย่างมากเพื่อปกป้องห้องนักบินคือ Two-Person Rule ซึ่งกำหนดว่าต้องมีบุคคล 2 คนอยู่ในห้องนักบินตลอดเวลา โดยเฉพาะเมื่อนักบินคนหนึ่งต้องออกจากห้องนักบิน เช่น เพื่อเข้าห้องน้ำหรือปฏิบัติภารกิจอื่น นโยบายนี้เริ่มได้รับความสนใจทั่วโลก หลังเหตุการณ์ร้ายแรงในวงการบิน เผยช่องโหว่ด้านความปลอดภัย เช่น การที่ห้องนักบินถูกทิ้งให้ว่างหรือถูกควบคุมโดยบุคคลที่อาจก่ออันตราย
ตามข้อมูลจาก กรมการบินพลเรือนแห่งประเทศไทย (CAAT) ซึ่งกำกับดูแลการบินพาณิชย์ในไทยผ่าน Regulation of Civil Aviation Authority of Thailand No. 27 on Operations of the Air Operator (2566) และ Thailand Civil Aviation Regulation – Operations (TCAR-OPS) ไม่มีข้อบังคับ ที่ระบุชัดเจนว่า ห้ามมีนักบินเพียงคนเดียวในห้องนักบิน หรือต้องให้พนักงานต้อนรับเข้าไปเมื่อนักบินคนใดคนหนึ่งออกจากห้อง
อย่างไรก็ตาม CAAT อ้างอิงมาตรฐานของ International Civil Aviation Organization (ICAO) ใน Annex 6 (Operation of Aircraft) ที่แนะนำให้สายการบินมีขั้นตอนรักษาความปลอดภัยเมื่อนักบินออกจากห้องนักบิน สายการบินในประเทศไทย จึงมักมีนโยบายภายใน ให้พนักงานต้อนรับที่ผ่านการฝึกอบรมด้านความปลอดภัย เข้าไปนั่งในห้องนักบินชั่วคราว เพื่อป้องกันการเข้าถึงโดยไม่ได้รับอนุญาต หรือช่วยเหลือในกรณีฉุกเฉิน เช่น หากนักบินที่เหลืออยู่สูญเสียความสามารถในการควบคุมเครื่องบิน นโยบายนี้ขึ้นอยู่กับสายการบินแต่ละแห่ง และ CAAT จะตรวจสอบผ่านการออกใบรับรองผู้ดำเนินการเดินอากาศ (Air Operator Certificate - AOC)
ภาพประกอบข่าว
ภาพประกอบข่าว
ในสหรัฐฯ Federal Aviation Administration (FAA) ควบคุมการบินพาณิชย์ผ่าน Code of Federal Regulations (CFR) โดยเฉพาะ 14 CFR Part 121 Subpart T – Flight Operations ก็ไม่มีข้อบังคับที่ระบุชัดเจนว่าต้องมีคน 2 คนในห้องนักบินตลอดเวลา หรือบังคับให้พนักงานต้อนรับเข้าไปเมื่อนักบินออกมา
FAA ระบุใน 14 CFR 121.543 ว่านักบินที่ได้รับมอบหมายต้องอยู่ในตำแหน่งควบคุมในห้องนักบิน ยกเว้นเมื่อจำเป็นต้องออกไปปฏิบัติหน้าที่ที่เกี่ยวข้องกับการบิน หรือเพื่อความต้องการทางสรีรวิทยา เช่น เข้าห้องน้ำ FAA ออกคำแนะนำผ่าน Advisory Circulars (ACs) ให้สายการบินพัฒนาขั้นตอนรักษาความปลอดภัย
สายการบินใหญ่ในสหรัฐฯ เช่น American Airlines หรือ Delta จึงนำนโยบาย "Two-Person Rule" มาใช้เป็นนโยบายภายใน โดยให้พนักงานต้อนรับที่ผ่านการฝึกอบรมเข้าไปในห้องนักบินเมื่อนักบินคนหนึ่งออกมา เพื่อป้องกันเหตุการณ์ไม่คาดฝัน เช่น นักบินที่เหลืออยู่หมดสติ หรือมีการพยายามเข้าควบคุมห้องนักบินโดยไม่ได้รับอนุญาต
จุดมุ่งหมายของ Two-Person Rule คือเพิ่มชั้นความปลอดภัยในห้องนักบิน โดยพนักงานต้อนรับที่เข้าไปไม่มีหน้าที่ควบคุมเครื่องบิน แต่ทำหน้าที่สังเกตการณ์ แจ้งเหตุฉุกเฉิน หรือช่วยเปิดประตูห้องนักบินในกรณีที่นักบินต้องกลับเข้าไปอย่างเร่งด่วน
ICAO ระบุว่าการสูญเสียความสามารถของนักบินกลางอากาศ (in-flight incapacitation) แม้หายากแต่เกิดขึ้นได้ โดยมีรายงาน 287 กรณีในยุโรประหว่างปี 2562-2568 และ FAA พบ 39 กรณีในสหรัฐฯ ระหว่างปี 2536-2541 นโยบายนี้จึงช่วยลดความเสี่ยงจากสถานการณ์ดังกล่าว รวมถึงป้องกันภัยจากมนุษย์ เช่น การจงใจก่ออันตราย
ภาพประกอบข่าว
ภาพประกอบข่าว
