สิ่งที่ผู้เขียนคิดว่าน่าทึ่งที่สุดของสารคดี The Reason I Jump คือ มันทำให้เราจำเป็นต้องรื้อถอนความเชื่อเดิม ๆ ที่เคยมีต่อผู้มีภาวะออทิสติก—พวกเขาไม่อยากพูดคุยกับใครเลยใช่ไหม พวกเขาปิดตัวเองจากโลกภายนอกจริงหรือเปล่า หนังเรื่องนี้ตอบเราตรง ๆ ว่า ไม่ใช่ พวกเขาไม่ได้อยากตัดขาดจากโลก แต่โลกต่างหากล่ะที่ไม่ใส่ใจจะเข้าใจพวกเขา
หนังเรื่องนี้มีจุดเริ่มต้นจากหนังสือภาษาญี่ปุ่นที่เขียนโดย นาโอกิ ฮิงะชิดะ วัยรุ่นออทิสติกที่เล่าเรื่องจากประสบการณ์ตรง (ตีพิมพ์ครั้งแรกในญี่ปุ่นเมื่อปี ค.ศ. 2007) และต่อมาได้รับการแปลเป็นภาษาอังกฤษโดย เคย์โกะ โยชิดะ กับ เดวิด มิตเชลล์ คู่สามีภรรยานักเขียนนักแปลซึ่งมีลูกชายเป็นออทิสติกเช่นกัน (ตีพิมพ์ในสหราชอาณาจักร ปี ค.ศ. 2013) โดยในคำนำของเขา มิตเชลล์เล่าชัดเจนว่า หนังสือเล่มนี้คือประตูบ้านแรกที่เปิดให้เขาก้าวเข้าสู่โลกของลูก และพูดถึงภาวะออทิสติกด้วยภาพที่ชวนสะเทือนใจ “ลองจินตนาการว่าคุณไม่สามารถพูดออกมาได้อีก ไม่สามารถอธิบายแม้แต่คำง่าย ๆ อย่าง หิว เหนื่อย เจ็บปวด จิตใจกลายเป็นห้องที่มีวิทยุยี่สิบเครื่องส่งเสียงพร้อมกันโดยไม่มีปุ่มปิด และความโล่งใจเพียงอย่างเดียวคือการได้หมดแรงลงนอน”
เนื้อหาที่เปิดมุมมองใหม่ ๆ เป็นสาเหตุที่ทำให้ เจอร์รี ร็อธเวลล์ เลือกหยิบหนังสือเล่มนี้มาดัดแปลงเป็นสารคดี โดยแทนที่จะเดินตามโครงสร้างของหนังสือซึ่งเป็นคำถาม–ตอบ 58 ข้อ เขาตัดสินใจใช้วิธีคัดเลือกเพียงบางคำถามสำคัญมาโยงเข้ากับเรื่องราวชีวิตของคนออทิสติก 5 คนจาก 4 ทวีป เพื่อให้เราได้เห็นว่า แม้พวกเขาเหล่านี้จะอยู่ไกลกันคนละมุมโลก ต่างวัฒนธรรม ต่างภาษา แต่สิ่งที่เหมือนกันก็คือ ความพยายามจะเชื่อมต่อกับคนรอบข้าง ท่ามกลางอาการของตัวเองและอคติของคนอื่น
นอกจากจะออกแบบโครงเรื่องแล้ว หนังยังโดดเด่นมากด้านการออกแบบระบบเสียงด้วย โดยร็อธเวลล์ไปชวน นิค ไรอัน นักออกแบบเสียงผู้มีภาวะซินเนสทีเซีย (Synesthesia – ภาวะที่สมองรับรู้ประสาทสัมผัสซ้อนกัน) มาจำลองโลกทางการได้ยินของผู้มีภาวะออทิสติกขึ้น โดยบันทึกเสียงจากทุกทิศทางในสถานที่ถ่ายทำ แล้วใช้เทคโนโลยี Dolby Atmos จัดวางเสียง 128 ตำแหน่งต่าง ๆ กัน เพื่อให้ผู้ชมรู้สึกได้ถึงเสียงที่ถาโถมและไม่หยุดนิ่ง เหมือนประสบการณ์ที่พวกเขาต้องเผชิญอยู่ทุกวัน
สิ่งที่น่าประทับใจเป็นพิเศษของหนังคือ การเปลี่ยนกรอบความคิดต่อภาวะนี้จาก “ความผิดปกติทางการเรียนรู้” มาเป็น “ความบกพร่องด้านการสื่อสาร” เพราะไม่ใช่ว่าพวกเขาเรียนรู้ไม่ได้ แต่แค่เพราะพวกเขายังไม่เจอเครื่องมือที่ทำให้สามารถสื่อสิ่งที่คิดได้เท่านั้น ฉากที่ทรงพลังมาก ๆ จึงเป็นฉากที่เด็กหนุ่มออทิสติกคนหนึ่งใช้บอร์ดตัวอักษรสะกดคำทีละตัว เพื่อจะเฉลยความคิดอันแหลมคมว่า เขาต้องการให้โลกเคารพสิทธิมนุษยชนของเขามากกว่านี้
อีกจุดสำคัญที่น่าพูดถึงก็คือ หนังเรื่องนี้เกิดจากความร่วมมืออย่างจริงจังระหว่างร็อธเวลล์, มิตเชลล์ และสมาคมออทิสติกแห่งชาติของสหราชอาณาจักร (National Autistic Society) ที่เข้ามามีบทบาทตั้งแต่ขั้นตอนพัฒนา โดยให้คำปรึกษาในการเขียนบทและการนำเสนอภาพลักษณ์ของผู้มีภาวะออทิสติก เพื่อให้หนังหลีกเลี่ยงภาพเหมารวมและนำเสนอชีวิตพวกเขาได้อย่างลึกซึ้ง มีมิติ และสมจริงด้วย
อย่างไรก็ตาม หนังก็ไม่ได้มีแต่ด้านสวยงามไร้ข้อกังขา มีคนตั้งคำถามเช่นกันทั้งต่อประเด็นเรื่องความน่าเชื่อถือของตัวฮิงะชิดะเอง (ว่าเขามีตัวตนจริงไหม หรือเขียนหนังสือเองจริงหรือเปล่า) และต่อนวัตกรรมทางการสื่อสารของผู้มีภาวะออทิสติกที่หนังนำเสนอให้เห็น (ว่าเป็นศาสตร์ที่น่าเชื่อถือมากน้อยแค่ไหน) แต่กระนั้น The Reason I Jump ก็ยังบรรลุสิ่งสำคัญได้ คือการเปิดตาเราให้มองผู้มีภาวะนี้ด้วยความเข้าใจ และชวนให้เรากล้าทลายกำแพงที่ขวางกั้นระหว่างกันเพื่อจะได้เริ่ม “ฟัง” หัวใจของพวกเขาที่พยายามส่งเสียงอย่างเงียบงันมาตลอด
▶ ติดตามสารคดี The Reason I Jump "นาโอคิ ฮิงาชิดะ" เป็นเด็กที่มีภาวะออทิสติก เขาเขียนหนังสือขณะอายุเพียง 13 ปี โดยรวบรวมคำถามและคำตอบ 58 ข้อที่สื่อถึงความรู้สึกของผู้เป็นออทิสติก ความลึกซึ้งและจริงใจทำให้มันกลายเป็นหนังสือขายดี และ "เจอร์รี รอทเวลล์" ก็หยิบมันมาตีความและขยายความใหม่
รับชมได้ทาง www.VIPA.me หรือ VIPA Application
