ชาวเชียงรายรวมตัวกันที่สวนตุง และโคมเทศบาลนครเชียงราย จัดกิจกรรม “งานฮอมปอยฮักแม่น้ำรวก แม่น้ำสาย แม่น้ำกก แม่น้ำโขง” มีกิจกรรมแสดงดนตรี เวทีปราศรัย และร่วมแสดงออกข้อเรียกเพื่อส่งไปถึงรัฐบาล งานฮอมปอยฮักแม่น้ำ นายนิวัฒน์ ร้อยแก้ว หรือครูตี๋ ประธานกลุ่มรักษ์เชียงของ ได้ขึ้นกล่าวคนแรกถึงการจัดงานครั้งนี้
นายนิวัฒน์ กล่าวถึงการจัดงานครั้งนี้ว่า ตอนนี้เชียงรายเดือดร้อน เรียกว่า “แผ่นดินอุ่นและร้อนหมดแล้ว” เพราะคนลุ่มแม่น้ำกก สาย และแม่น้ำโขง ในอดีตเคยอุดมสมบูรณ์ แต่ตอนนี้แม่น้ำกำลังตายแล้ว ในอดีตแม่น้ำโขง ถูกกระทำจากการสร้างเขื่อน แต่ครั้งเหตุการณ์ครั้งนี้รุนแรงมีสารพิษปนเปื้อนในแม่น้ำ เป็นอันตรายที่ใหญ่ที่สุดของคนเชียงรายแล้ว
นายนิวัฒน์ ร้อยแก้ว หรือครูตี๋ ประธานกลุ่มรักษ์เชียงของ
นายนิวัฒน์ ร้อยแก้ว หรือครูตี๋ ประธานกลุ่มรักษ์เชียงของ
ในประวัติศาสตร์ไม่เคยมีครั้งไหนแม่น้ำกินไม่ได้ ปูปลาตายหมดคนจะอยู่อย่างไรข้าวจะกินกันอย่างไร นี่คือสิ่งที่เป็นปัญหาใหญ่มากไม่เคยเกิดขึ้นเลย
น.ส.เพียรพร ดีเทศน์ ผู้อำนวยการฝ่ายรณรงค์ ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ องค์กรแม่น้ำนานาชาติ (International Rivers) กล่าวว่า ตลอดชีวิตการทำงานปกป้องแม่น้ำโขง และแม่น้ำต่าง ๆ พบว่า ปัจจุบันแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขงกำลังปนเปื้อนเนื่องจากมีการทำเหมืองแร่ต้นน้ำในรัฐฉานที่อยู่ในพื้นที่ของกองกำลังว้า
จากภาพถ่ายดาวเทียมของจิสด้า ที่นำเสนอให้กับกรรมาธิการฯรัฐสภา พบว่า มีการเปิดหน้าดินที่ต้นแม่น้ำมากถึง 40 แห่งในช่วงระยะเวลาเพียง 2 ปีที่ผ่านมา
นี่เป็นเพียง 2 ปีที่เกิดเหตุดังกล่าวทำให้นึกย้อนไปว่าในวันที่ 11 ก.ย.ปีที่แล้ว ที่น้ำไหลท่วมมาถึงเมืองเชียงราย น้ำเหล่านั้นปนเปื้อนสารพิษหรือไม่ วันนี้ต้องมาเชิญความเป็นจริงว่า ต้นแม่มีเหมืองแร่ทองคำ และเหมืองแร่แรร์เอิร์ธ
น.ส.เพียรพร ระบุถึงความคาดหวังจากรัฐบาล ในการแก้ปัญหาเหมืองแร่ ต้องยุติเหมืองในทันที เพราะการทำเหมืองแร่ เป็นเหมืองที่ผิดกฎหมาย เป็นอาชญากรรมทางสิ่งแวดล้อมที่กำลังเกิดขึ้น ประเทศไทยไม่ได้ก่อ แต่กำลังรับผลกระทบ จากการทำเหมืองในต้นน้ำ
ที่ผ่านมากรมควบคุมมลพิษตรวจน้ำในแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง 3 ครั้ง พบสารพิษทั้ง 3 ครั้ง มีค่าเพิ่มสูงขึ้น สะท้อนว่ายังไม่มีการแก้ไขปัญหานี้เลย ถ้าคนเชียงรายดื่มกินน้ำที่ปนเปื้อนสารพิษที่กำลังเกิดขึ้น จะต้องทำยังไงกับชีวิตของเราและลูกหลาน หากสารพิษเข้าไปในห่วงโซ่อาหาร จะส่งผลเสียต่อสุขภาพระยะยาว โดยเฉพาะเด็กที่อยู่ในครรภ์
