เรื่องน่ารู้ 63 ปี เพลงสงกรานต์ สุดคลาสสิก

สงกรานต์เวียนมาทีไร หลายคนคุ้นหูกับบรรดาบทเพลงประจำสงกรานต์ โดยเฉพาะ เพลงรำวงวันสงกรานต์ และรำวงเริงสงกรานต์ ทั้งสองเพลงชื่อคล้ายกัน แต่ทำนองและเนื้อร้องไม่เหมือนกัน แถมมีอายุของเพลงที่ยาวนานกว่า 63 ปี 

Thai PBS ชวนไปทำความรู้จักบทเพลงประจำสงกรานต์สุดคลาสิกเหล่านี้กัน

เพลง “รำวงวันสงกรานต์” และเพลง “รำวงเริงสงกรานต์” มีที่มาอย่างไร ?

เพลงรำวงวันสงกรานต์ และ เพลงรำวงเริงสงกรานต์ ชื่อคล้ายกัน แถมที่มาของเพลงยังมาจากจุดกำเนิดเดียวกัน นั่นคือ ถูกแต่งขึ้นจาก “วงดนตรีสุนทราภรณ์”  

โดยเพลงรำวงวันสงกรานต์ เป็นผลงานการประพันธ์ของ แก้ว อัจฉริยะกุล ครูเพลงที่มีส่วนในการสร้างสรรค์บทเพลงให้กับวงสุนทราภรณ์ ส่วนทำนองเพลง แต่งโดย เวส สุนทรจามร

ด้านเพลงรำวงเริงสงกรานต์ แต่งคำร้องโดย ศรีสวัสดิ์ พิจิตรวรการ  แต่งทำนองโดย แก้ว อัจฉริยะกุล 

ซึ่งเนื้อหาของทั้งสองเพลง ถ่ายทอดเรื่องราวขนบธรรมเนียมประเพณีที่มีอยู่ในวันสงกรานต์ของไทย เช่น การทำบุญตักบาตร การสรงน้ำพระ การก่อพระเจดีย์ทราย การทำบุญอัฐิญาติผู้ใหญ่ การปล่อยนกปล่อยปลา การละเล่นพื้นบ้าน โดยเน้นทำนองเพลงที่สนุกสนาน ให้ความรู้สึกแห่งการเฉลิมฉลอง ซึ่งทั้งสองเพลงถูกเผยแพร่มาตั้งแต่ราวปี พ.ศ.2504 หรือว่า 63 ปีมาแล้ว

วงสุนทราภรณ์ คือใคร ? 

วงดนตรีสุนทราภรณ์ คือวงดนตรีเพลงไทยสากลแห่งแรกของประเทศไทย ก่อตั้งโดย เอื้อ สุนทรสนาน ครูเพลงที่เป็นทั้งนักร้อง นักแต่งเพลง และนักดนตรี โดยในปี พ.ศ. 2482 กรมโฆษณาการ (กรมประชาสัมพันธ์ในปัจจุบัน) ได้ก่อตั้งวงดนตรีประจำกรมขึ้น ซึ่ง เอื้อ สุนทรสนาน และกลุ่มเพื่อน ได้เข้ามาประจำวงนี้ และตั้งชื่อว่า วงหัสดนตรีกรมโฆษณาการ แต่หากไปรับงานภายนอก ก็ให้ใช้ชื่อว่า วงสุนทราภรณ์ ซึ่งเป็นชื่อของ เอื้อ สุนทรสนาน รวมกับ อาภรณ์ กรรณสูตร คนรักของเอื้อ สุนทร+อาภรณ์ จึงกลายเป็น สุนทราภรณ์ 

ก่อนหน้านี้ วงสุนทราภรณ์ ขับร้องเพลงรักรื่นรมย์ทั่วไป จนเมื่อเข้าถึงช่วงเทศกาลสำคัญของทุกปี มีผู้เรียกร้องเพลงที่เข้ากับเหตุการณ์ ทำให้สุนทราภรณ์เริ่มแต่งเพลงประจำเทศกาลขึ้น อาทิ เพลงประจำเทศกาลปีใหม่ ( เพลงสวัสดีปีใหม่ ,เพลงรื่นเริงเถลิงศก) เพลงเทศกาลสงกรานต์ (เพลงรำวงวันสงกรานต์, รำวงเริงสงกรานต์) หรือเทศกาลลอยกระทง (เพลงรำวงลอยกระทง)

