การถ่ายรูป บันทึกภาพ

นอกเหนือจากการทำภาพออกมาให้สวยงามผ่านละครเรื่องนี้ ความสมจริงถูกต้องตามประวัติศาสตร์ย่อมต้องเป็นเรื่องสำคัญ แล้วการบันทึกภาพมีวิวัฒนาการอย่างไร

ประเพณีการแต่งงาน

เหตุการณ์สำคัญในละครเรื่องปลายจวักอย่างงานแต่งงาน ระหว่างคุณเลิศกับแม่อ่อน ชวนให้เกิดการศึกษาตามมาว่าประเพณีการแต่งงานในสยามประเทศนั้นเป็นอย่างไร

ความรักระหว่างคนไทยกับคนต่างชาติ

“รักไม่มีเชื้อชาติศาสนา รักไม่มีกำแพงขวางกั้น” คำกล่าวนี้ใช้ได้ทุกยุคสมัย รวมทั้งคู่ของพ่อกล้ากับแหม่มมาเรียในละครเรื่องปลายจวัก แม้แรกเริ่มคุณหลวง ผู้เป็นบิดา มิอาจทำใจยอมรับที่ลูกชายได้เมียแหม่ม ทว่าสุดท้ายทั้งคู่ก็ฝ่าฟันอุปสรรคไปได้

การถวายตัวเข้าวัง

เนื่องด้วยแม่อ่อนกับแม่วาดนั้นไปอยู่กับคุณกรุ่นตั้งแต่เด็ก ด้วยฝีมืออันเจนจัดด้านการทำอาหาร จึงเอ่ยได้ว่าสองพี่น้องนั้นเป็นสาวชาววัง หรือนางข้าหลวงที่ผ่านการถวายตัวเข้าวังมาแล้ว

มหรสพที่นิยมสมัย ร.5

มหรสพของไทยเปลี่ยนไปตามยุคสมัย แต่มีแขนงหนึ่งที่ครองใจชาวไทยมาหลายสิบปี คือละครโทรทัศน์ หลายเรื่องที่ทำออกมาดีก็เป็นที่ชื่นชม เฉกเช่นละครเรื่องปลายจวัก

ผลจากการเลิกไพร่

จากการผ่อนปรนภาระหน้าที่ของไพร่ สู่การพระราชทานสิทธิพลเมืองให้แก่ไพร่ และนำมาซึ่งการเลิกไพร่ จนส่งผลดีต่อพสกนิกรชาวไทยหลายประการด้วยกัน

การเลิกไพร่

ในอดีตไพร่หลวงทำงานหนัก พระมหากษัตริย์จึงเปลี่ยนกฎหมายเพื่อลดทอนหน้าที่ไพร่หลวง จนนำไปสู่การเลิกไพร่

ขนบไพร่

แม้ปลายจวักจะรายล้อมด้วยตัวละครหลักที่เป็นขุนน้ำขุนนาง เป็นนางข้าหลวง แต่ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าตัวละครแวดล้อม ตัวประกอบที่ไม่มีบทพูด ตัวประกอบที่สัญจรไปมาในหลายฉากหลายตอนนั้น เป็นตัวละครที่มีสถานะเป็น “ไพร่”

การถ่ายโอนวัฒนธรรมจากจีนสู่ไทย และคุณค่าของภูมิศาสตร์วัฒนธรรม

เมื่อศึกษาประวัติศาสตร์ไทย ย่อมเป็นที่รู้กันว่าจีนเข้ามายังสยามประเทศมานานแล้ว จนเกิดการถ่ายโอนวัฒนธรรมจากจีนสู่ไทย ซึ่งยังมีให้เห็นถึงปัจจุบัน

การถ่ายโอนวัฒนธรรมจากตะวันตกสู่ไทย

การถ่ายโอนวัฒนธรรมจากตะวันตกสู่ไทยนั้นมิได้เกิดจากแค่ตะวันตกย่างกรายมายังแผ่นดินสยาม แต่พระมหากษัตริย์แห่งสยามประเทศก็เสด็จไปยังแผ่นดินตะวันตกในอีกฝั่งฟ้าหนึ่งเช่นกัน

การมาของบ้านก่ออิฐถือปูน และการล่มสลายของบ้านเรือนไทย

ละครย้อนยุคเรื่องปลายจวัก ความน่าสนใจคือฉากหลังในเรื่อง มีตั้งแต่สถาปัตยกรรมไทย เช่น บ้านเรือนไทย ตลอดจนสถาปัตยกรรมรูปแบบตะวันตก คือบ้านก่ออิฐถือปูน

วิวัฒนาการของบ้านทรงไทย

เสน่ห์สำคัญอีกประการหนึ่งของละครย้อนยุคคือฉากหลัง การรังสรรค์ฉากท้องเรื่อง สถานที่ สถาปัตยกรรมต่าง ๆ ได้วิจิตรตระการตา

ผ้าไทย

ละครย้อนยุคเรื่องหนึ่งจะอยู่ในความทรงจำของผู้ชมได้ นอกจากเครื่องแต่งกายแล้ว ยังต้องพิจารณาจากความถูกต้อง สมจริง ตรงตามประวัติศาสตร์ เมื่อได้ศึกษาเรื่องราวของผ้าไทย พบว่ากว่าจะหาผ้าได้สักผืนที่ทั้งสวย ประณีต และถูกสมจริง เป็นเรื่องที่ทำได้ยากยิ่ง

เครื่องนุ่ง - ห่ม

“ไก่งามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง” คำกล่าวนี้ยังคงเป็นจริงเสมอ เพราะนอกจากความสวยของนักแสดง ฝีมือการแสดงที่เข้าถึงตัวละครแล้ว อีกองค์ประกอบสำคัญที่เสริมความงามคือเสื้อผ้าอาภรณ์ที่สวมใส่