ว้ากำลังให้บริษัทจีนเข้ามาทำลายต้นแม่น้ำกกของเรา โดยไม่ถามเราสักคำเลยว่า คนเชียงรายยอมหรือไม่ การทำเหมืองแร่ เหมือนเททุกอย่างลงแม่น้ำ ทำให้น้ำฝนชะล้างลงแม่น้ำที่เป็นต้นน้ำ ที่คนใช้ดื่มใช้กิน
ด้าน น.ส.สมพร เพ็งค่ำ นักวิจัยอิสระ กล่าวว่า ผลกระทบต่อสุขภาพ จากการปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมจากโรงงานอุตสาหกรรม หรือการปนเปื้อนในลำห้วย หรือแม่น้ำต่าง ๆ ในประเทศไทย ยังไม่เคยเจอกรณีที่ใหญ่ขนาดนี้
จากแผนที่ความเสี่ยงที่หลายส่วนช่วยกันทำ จะเห็นได้ว่า แหล่งกำเนิดมลพิษไม่ได้อยู่ในประเทศไทย อยู่บริเวณต้นน้ำในเมียนมา มีการทำเหมืองแร่ ซึ่งการทำเหมืองแร่ไม่ใช่มีแค่เหมืองเดียว มีการทำหลายเหมือง ในข้อมูลเบื้องต้น มีการปลดปล่อยมลพิษลงสู่ระบบนิเวศและเชื่อมมาสู่แม่น้ำกก แม่น้ำสาย และลงสู่แม่น้ำโขง
น.ส.สมพร เพ็งค่ำ นักวิจัยอิสระ
น.ส.สมพร เพ็งค่ำ นักวิจัยอิสระ
สิ่งที่น่าตกใจยิ่งกว่าข้อมูลใหม่พบว่า มีการทำเหมืองแรร์เอิร์ธ หรือแร่หายาก ใช้พัฒนาเทคโนโลยีสมัยใหม่ เช่น แบตเตอรี่ รถไฟฟ้า โทรศัพท์ ฯลฯ ซึ่งประเทศต่าง ๆ ต้องการมาก ต้องเปิดหน้าดินจำนวนมาก แลกแร่หายากปริมาณนิดเดียว แต่มีมูลค่ามหาศาลและมีความอันตรายมากเช่นเดียวกัน
น.ส.สมพร ระว่า การทำเหมืองแร่ในพื้นที่ต้นน้ำ และปล่อยมลพิษลงสู่แม่น้ำโขง มีความน่ากังวลมาก เพราะไม่มีกฎหมายไปควบคุม เพราะอยู่นอกขอบเขตประเทศไทย แต่อยู่ในประเทศเมียนมา เมื่อใช้กลไกอาเซียนก็ไม่มีกฎหมายหรือข้อบังคับที่พูดถึงเรื่องนี้ โดยเฉพาะการประเมินผลกระทบข้ามแดน และไม่มีข้อกำหนดว่า ประเทศที่มีโอกาสจะได้รับมลพิษ จะเข้าไปมีส่วนร่วมตัดตัดสินใจหรือกำกับหรือว่าติดตามด้วย
เราอยู่ในสถานการณ์ที่รู้ข้อมูลน้อยมากว่า ข้างบนทำเหมืองแร่ใช้สารเคมีอะไร ปล่อยลงแบบไหน มีระบบการจัดการอย่างไร ตอนนี้สิ่งที่เราเห็นเรารู้ เพียงแต่ว่าพอฝนตกมีดินโคลนไหลมา น้ำสีเปลี่ยนไป ปลาบ้านเราป่วย น้ำที่ไปตรวจก็เจอมลพิษปนเปื้อนในน้ำ
น.ส.สมพร กล่าวอีกว่า จะต้องมีการร่วมกันจัดการอย่างเป็นระบบ เรียกร้องให้รัฐบาลไทยจำเป็นต้องคุยกับผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งหมด ตอนนี้ต้องการรู้ความจริงว่ามีการทำเหมืองแร่อะไร อยู่ตรงไหน ใช้สารเคมีอะไร ปริมาณเท่าไหร่ ปล่อยลงมาในแม่น้ำบ้างหรือไม่ ตอนนี้ไม่รู้อะไรเลยประเทศไทยตั้งรับอย่างเดียว
