สมเด็จพระราชินีผู้รังสรรค์ 8 ชุดไทยพระราชนิยมสู่เอกลักษณ์ชาติ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชนิยมในการใช้ผ้าไทยมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ เมื่อ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาฯ ประกาศหมั้น มีนักหนังสือพิมพ์ชาวต่างประเทศขอสัมภาษณ์ พระองค์ทรงให้สัมภาษณ์ว่าจะสนับสนุนและส่งเสริมการแต่งกายแบบไทย ในฐานะพระคู่หมั้น พระองค์ทรงใช้ผ้าไทยและซิ่นไทย ส่วนในพระราชพิธีอภิเษกสมรส ทรงใช้ชุดที่ตัดเย็บด้วยผ้าไทย

เมื่อพระราชพิธีผ่านพ้นไป พระองค์ทรงปฏิบัติตามพระราชปณิธานดังกล่าวอย่างต่อเนื่อง จนเกิดเครื่องแต่งกายแบบไทยตามพระราชนิยม ซึ่งกลายเป็นเอกลักษณ์ทางการแต่งกายประจำชาติมาจนถึงทุกวันนี้

สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชดำริเรื่องการแต่งกายประจำชาติของสตรีไทยตั้งแต่ครั้งเสด็จเยือนประเทศเพื่อนบ้านเป็นครั้งแรก ในสมัยนั้นยังไม่มีชุดไทยแบบต่าง ๆ ตามพระราชนิยม พระองค์ทรงคิดค้นใช้ไหมไทย ผ้าไทย และผ้ายกต่าง ๆ มาประดิษฐ์ตกแต่งเป็นฉลองพระองค์ เพื่อแสดงถึงความเป็นไทย พระองค์ทรงเจริญรอยตามสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ในเรื่องการใช้ฉลองพระองค์

ชุดสตรีไทยพระราชนิยม หมายถึง ชุดแต่งกายประจำชาติของสตรีไทย ที่สวมใส่ในงานพิธีหรืองานพระราชพิธีต่าง ๆ เช่น งานพิธีหมั้น งานพิธีมงคลสมรส เป็นชุดที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว มีหลายรูปแบบ ตัดเย็บด้วยผ้าไหม ผ้าฝ้าย หรือผ้าใยประดิษฐ์ อาจเป็นผ้าพื้น ผ้าลายดอก ผ้าลายริ้ว ผ้ายกดิ้นเงิน ดิ้นทอง หรือผ้ายกดอกเต็มตัว ใช้วัสดุเกาะเกี่ยวที่เหมาะสม เช่น ซิป ตะขอ หรือกระดุมที่ห่อหุ้มจากผ้า ตัวเสื้ออาจตกแต่งให้สวยงามด้วยการปักมุก เลื่อม หรือลูกปัด

• ผ้าไหม หมายถึงผ้าทอจากเส้นด้ายที่ได้จากใยของตัวไหม
• ผ้าฝ้าย หมายถึงผ้าทอจากเส้นด้ายที่ได้จากใยของฝ้าย
• ผ้าใยประดิษฐ์ หมายถึงผ้าที่ได้จากการสังเคราะห์ เช่น ผ้าพอลิเอสเตอร์ ผ้าเรยอน ผ้าเจอร์ซี่ หรือผ้าโทเร

ชุดสตรีไทยพระราชนิยมแบ่งออกเป็น 8 แบบ ได้แก่ ชุดไทยอมรินทร์ ชุดไทยจิตรลดา ชุดไทยบรมพิมาน ชุดไทยจักรพรรดิ ชุดไทยจักรี ชุดไทยเรือนต้น ชุดไทยศิวาลัย และชุดไทยดุสิต

ชุดไทยบรมพิมาน

เสื้อเข้ารูป แขนกระบอก คอตั้งติดคอ ผ่าหลัง อาจเย็บติดกับผ้านุ่งหรือแยกเป็นท่อนละชิ้นก็ได้ ส่วนผ้านุ่งใช้ผ้าซิ่นไหมยกดิ้นทอง ตัดแบบหน้านางมีชายพก สำหรับแต่งในงานราชพิธีหรือในงานเต็มยศหรือครึ่งยศ เช่น งานฉลองสมรส พิธีหลั่งน้ำพระพุทธมนต์