เหตุผลที่ CAAT และ FAA ไม่บังคับ Two-Person Rule เป็นกฎหมาย อาจเพราะต้องคำนึงถึงความยืดหยุ่นในการปฏิบัติการบิน เช่น เที่ยวบินระยะสั้นที่มีพนักงานต้อนรับจำกัด หรือสถานการณ์ฉุกเฉินที่ต้องการการจัดการที่แตกต่างกัน สายการบินจึงมีอิสระในการกำหนดนโยบาย ตราบใดที่ผ่านการตรวจสอบจากหน่วยงานกำกับดูแล เพื่อให้มั่นใจว่าห้องนักบินปลอดภัยตลอดการบิน
นอกจากนี้ Two-Person Rule ต้องสอดคล้องกับ Sterile cockpit rule ซึ่งห้ามรบกวนนักบินในช่วงวิกฤตของการบิน เช่น ระหว่างขึ้น-ลง หรือเมื่อบินต่ำกว่า 10,000 ฟุต เพื่อลดความเสี่ยงจากสิ่งรบกวน
ตัวอย่างเหตุการณ์ที่ตอกย้ำความสำคัญของความปลอดภัยในห้องนักบินเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 17 ก.พ.2568 กับเที่ยวบินของสายการบิน ลุฟต์ฮันซา จากแฟรงก์เฟิร์ต ประเทศเยอรมนี มุ่งหน้าสู่ เซบียา ประเทศสเปน รายงานจากหน่วยงานสอบสวนอุบัติเหตุการบินของสเปน (CIAIAC) ระบุว่า นักบินผู้ช่วยสลบในห้องนักบินนาน 10 นาที ขณะที่กัปตันออกไปเข้าห้องน้ำ
เหตุการณ์นี้เกิดบนเครื่องบินแอร์บัส A321 ซึ่งบรรทุกผู้โดยสาร 199 คนและลูกเรือ 6 คน รวม 205 ชีวิต ระบบออโต้ไพลอตช่วยให้เครื่องบินบินต่อได้อย่างปกติ แต่นักบินผู้ช่วยสัมผัสอุปกรณ์ควบคุมโดยไม่เจตนาขณะหมดสติ โดยเครื่องบันทึกเสียงจับสัญญาณที่บ่งชี้ถึงอาการป่วยรุนแรงของเขา หอบังคับการบินพยายามติดต่อถึง 3 ครั้ง แต่ไม่ได้รับการตอบกลับ
กัปตันที่กลับจากห้องน้ำพยายามเปิดประตูห้องนักบินด้วยรหัสปกติถึง 5 ครั้ง และลูกเรือใช้ระบบอินเตอร์คอมเรียก แต่ไม่มีผล สุดท้ายกัปตันต้องใช้รหัสฉุกเฉินเพื่อเข้าไปควบคุมเครื่องบิน ทีมลูกเรือและแพทย์ที่เป็นผู้โดยสารให้การปฐมพยาบาล นักบินผู้ช่วยฟื้นคืนสติในเวลาต่อมา และระบุว่าเขาจำได้เพียงว่าถูกดูแลโดยลูกเรือและแพทย์ ด้วยความเสี่ยงต่อความปลอดภัย กัปตันตัดสินใจเปลี่ยนเส้นทางไปลงจอดฉุกเฉินที่สนามบิน Adolfo Suárez Madrid-Barajas ในกรุงมาดริด 20 นาทีหลังเข้าห้องนักบินได้ นักบินผู้ช่วยถูกนำส่งโรงพยาบาลและเข้ารับการรักษาเพียงไม่กี่ชั่วโมง
การสอบสวนพบว่า อาการหมดสติเกิดจากโรคทางระบบประสาทที่ไม่เคยตรวจพบ และไม่ปรากฏในการตรวจสุขภาพเพื่อรับใบอนุญาตนักบิน ส่งผลให้ใบรับรองแพทย์ของเขาถูกระงับ CIAIAC ระบุว่าเหตุการณ์นี้เป็น "สถานการณ์พิเศษ" และย้ำว่ากัปตันได้รับการฝึกอบรมเพื่อรับมือกรณีนี้ ลุฟต์ฮันซาแจ้งสำนักข่าว DPA ว่าได้สอบสวนภายใน แต่ไม่เปิดเผยผล
ภาพประกอบข่าว
ภาพประกอบข่าว
Two-Person Rule และเหตุการณ์เช่นนี้แสดงให้เห็นว่า ความปลอดภัยในห้องนักบินยังคงเป็นประเด็นที่วงการบินต้องพัฒนาต่อไป การฝึกอบรมพนักงานต้อนรับให้พร้อมสำหรับบทบาทนี้ และการพัฒนาระบบรักษาความปลอดภัยห้องนักบิน เช่น รหัสฉุกเฉินหรือกล้องวงจรปิด จะช่วยให้ทุกเที่ยวบินถึงจุดหมายอย่างปลอดภัย
ที่มา :
- รายงานจาก CIAIAC (Spain’s Civil Aviation Accident and Incident Investigation Commission), 2568
- Associated Press และ CNN, "Lufthansa flight flew without a pilot for 10 minutes", 2568
- กรมการบินพลเรือนแห่งประเทศไทย (CAAT)
- Federal Aviation Administration (FAA), 14 CFR Part 121 Subpart T – Flight Operations
- International Civil Aviation Organization (ICAO), Annex 6 – Operation of Aircraft
- European Commission Transportation Occurrence Reports, 2562-2568
อ่านข่าวอื่น :
กลับดาวเลียงผา ไนท์ซาฟารีชันสูตรพบติดเชื้อรุนแรง-กล้ามเนื้อพัง
เช็กสัญญาณเตือน "มะเร็งต่อมลูกหมาก" อีกหนึ่งโรคมะเร็งที่พบมากในผู้ชาย