สิ่งจำเป็นที่รัฐบาลจะต้องทำ ไม่ใช่แค่การเจรจาสามฝ่าย เรื่องนี้จะต้องมีการคุยในระดับองค์การสหประชาชาติ เพราะทั่วโลกกำลังขับเคลื่อนไปการพัฒนาที่ยั่งยืน
สิ่งที่ทุกคนจะร่วมกันตอนนี้ มีการทำแผนที่ความเสี่ยงต้นน้ำ ถ้าทุกคนใช้ประโยชน์แม่น้ำตรงไหน ช่วยกันบอกข้อมูล ข้อมูลเหล่านี้จะมีพลังและสร้างการเปลี่ยนแปลง เราไม่สามารถที่จะรอเรียกร้อง จากหน่วยงานต่าง ๆ แล้ว ทุกคนจะต้องลุกขึ้นมา สิ่งที่เราต้องการคือการแก้ปัญหา
มูลนิธิบูรณะนิเวศ กรีนพีซ และมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เก็บตัวอย่างน้ำในแม่น้ำกก เพื่อตรวจหาสารปนเปื้อนจากการทำเหมืองแร่ในรัฐฉาน
มูลนิธิบูรณะนิเวศ กรีนพีซ และมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เก็บตัวอย่างน้ำในแม่น้ำกก เพื่อตรวจหาสารปนเปื้อนจากการทำเหมืองแร่ในรัฐฉาน
ทางด้าน ผศ.เสถียร ฉันทะ อาจารย์มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย กล่าวว่า ปัจจุบันอาจไม่รู้ว่าสารหนูหรือสารโลหะหนัก มีผลกระทบต่อห่วงโซ่อาหารอย่างไรบ้าง วันนี้ยังไม่เกิดเพราะสารเหล่านี้จะเกิดใน 5 ปี หรือ 10 ปีข้างหน้า และสะสมเข้าไปในร่างกาย ซึ่งวันนี้อาจจะยังไม่ตื่นตัวหลายคนอาจจะไม่ได้ตระหนักหรือตระหนก
ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นคือ สุขภาพอนามัยของชาวบ้านในระยะยาว แต่อีก 5 ปีข้างหน้า ถ้ายังไม่มีการแก้ปัญหาการปนเปื้อนของสารโลหะหนักเหล่านี้ คนเชียงรายจะเริ่มเจ็บป่วยจากสารพิษโลหะหนัก
สิ่งสำคัญที่อยากบอกทุกคนคือ จะทำอย่างไร เพื่อส่งเสียงให้ทุกคนเรียกร้องไปยังผู้ทำให้เกิดมลพิษ ให้หยุดการปล่อยสารพิษเหล่านี้ และให้รัฐบาลจะต้องมาดำเนินการอย่างเร่งด่วนและการฟื้นฟูระบบนิเวศเป็นเรื่องที่ยากมาก เพราะสารโลหะหนักเหล่านี้มากับน้ำ
น.ส.เพ็ญโฉม แซ่ตั้ง ผู้อำนวยการมูลนิธิบูรณะนิเวศ กล่าวว่า ตนทำเรื่องมลพิษมา 30 ปีแล้ว ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ต้องยอมรับว่า เหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นกับแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง ในพื้นที่ จ.เชียงราย และบางส่วนใน จงเชียงใหม่ ต่อไปจะลามไปถึงคนลุ่มแม่น้ำโขง จะเป็นปัญหาที่ใหญ่มาก
เห็นแล้วเศร้า และกลัวแทนทุกคน เพราะปัญหาที่เกิดขึ้น เป็นปัญหาที่ใหญ่มาก โดยส่วนตัวมองไม่ออกเลยว่าจะแก้อย่างไร