ชุดไทยบรมพิมาน คือชุดไทยพิธีตอนค่ำ ที่ใช้เข็มขัด ใช้ผ้าไหมยกดอกหรือยกทองมีเชิงหรือยกทั้งตัวก็ได้ ตัวเสื้อและซิ่นตัดแบบติดกัน ซิ่นมีจีบข้างหน้าและมีชายพก ใช้เข็มขัดไทยคาดตัว เสื้อแขนยาว คอกลม มีขอบตั้ง ผ่าด้านหลังหรือด้านหน้าก็ได้ ผ้าจีบยาวจรดข้อเท้า แบบนี้เหมาะสำหรับผู้มีรูปร่างสูงบาง สำหรับใช้ในงานเต็มยศและครึ่งยศ เช่น งานอุทยานสโมสรหรืองานพระราชทานเลี้ยงอาหารอย่างเป็นทางการ ในคืนที่มีอากาศเย็น ใช้เครื่องประดับสวยงามตามสมควร ผู้แต่งประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยจักรพรรดิ

ผ้าซิ่นไหมยกดิ้นทอง มีเชิงสีทอง ตัดแบบหน้านางมีชายพก ห่มด้วยสไบปักลูกปัดสีทอง เป็นเครื่องแต่งกายสตรีสูงศักดิ์สมัยโบราณ ปัจจุบันใช้เป็นเครื่องแต่งกายชุดกลางคืนที่หรูหราหรือเจ้าสาวใช้ในงานฉลองสมรสยามค่ำ เครื่องประดับที่ใช้รัดเกล้า ต่างหู สร้อยคอ สังวาลย์ สร้อยข้อมือ

ชุดไทยจักรพรรดิ คือชุดไทยห่มสไบคล้ายไทยจักรี แต่ว่ามีลักษณะเป็นพิธีรีตรองมากกว่า ท่อนบนมีสไบจีบรองสไบทึบ ปักเต็มยศบนสไบชั้นนอก ตกแต่งด้วยเครื่องประดับอย่างสวยงาม ใช้สวมในพระราชพิธีหรืองานพิธีต่าง ๆ ที่ยิ่งใหญ่ระดับชาติ

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยศิวาลัย

เสื้อตัวในไม่มีแขน ไม่มีคอ ห่มทับด้วยสไบแบบมีชายเดียว ทิ้งชายสไบยาวด้านหลัง ปักด้วยลูกปัดทอง นุ่งทับด้วยผ้าซิ่นไหมยกดิ้นทอง ตัดแบบหน้านางมีชายพก คาดเข็มขัด เครื่องประดับสร้อยคอ รัดแขน สร้อยข้อมือ เป็นเครื่องแต่งกายของสตรีบรรดาศักดิ์ ปัจจุบันใช้ในงานเลี้ยงฉลองสมรสหรือเลี้ยงอาหารค่ำ

ชุดไทยศิวาลัย มีลักษณะเหมือนชุดไทยบรมพิมานแต่ว่าห่มสไบปักทับเสื้ออีกชั้นหนึ่ง ใช้ในงานพระราชพิธีหรืองานพิธีเต็มยศ เหมาะแก่การใช้แต่งช่วงที่มีอากาศเย็น

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยดุสิต

เสื้อคอกลมกว้างไม่มีแขน เข้ารูป ปักแต่งลายไทยด้วยลูกปัด ใช้กับผ้าซิ่นไหมยกดิ้นทองลายดอกพิกุล ตัดแบบหน้านางมีชายพก ใช้ในงานราตรีสโมสรหรือเป็นชุดฉลองสมรส เครื่องประดับที่ใช้ต่างหู สร้อยคอ แหวน