ทรงผมผู้ชาย

ทรงผมของสุภาพบุรุษ อาจดูเป็นเรื่องยากและไม่น่าสนใจ ซึ่งเมื่อศึกษาจากประวัติศาสตร์แล้ว พบว่ามีรายละเอียด หรือพัฒนาการน้อยกว่าผู้หญิงเช่นกัน

ทรงผมสตรี

หากพิจารณาทรงผมของสาวชาววังในละครเรื่องปลายจวัก สาวแรกรุ่นอย่างแม่อ่อน แม่วาด หรือแม่ปราง ไว้ผมยาวสละสลวย ขณะที่สตรีสูงอายุอย่างคุณกรุ่นยังคงม้วนผมให้สั้น เป็นที่น่าสนใจศึกษาว่าทรงผมสตรีในสมัยก่อนนั้นเป็นอย่างไร

การทำคลอด

หากใครได้ชมละครปลายจวัก จะรู้ว่าเหตุการณ์การทำคลอดของคุณช้อยและคุณทองสำลี ถือเป็นปมปัญหาหลักอีกหนึ่งปมของเรื่อง

จากหมอไทย (พระแพทย์) สู่หมอฝรั่ง (มิชชันนารี)

พระแพทย์ หรือหมอหลวง ผู้คอยรักษาอาการป่วยของเจ้านาย ตลอดจนพระมหากษัตริย์ เมื่อเห็นพัฒนาการของการแพทย์แผนฝรั่ง การมาของมิชชันนารี จึงเกิดคำถามว่าพระแพทย์จะถูกลดบทบาทลงหรือไม่

บทบาทของยาจีน

ตัวละครสร้างสีสันในปลายจวักคือพ่อสิน หนุ่มลูกครึ่งจีนผู้เป็นทั้งคู่ปรับ คู่แท้ของแม่วาด เชื่อว่าหลายคนต้องหลงรักในความช่างขี้เล่น ช่างเจรจา ลักษณะคล้ายเด็กชายตัวน้อยของผู้ชายคนนี้ ซึ่งพ่อสินก็เป็นตัวละครที่สื่อสารให้ผู้ชมรู้ว่าประเทศไทยเรามีความสัมพันธ์กับประเทศจีนมาเนิ่นนาน

จากยาสมุนไพรไทยสู่ยาฝรั่ง

การรักษาโรค แต่เดิมที่เราคุ้นชินกับแพทย์สมุนไทยแผนโบราณ ยาฝรั่งก็เข้ามาในแผ่นดินสยาม เปลี่ยนแปลงวิถีการรักษาโรคที่เป็นแบบเดิมมาเนิ่นนาน

ยาสามัญประจำบ้าน

หลายตัวละครในปลายจวักจึงต้องพบพานความทุกข์จากการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก การทำละคร การเล่าชีวิตผู้คน จึงไม่สามารถเลี่ยงจะไม่พูดถึงความตาย ไม่สามารถมองข้ามเรื่องการรักษาโรค การยับยั้งมิให้การตายเกิดขึ้นได้

อิทธิพลจากตะวันตกกับการใช้มือกินข้าวของไทย

ตัวละครในปลายจวักต่างรับประทานอาหารโดยใช้ช้อนเช่นเดียวกับในปัจจุบันแล้ว จึงชวนให้ตั้งคำถามว่าตั้งแต่เมื่อไรกันที่คนไทยได้รับอิทธิพลจากตะวันตกจนวัฒนธรรมการใช้มือกินข้าวนั้นหมดสิ้นไป

อาหารยามสงคราม

ในยามปรกติสุข ทั้งชาวบ้านและชาววังต่างพร้อมสรรพด้วยข้าวปลาอาหารอันสมบูรณ์ แล้วในยามสงครามเล่า อาหารยามสงครามนั้นต่างจากอาหารยามสงบอย่างไร

อาหารชาววัง

เมื่อสาวชาวบ้านลูกสาวขุนน้ำขุนนางอย่างแม่อ่อนกับแม่วาดได้โลดแล่นสู่พระบรมมหาราชวัง แต่การเป็นสาวชาววังกลับไม่ใช่เรื่องง่าย

อาหารแบบชาวบ้าน

ปลายจวักเป็นละครพีเรียด สิ่งสำคัญที่ทำให้ละครโดดเด่น เป็นเอกลักษณ์ และเกิดการพูดถึงในวงกว้าง คงไม่พ้นเรื่องอาหาร ดังนั้นข้อมูลทุกอย่างจึงต้องอิงจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ในด้านอาหารก็เช่นกัน

ทาสในเรือนเบี้ย

“ทาสในเรือนเบี้ย” คือทาสกลุ่มแรกที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงคำนึงถึงความสำคัญและความเป็นไปได้ที่จะริเริ่มการเลิกทาส

ผลกระทบจากการเลิกทาส

ในที่สุดพระราโชบายการเลิกทาสของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้รับการสนับสนุน และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติทาส บังคับใช้ในราชอาณาจักรตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน 2448 เป็นต้นไป

ที่มาที่ไปของทาส

ขึ้นชื่อว่าบ่าว ขึ้นชื่อว่าทาสแล้ว ย่อมมีแต่ความทรมาน ไร้อิสระ ทำอะไรผิดก็ถูกเฆี่ยนอย่างไร้ความปรานี ขณะที่ละครปลายจวัก เหล่าเจ้านายล้วนมีใจเมตตาปรานีต่อบ่าวไพร่ของพวกเขา จึงน่าศึกษาต่อว่าที่มาที่ไปของทาสในสยามประเทศเป็นอย่างไร