“ชุดนักเรียน” ถือเป็นอีกส่วนสำคัญในช่วงเปิดเทอม แต่เปิดเทอมมาไม่นานก็มีหนังสือจากกระทรวงศึกษาธิการ เกี่ยวกับการผ่อนผันชุดนักเรียน ส่งผลให้เกิดคำถามมากมาย สะท้อนให้เห็นปมปัญหาเกี่ยวกับเครื่องแบบ ชุดนักเรียน เครื่องแต่งกาย บางครอบครัวอาจไม่พร้อมท่ามกลางสภาพเศรษฐกิจที่ซบเซาและค่าครองชีพที่สูงขึ้น

ท่ามกลางค่าใช้จ่ายช่วงเปิดเทอมที่พึ่งสูงขึ้น Thai PBS เปิดสิทธิประโยชน์ “เครื่องแบบนักเรียน” ที่รัฐมีส่วนช่วยเหลือผู้ปกครองในช่วงรับการเปิดภาคเรียนใหม่

เงินอุดหนุนเครื่องแบบ(รวมชุดนักเรียน) – อุปกรณ์นักเรียน

ที่ผ่านมารัฐบาลมีนโยบายเรียนฟรีซึ่งมีส่วนช่วยเรื่องค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับการศึกษา โดยมีลักษณะเป็นการเบิกจ่ายในรูปแบบของ “เงินอุดหนุนรายหัว”
ค่าเครื่องแบบก็อยู่ในการนโยบายส่วนนี้ โดยมีแนวทางให้สามารถเบิกจ่ายแบบถัวกันได้ในส่วนของ “ค่าอุปกรณ์การเรียน” และ “ค่าเครื่องแบบ” (ชุดนักเรียนและชุดอื่น ๆ) มีรายละเอียดอัตราที่จ่ายให้ตามชั้นปี โดยในปีการศึกษา 2568  มีการกำหนดอัตราเบิกจ่าย ดังนี้

ค่าอุปกรณ์การเรียนปีละ 1 ครั้ง
- ก่อนประถมศึกษา 290 บาท (145 บาท/คน/ภาคเรียน)
- ประถมศึกษา 440 บาท (220 บาท/คน/ภาคเรียน)
- มัธยมศึกษาตอนต้น 520 บาท (260 บาท/คน/ภาคเรียน)
- มัธยมศึกษาตอนปลาย 520 บาท (260 บาท/คน/ภาคเรียน)
- ระดับ ปวช.1-3 ที่จัดโดยสถานประกอบการ 520 บาท (260 บาท/คน/ภาคเรียน)

ค่าเครื่องแบบนักเรียน 
- ระดับอนุบาล 325 บาท
- ประถมศึกษา 400 บาท
- มัธยมศึกษาตอนต้น 500 บาท
- มัธยมศึกษาตอนปลาย 550 บาท
- ระดับ ปวช.1-3 ที่จัดโดยสถานประกอบการ 950 บาท

ทั้งนี้ แนวทางการจ่ายเงินนั้นจะให้สถานศึกษาจ่ายเงินสดหรือโอนเงินให้กับผู้ปกครองก่อน แล้วผู้ปกครองนำใบเสร็จฉบับเต็ม (ใบเสร็จฉบับย่อไม่สามารถใช้ย่อ) หรือหลักฐานการใช้จ่ายมาให้สถานศึกษาดำเนินการตามขั้นตอนต่อไป

อย่างไรก็ตาม อัตราดังกล่าวในมุมของผู้ปกครองแล้วเป็นเพียงบางส่วนที่ช่วยเข้ามาจุลเจือ เนื่องจากชุดเครื่องแบบจะมีราคาที่สูงกว่าที่เบิกได้ อาจยังไม่เพียงพอที่จะสามารถใช้ซื้อเครื่องแบบได้ทั้งหมด ทั้งนี้ ในช่วงปี 2565 – 2566 ช่วงก่อนเปิดเทอมทางภาครัฐและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมกับเอกชนในการจัดให้เกิดการลดราคาเครื่องแบบเพื่อช่วยอีกทางนึง

นอกจากเงินอุดหนุน รัฐมีมาตการช่วยเหลืออะไรอีกบ้าง ?

การสนับสนุนด้านเครื่องแบบ ชุดนักเรียน นอกจากการเบิกจ่ายแล้วยังมีนโยบายยกเว้นผ่อนผันตามกรณีที่เกิดขึ้น

เคยมีกรณีของการยกเว้นเครื่องแบบจากหนังสือของกระทรวงศึกษาธิการมีหนังสือเรื่อง การยกเว้นหรือผ่อนผันการแต่งเครื่องแบบนักเรียน โดยมีการแจ้งให้สถานศึกษาพิจารณาได้ตามความเหมาะสมและเพื่อช่วยประหยัดค่าใช้จ่าย ไม่ใช่การยกเลิกเครื่องแบบอย่างที่มีกระแสข่าวความเข้าใจผิดเกิดขึ้น