ชุดไทยดุสิต คือชุดไทยคอกว้าง ไม่มีแขน ใช้ในงานกลางคืนแทนชุดราตรีแบบตะวันตก ตัวเสื้ออาจปักหรือตกแต่งให้เหมาะสมกับงานกลางคืน ตัวเสื้ออาจเย็บติดหรือแยกคนละท่อนกับซิ่นก็ได้ ซิ่นใช้ผ้ายกเงินหรือทอง จีบชายพก ผู้แต่งอาจใช้เครื่องประดับแบบไทยหรือตะวันตกตามควรแก่โอกาส

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยจิตรลดา

เสื้อแขนกระบอก นุ่งกับผ้าซิ่นทอลายขวาง ใช้ได้ในหลายโอกาส เช่น เป็นชุดเช้าไว้ใส่บาตรไปวัด หรือไปงานมงคลต่าง ๆ

ชุดไทยจิตรลดา คือชุดไทยพิธีกลางวัน ใช้ผ้าไหมเกลี้ยงมีเชิงหรือเป็นยกดอกหรือตัวก็ได้ ตัดแบบเสื้อกับซิ่น ซิ่นยาวป้ายหน้าอย่างแบบลำลอง เสื้อแขนยาว ผ่าอก คอกลม มีขอบตั้งน้อย ๆ ใช้ในงานที่ผู้ชายแต่งเต็มยศ เช่น รับประมุขที่มาเยือนอย่างเป็นทางการที่สนามบิน ผู้แต่งไม่ต้องประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ แต่เนื้อผ้าควรงดงามให้เหมาะสมโอกาส

ที่มา : กรมหม่อนไหม

ชุดไทยอมรินทร์

เสื้อแขนยาว คอกลมตั้งติดคอ นุ่งกับผ้าซิ่นไหมยกทอง ตัดแบบซิ่นป้าย สำหรับแต่งในงานพิธี ใช้ได้ในหลายโอกาส

ชุดไทยอมรินทร์ คือชุดพิธีตอนค่ำ ใช้ยกไหมที่มีทองแกมหรือยกทองทั้งตัว เสื้อกับซิ่นแบบนี้อนุโลมให้ สำหรับผู้ไม่ประสงค์คาดเข็มขัด ผู้มีอายุจะใช้คอกลมกว้าง ๆ ไม่มีขอบตั้งและแขนสามส่วนก็ได้ เพราะความสวยงามอยู่ที่เนื้อผ้าและเครื่องประดับที่จะใช้ให้เหมาะสมกับงานเลี้ยงรับรอง ไปดูละครในตอนค่ำ และเฉพาะในงานพระราชพิธีสวนสนามในวันเฉลิมพระชนมพรรษา ผู้แต่งชุดไทยอมรินทร์ประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยเรือนต้น

เสื้อแขนกระบอก นุ่งกับผ้าซิ่นทอลายขวาง ใช้ได้ในหลายโอกาส เช่น เป็นชุดเช้าไว้ใส่บาตรไปวัด หรือไปงานมงคลต่าง ๆ

ชุดไทยเรือนต้น คือชุดไทยแบบลำลอง ใช้ผ้าฝ้ายหรือผ้าไหมมีลายริ้วตามขวางหรือตามยาว หรือใช้ผ้าเกลี้ยงมีเชิง ตัวซิ่นยาวจรดข้อเท้าป้ายหน้า เสื้อใช้ผ้าสีตามริ้วหรือเชิงสีจะตัดกับซิ่นหรือเป็นสีเดียวกันก็ได้ เสื้อคนละท่อนกับซิ่น แขนสามส่วนกว้างพอสบาย ผ่าอก ดุมห้าเม็ด คอกลมตื้น ๆ ไม่มีขอบตั้ง เหมาะสำหรับใช้แต่งไปในงานที่ไม่เป็นพิธีและต้องการความสบาย เช่น ไปงานกฐินต้นหรือเที่ยวเรือ เที่ยวน้ำตก 