สุนทราภรณ์ เกิดขึ้นราวปี พ.ศ. 2482 หรือกว่า 84 ปีมาแล้ว มีบทเพลงกว่า 2,000 เพลง และยังเป็นตัวแทนบทเพลงประจำเทศกาลมาจนถึงปัจจุบัน

อ่าน เทศกาลไหน ๆ ก็ต้องมี เพลงสุนทราภรณ์ 

เพลงรำวงวันสงกรานต์ และรำวงเริงสงกรานต์ มีวิธีการแยกแยะเพลงอย่างไร ?

หลายคนคุ้นหูและร้องคลอตามทั้ง รำวงวันสงกรานต์ และ รำวงเริงสงกรานต์ แต่อาจแยกไม่ออกว่า เพลงไหนมีชื่อว่าอะไร มีวิธีสังเกตคือ…

• เพลงรำวงวันสงกรานต์ จะขึ้นต้นด้วยประโยคว่า “วันนี้ เป็นวันสงกรานต์...” 
• เพลงรำวงเริงสงกรานต์ จะขึ้นต้นด้วยประโยคว่า “ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง...”

ส่วนเนื้อร้องที่ถูกต้องของทั้งสองเพลง มีดังนี้…

เพลงรำวงวันสงกรานต์
วันนี้ เป็นวันสงกรานต์ หนุ่มสาวชาวบ้านเบิกบานจิตใจจริงเอย ตอนเช้าทำบุญ ทำบุญตักบาตร ทำบุญร่วมชาติ ตักบาตรร่วมขันกันเอย 
เข้าวัดแต่งตัว แต่งตัวสวยสะ ไปสรงน้ำพระ ณ วันสงกรานต์กันเอย 
ตอนบ่ายเราเริงกีฬา เล่นมอญซ่อนผ้า เล่นสะบ้ากันเอย ทำบุญทำทานสนุกสนานกันแล้ว ขอเชิญน้องแก้ว รำวงกันเอย
วันนี้ เป็นวันสงกรานต์ หนุ่มสาวชาวบ้านเบิกบานจิตใจจริงเอย ตอนเช้าทำบุญ ทำบุญตักบาตร ทำบุญร่วมชาติตักบาตรร่วมขันกันเอย
เข้าวัดแต่งตัว แต่งตัวสวยสะ ไปสรงน้ำพระ ณ วันสงกรานต์กันเอย
ตอนบ่ายเราเริงกีฬา เล่นมอญซ่อนผ้า เล่นสะบ้ากันเอย ทำบุญทำทานสนุกสนานกันแล้ว ขอเชิญน้องแก้ว รำวงกันเอย