น.ส.เพ็ญโฉม ระบุว่า การจะแก้ปัญหาสารพิษ หากมองเชิงโครงสร้างอำนาจ ทั้งการเมืองในและระหว่างประเทศ เรื่องนี้ใหญ่กว่าที่คนในเชียงรายจะทำได้ เพราะเกี่ยวข้องกับการทำเหมืองแร่ ในเมียนมา พื้นที่รัฐฉาน เกี่ยวข้องกับฝ่ายความมั่นคงของไทยด้วย และเชื่อว่าเกี่ยวข้องกับประเทศจีน
จากการติดตามข่าว โดยเฉพาะดินโคลนถล่มสร้างความเสียหาย อย่างที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน ข้อมูลทุกอย่างไม่มีความชัดเจนแน่นอน ล่าสุดพบว่า มีการทำเหมืองแร่หายาก ทั้งหมด 17 ชนิด ตนเคยเข้าไปช่วยเหลือ ติดตามผลกระทบ และสนับสนุนในเรื่องการฟ้องร้องคดี ของชุมชนที่ได้รับผลกระทบเหมืองทองใน จ.เลย เพชรบูรณ์ และพิษณุโลก
กระบวนการแต่งแร่ของแร่ทอง จะมีลักษณะเฉพาะของสารเคมีบางอย่าง ในการแต่งแร่ แต่ดูจากแผนที่ ไม่เห็นโครงสร้างของการทำเหมืองทอง ในพื้นที่รัฐฉานใกล้กับจ.เชียงราย
เมื่อศึกษาต่อในเรื่องของการทำเหมืองแร่เอิร์ธหรือแร่หายาก มีความเป็นไปได้ ที่ลักษณะของโคลนจำนวนมาก ในแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย อาจจะสัมพันธ์กับกระบวนการทำแร่แรร์เอิร์ธหรือไม่ ซึ่งก็มีความเป็นไปได้ เพราะมีลักษณะของการขุดเจาะลงไปใต้ดิน แล้วก็ใช้สารเคมีละลายแร่ ให้มีลักษณะเป็นโคลน ดูดเอาส่วนแร่ขึ้นมา
น.ส.เพ็ญโฉม แซ่ตั้ง ผู้อำนวยการมูลนิธิบูรณะนิเวศ และ ดร.สืบสกุล กิจนุกร มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
น.ส.เพ็ญโฉม แซ่ตั้ง ผู้อำนวยการมูลนิธิบูรณะนิเวศ และ ดร.สืบสกุล กิจนุกร มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง
น.ส.เพ็ญโฉมกล่าวต่อว่า จากปัญหาที่มีความซับซ้อน สิ่งแรกที่ต้องทำเสนอให้รัฐบาล คือการเปิดเผยข้อมูลว่า ข้อเท็จจริงเป็นเหมืองทอง หรือเป็นเหมืองแร่หายาก ใช้สารเคมีอะไรบ้างในกระบวนการทำเหมืองทั้งหมด และคำถามที่ตามมา สารเคมีเหล่านั้น มีอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมและชีวิตอย่างไรบ้าง และสุดท้ายใครคือกลุ่มคนที่ได้รับประโยชน์จากการทำแร่ครั้งนี้ เกี่ยวข้องกับกลุ่มผลประโยชน์ในเมียนมา จีน อย่างไรบ้าง
วันนี้คนเชียงรายกำลังเดือดร้อน เศรษฐกิจของคนเชียงรายกำลังย่อยยับ ระบบนิเวศกำลังเสียหาย ไม่รู้ว่านานแค่ไหน และจะกระจายเป็นวงกว้างไปอีกเท่าไหร่ นี่คือเรื่องที่ใหญ่มาก
น.ส.เพ็ญโฉมกล่าวต่อว่า เรียกร้องให้กับรัฐบาลไทย ต้องจัดการปัญหา ทำให้ข้อสงสัยเหล่านี้กระจ่าง จะด้วยวิธีใดก็ตาม รัฐบาลมีหน้าที่ต้องรับผิดชอบต่อประชาชน ต้องหาข้อมูลสิ่งที่เกิดขึ้นกับแม่น้ำกก แม่น้ำสาย และแม่น้ำโขง เกิดจากสาเหตุอะไร อย่าบอกว่า การแก้ปัญหาง่ายๆ ด้วยการสร้างฝายนั่นอาจไม่ใช่วิธีการแก้ปัญหา