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยจักรี

เสื้อตัวในไม่มีแขน ไม่มีคอ ห่มทับด้วยสไบแบบมีชายเดียว ปักดิ้นทอง ชุดไทยจักรีเดิมจะไม่ปัก นุ่งทับด้วยผ้าซิ่นไหมยกดิ้นทอง ตัดแบบหน้านางมีชายพก คาดเข็มขัด เครื่องประดับสร้อยคอ รัดแขน สร้อยข้อมือ สำหรับแต่งในงานเลี้ยงฉลองสมรสหรือราตรีสโมสรที่ไม่เป็นทางการ

ชุดไทยจักรี คือชุดไทยประกอบด้วยสไบเฉียง ใช้ผ้ายกมีเชิงหรือยกทั้งตัว ซิ่นมีจีบยกข้างหน้า มีชายพก ใช้เข็มขัดไทยคาด ส่วนท่อนบนเป็นสไบ จะเย็บให้ติดกับซิ่นเป็นท่อนเดียวกันหรือมีผ้าสไบห่มต่างหากก็ได้ เปิดบ่าข้างหนึ่ง ชายสไบคลุมไหล่ ทิ้งชายด้านหลังยาวตามที่เห็นสมควร ความสวยงามอยู่ที่เนื้อผ้าการเย็บและรูปทรงของผู้ที่สวม ใช้เครื่องประดับได้งดงามสมโอกาสในเวลาค่ำคืน

ที่มา : กระทรวงวัฒนธรรม

ชุดไทยประยุกต์

แบบชุดโดยรวมดัดแปลงผลิตสร้างจากชุดไทยพระราชนิยมทั้ง 8 ชนิด เพื่อเติมเต็ม เพิ่มมูลค่าตลาด เพิ่มความพึงพอใจของแต่ละปัจเจกบุคคล โดยผ่านกระบวนการ "คัสตอมไมซ์" (customized) ส่วนต่าง ๆ ของชุดไทยแบบต่าง ๆ อย่างละเอียดเล็กน้อย ขายความสดใหม่ให้ผู้สวม เอาใจตลาดคนกลุ่มแรก ในขณะเดียวกัน

นอกจากเป็นการกลั่นประสบการณ์ของนักออกแบบแล้ว ยังเป็นการแบ่งแยกชั้นสินค้าไปในตัว อวดฝีมือผู้ผลิตแต่ละสำนัก ไหลไปตามพลวัตตลาด ตามทัศนคติของผู้ออกแบบที่มีต่อชุดไทย ในระบบทุนนิยมที่สินค้าในตลาดจะถูกสถาปนาให้เป็นส่วนประกอบสำคัญ เพิ่มบรรยากาศ ระบบคุณค่า ระบบหนึ่งที่เรียกว่า "วัฒนธรรม" โดยวัฒนธรรมก็มักแปรรูปกลับไปเป็นสินค้า ใช้หล่อเลี้ยงเศรษฐกิจปากท้อง

ชุดไทยประยุกต์ (จึงอาจ) คือชุดไทยที่ผ่านศัลยกรรม จนมีกายภาพแตกต่าง เป็นเสื้อลูกไม้ใส่กับผ้าถุง คอจีน ก็อาจกลายเป็นคอวี กระฉับกระเฉงกว่า มีความเป็นอินเตอร์กว่า ตะวันตกมากกว่า มีพลวัต ถ่ายรูปขึ้น เพิ่มยอดขาย Like เพียบ ใส่แล้วคิดได้ (เอง) ว่าแตกต่าง ดีอย่างนี้ อย่างนั้น ดูแลรักษาง่าย เป็นต้น

ที่มา : กรมหม่อนไหม, กระทรวงวัฒนธรรม

อ่านข่าวเพิ่ม : 

ดรามาดอกไม้ยี่เป็ง เทศบาล-อบจ.ขอคำชี้แจง ปมงบพุ่ง-บริษัทซ้ำชื่อ

เมลิสซาถล่ม! เฮติตาย 25 เด็กสูญ 12 คน จาเมกาหนักสุดในประวัติศาสตร์