เพลงรำวงเริงสงกรานต์
ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง สงกรานต์เราร้องทำนองเพลงโทน โน่นไงจ๊ะ โทนป๊ะโทนโทนทั้งโยกทั้งโยนเย้ายวนยั่วใจ
วันตรุษหยุดการหยุดงานสังคมชาวบ้าน สิคร้านครึกครื้น เริงสงกรานต์กันละพอขวัญชื่นชื่น ฉลองวันคืนจนครื้นเครงคลาน
ดอกเอ๋ยมะเขือแม้ตัวเนื้อมันเต้น เชิญน้องมาเล่นสงกรานต์ เอ้าเชิญน้องขึ้นวิมาน รับฟ้าสงกรานต์กันกะพี่ปะไร เอ้าเชิญน้องขึ้นวิมาน รับฟ้าสงกรานต์กันกะพี่ปะไร
ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง สงกรานต์เราร้องทำนองเพลงโทน โน่นไงจ๊ะ โทนป๊ะโทนโทนทั้งโยกทั้งโยนเย้ายวนยั่วใจ
ฟังพี่นี่ชวนพี่เชิญ ขวัญเอยมันเปิ่นสะเทิ้นท้อถอย ชีวิตชีวาน้องหนาน้อยน้อย รำแล้วจะพลอยลอยคว้างกลางลาน
ดอกเอ๋ยฟักทองรักจะร้องรำเต้น ประสาเราเล่นสงกรานต์ เอ้ามาสิถ้าต้องการสำเริงสำราญกันเป็นคู่คู่ไป เอ้ามาสิถ้าต้องการสำเริงสงกรานต์กันเป็นคู่คู่ไป
ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง สงกรานต์เราร้องทำนองเพลงโทน โน่นไงจ๊ะ โทนป๊ะโทนโทนทั้งโยกทั้งโยนเย้ายวนยั่วใจ
รำคู่อยู่เคียงใกล้กันละซ้ายทรวงมันสั่นมันซึ้งเสียวเสียว งามแท้รำไทยเลื้อยไหลลดเลี้ยว เราร้อยกรเกลียวเพรียวพลิ้วปลิวลม
ดอกเอ๋ยชบาเหมือนนางฟ้ามาใกล้ มาเย้ายวนให้หลงชม อ๋อนางฟ้าน่าชื่นชม สวยจริงสวยชมงามตรงห่มสไบ อ๋อนางฟ้าน่าชื่นชม สวยจริงสวยชมงามตรงห่มสไบ
ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง สงกรานต์เราร้องทำนองเพลงโทน โน่นไงจ๊ะ โทนป๊ะโทนโทนทั้งโยกทั้งโยนเย้ายวนยั่วใจ
รำคู่อยู่เคียงพี่ชาย หัวใจมันส่ายโยนซ้ายย้ายขวา เพลินคล้ายคนธรรพ์ เคล้าขวัญคล้อยฟ้า ไปค้างไปคาสุขาวดี
สวรรค์สงกรานต์แม้สนานสนุก รำแล้วเป็นสุขทุกที สิเธอถึงว่านะสิสงกรานต์ทั้งปีรำกะพี่เรื่อยไป สิเออถึงว่านะสิสงกรานต์ทั้งปีรำกะพี่เรื่อยไป
ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง สงกรานต์เราร้องทำนองเพลงโทน โน่นไงจ๊ะ โทนป๊ะโทนโทนทั้งโยกทั้งโยนเย้ายวนยั่วใจ 
ฟ้าใหม่แล้วล่ะนะน้อง สงกรานต์เราร้องทำนองเพลงโทน โน่นไงจ๊ะ โทนป๊ะโทนโทนทั้งโยกทั้งโยนเย้ายวนยั่วใจ

63 ปี เพลงประจำสงกรานต์ โกอินเตอร์ 

หลังเทศกาลสงกรานต์ไทย ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกจากยูเนสโก เมื่อปลายปี 2566 ทำให้สงกรานต์ 2567 กลายเป็นที่รับรู้ของนานาชาติมากขึ้น เป็นเหตุให้มีการแต่งเพลงสงกรานต์ขึ้นใหม่ เป็นภาษาต่างประเทศ ทั้งภาษาจีน ภาษาอังกฤษ ภาษาฝรั่งเศส และภาษาเยอรมัน 

นอกจากนี้ เพลงรำวงเริงสงกรานต์ ที่เป็นเพลงเก่าแก่ ยังถูกนำมาแปลและเรียบเรียงเป็นภาษาอังกฤษ และภาษาจีน โดยเนื้อเพลงใช้คำง่าย ๆ ที่มีสัมผัสและคำซ้ำ ซึ่งชาวต่างชาติสามารถเข้าใจและจดจำนำไปร้องได้ ไม่ต่างจากเพลงต้นฉบับนั่นเอง

แม้บทเพลงจะมีอายุกว่า 63 ปี แต่ข้อดีของบทเพลงคือ เพลงไม่มีวันหมดอายุ อยู่ที่ผู้คน (ในแต่ละยุค) จะนำไปปรับปรุง เปลี่ยนแปลง โดยไม่ทิ้งอัตลักษณ์หรือรากเหง้า เพื่อทำให้เพลงยังมีคุณค่าและเกิดประโยชน์ต่อไป…