ถ้าปัญหาเกิดจากเหมืองแร่จีน ต้องไปจัดการที่ต้นทางการแพร่กระจายแหล่งกำเนิดมลพิษ คือการทำเหมืองในเมียนมา ส่วนการสร้างฝายไม่ได้ช่วยอะไร อาจทำให้การกระจายตัวของมลพิษกว้างกว่าที่จะเป็นประโยชน์
ข้อเสนอต่อมาการแก้ปัญหานี้ เกินกำลังของจังหวัดเชียงราย อย่างน้อยกลไกอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงที่มีอยู่ ต้องหยิบเรื่องนี้เป็นประเด็นหลัก หารือความร่วมมือของรัฐบาลระหว่างประเทศ ซึ่งจีนจะต้องเข้ามามีบทบาทสำคัญในเรื่องนี้ด้วย
ส่วนข้อเท็จจริง ประเทศจีนมีส่วนเกี่ยวข้องหรือไม่ ถ้าจีนไม่มีส่วนเกี่ยวข้องต้องออกมาปฏิเสธ แต่ถ้าจีนมีส่วนเกี่ยวข้องความเสียหายทั้งหมด จีนต้องเข้ามามีส่วนในการเยียวยา และรัฐบาลเมียนมา ต้องมีส่วนในการเยียวยาด้วย ซึ่งรัฐบาลไทยต้องมีหน้าที่ทำให้เกิดขึ้นกลไกในการแก้ปัญหาร่วม
น.ส.เพ็ญโฉมกล่าวด้วยว่า ข้อเสนอทั้งหมดจะเกิดขึ้นไม่ได้ ถ้าทุกคนไม่ช่วยกัน คนที่อยู่เชียงราย คนที่อยู่ลุ่มน้ำและคนไทยทั้งหมดต้องช่วยกัน
เรื่องนี้ไม่ใช่เฉพาะของคนเชียงราย แต่เป็นเรื่องของคนไทยทั้งประเทศ และอาจจะเป็นเรื่องของคนเมียนมาและคนลาว รวมถึงจีนด้วย อย่าให้มรดกสารพิษนี้ตกทอดถึงลูกหลานของเรา ถ้าไม่รีบแก้วันนี้ พื้นที่ลุ่มน้ำใน จ.เชียงราย จะกลายเป็นแหล่งมลพิษที่ใหญ่ที่สุด กลายเป็นประวัติการณ์ ส่วนตัวทำเรื่องมลพิษมา 30 ปี ยังไม่เคยเจอที่ไหนเป็นแบบนี้
ดร.สืบสกุล กิจนุกร มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง กล่าวว่า ตอนนี้มีสัญญาณบ่งชี้ปัญหาที่เกิดขึ้นเศรษฐกิจท้องถิ่นพังยับเยิน เช่น แพอาหารไม่มีคนกล้าไปกิน ธุรกิจโรงแรมหลายแห่ง ต้องเพิ่มต้นทุนในการเอาน้ำไปตรวจ เพื่อสร้างความมั่นใจ น้ำที่ใช้ในโรงแรมไม่มีสารโลหะหนัก ร้านอาหารหลายแห่งต้องมาซื้อผัก หรือปลา จากแม่น้ำกก
ชาวเชียงรายจะออกมาแสดงพลังวันที่ 5 มิ.ย. ในวันสิ่งแวดล้อมโลก ที่สะพานข้ามแม่น้ำกก เพื่อยื่นหนังสือให้กับรัฐบาลไทย เมียนมา จีน และกลุ่มว้า ให้แก้ไขปัญหา มีข้อเรียกร้องเดียว คือ ปิดเหมืองอย่างถาวรและฟื้นฟูลุ่มน้ำ
รายงาน : โกวิท บุญธรรม ผู้สื่อข่าวไทยพีบีเอส ศูนย์ข่าวภาคเหนือ
อ่านข่าว : “กรมควบคุมโรค” เตือนภัยสารหนูปนเปื้อนในแม่น้ำกก แนะเลี่ยงใช้น้ำจากแหล่งน้ำเสี่ยง
จับตามลพิษ “น้ำท่วมแม่สาย” 3 องค์กรลุยเก็บตัวอย่างน้ำจากเหมืองแร่
ตรวจพบสารหนูบางจุด "น้ำกก-น้ำสาย-น้ำโขง" เตือนเลี่ยงใช้น้ำชั่วคราว