นอกจากนี้ยังมี กรณีการออกแนวทางด้านกฎระเบียบที่มีการปรับให้ยืดหยุ่น เพื่อลดภาระค่าใช้จ่ายเรื่องเครื่องแบบเครื่องแต่งกาย ก่อนหน้านี้ในช่วงปี 2565 กระทรวงศึกษาธิการมีการออกหนังสือสั่งการให้มีการยืดหยุ่นเรื่องการแต่งเครื่องแบบลูกเสือ ยุวกาชาด เพื่อไม่สร้างภาระให้กับผู้ปกครองแล้ว ให้คงไว้เฉพาะตราสัญลักษณ์ที่บอกว่าเรียนวิชาลูกเสือเท่านั้น และต่อมาในปี 2568 ยังมีการแก้ระเบียบเพิ่มเติมยกเลิกการบังคับชุดลูกเสือ ทว่ายังคงให้มีชุดลูกเสือไว้ตามความสะดวกของแต่ละพื้นที่เช่นเดิม

รวมมาตรการอื่น ๆ ช่วยช่วงเปิดเทอม

นอกการผ่อนปรนกฎระเบียบต่าง ๆ ยังมีมาตรฐานช่วยเหลืออื่น ๆ จากหน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องดังนี้

ลดราคาชุดนักเรียน - อุปกรณ์

กระทรวงพาณิชย์ร่วมกับผู้ผลิตและห้างค้าส่งค้าปลีก รวมถึงแพลตฟอร์มออนไลน์กว่า 50 ราย ลดราคาชุดนักเรียนและอุปกรณ์การเรียน จัดขึ้นระยะเวลา 32 วัน ตั้งแต่ 30 เม.ย. - 31 พ.ค. นี้

สินเชื่อรับเปิดเทอม

สถานบันการเงินอย่างธนาคารออมสินมีการปล่อยสินเชื่อเพื่อช่วยเหลือเรื่องค่าใช้จ่ายทั้งซื้อชุดนักเรียนและอื่น ๆ ที่เพิ่มสูงขึ้นในช่วงเปิดเทอม โดย “สินเชื่อต้อนรับเปิดเทอม” จะมีเกณฑ์การอนุมัติที่ง่ายขึ้น และให้สูงสุดไม่เกิน 10,000 บาทต่อคน มีอัตราดอกเบี้ยต่ำคงที่เพียง 0.6 % ต่อเดือนเท่านั้น ระยะเวลาตั้งแต่วันที่ 8 พ.ค. - 31 ก.ค. 2568

ลดดอกเบี้ยจำนำรับเปิดเทอม

สถานธนานุบาลกรุงเทพมหานคร (โรงรับจำนำของรัฐ) ออกมาตรการช่วยเหลือผู้ปกครองสำหรับการซื้อชุดนักเรียนรวมถึงค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ด้วยมาตรการลดดอกเบี้ยเป็น 0.5 % ต่อเดือน สำหรับวงเงินตั้งแต่ 5,001 - 100,000 บาท ระยะเวลาตั้งแต่ 1 เม.ย. - 30 มิ.ย. 2568 เท่านั้น

ชุดนักเรียนกับราคาที่ต้องจ่าย ทางออกที่เหมาะสมคืออะไร ?

เครื่องแบบนักเรียนถือเป็นปมหนึ่งที่ส่งผลต่อหลายฝ่าย ทั้งปกครองที่ต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายตลอดจนนักเรียนที่ต้องสวมใส่ทำตามระเบียบ แล้วเราจะแก้ปัญหาเครื่องแบบในระบบการศึกษาไทยได้อย่างไร ?

งานวิจัยจากคณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา ในหัวข้อ ประสบการณ์และความคิดเห็นต่อเครื่องแบบนักเรียนเพื่อสะท้อนปัญหาความยากจนและความเหลื่อมล้า: วิเคราะห์จากแนวคิดความรุนแรงเชิงสัญลักษณ์ การศึกษาพบว่า ผู้ปกครองและครูมองเห็นประโยชน์ของการมีเครื่องแบบ ทั้งในเรื่องของการฝึกวินัยและลดความเหลื่อมล้ำที่จะแสดงออกผ่านการแต่งกาย

อย่างไรก็ดี เงินอุดหนุนค่าเครื่องแบบยังคงไม่เพียงพอสำหรับนักเรียนที่ขาดแคลน และอาจผลักเด็กบางส่วนจากระบบการศึกษาได้ จึงควรมีการพัฒนาสวัสดิการด้านศึกษาที่ครอบคลุมทั้งค่าเทอม และค่าใช้จ่ายส่วนอื่น ๆ รวมถึงค่าเครื่องแบบอย่างครบถ้วนด้วย

เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง
"ตรีนุช" ย้ำ ศธ.ไม่บังคับแต่งลูกเสือ-เนตรนารี-ยุวกาชาด ตั้งแต่ปี 65
จี้ ศธ.ตอบให้ชัด ทำไมต้องจัดหา “ชุดลูกเสือ” ถ้าสั่งไปแล้วว่าไม่ต้องใส่
เช็กเงินอุดหนุนรายหัวนักเรียน 2567 ระดับอนุบาล-ม.ปลาย
รมว.ศธ.สั่งด่วนยกเว้นผ่อนผัน "เครื่องแบบนักเรียน-รองเท้า" ลดภาระผู้ปกครอง

อ้างอิง
ประสบการณ์และความคิดเห็นต่อเครื่องแบบนักเรียนเพื่อสะท้อนปัญหาความยากจนและความเหลื่อมล้า: วิเคราะห์จากแนวคิดความรุนแรงเชิงสัญลักษณ์