ข่าวการลาออกของ “พระราชวิสุทธิประชานาถ” หรือ “หลวงพ่ออลงกต” เจ้าอาวาสวัดพระบาทน้ำพุ สร้างความสนใจต่อสังคมในวงกว้าง
โดยเฉพาะหากใครที่ติดตามข่าวกรณีเรื่องราว “บัญชีบริจาค” ของหมอดูชื่อดังรายหนึ่ง ที่เชื่อมโยงมาสู่เจ้าอาวาสคนดังแห่งวัดพระบาทน้ำพุ จนกลายเป็นประเด็นเรื่องการลาออกจากเจ้าอาวาสตามมา
Thai PBS ชวนทำความเข้าใจ กรณีเจ้าอาวาสลาออก ต้องมีเหตุใด และต้องปฏิบัติอย่างไร
รู้จักตำแหน่ง “เจ้าอาวาส”
เจ้าอาวาส คือ พระสงฆ์ที่ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง “ผู้ปกครองวัด” มีหน้าที่ปกครองดูแล อำนวยกิจการทุกอย่างเกี่ยวกับวัด
ทั้งนี้ กฎหมายเกี่ยวกับคณะสงฆ์ กำหนดให้วัดหนึ่งมีเจ้าอาวาสรูปหนึ่ง แต่สามารถมีรองเจ้าอาวาส ผู้ช่วยเจ้าอาวาสได้หลายรูป ตามควรแก่ฐานะของวัด
พระภิกษุผู้จะดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส ต้องมีคุณสมบัติขั้นต้น ดังนี้
- มีพรรษาพ้น 5 พรรษา (กรณีเป็นเจ้าอาวาสวัดทั่วไป) และมีพรรษาพ้น 10 พรรษา (กรณีเป็นเจ้าอาวาสพระอารามหลวง)
- เป็นผู้ทรงเกียรติคุณ เป็นที่เคารพนับถือของบรรพชิตและคฤหัสถ์ในท้องถิ่นนั้น ๆ
หน้าที่ของเจ้าอาวาสโดยสังเขป คือ บำรุงรักษาวัด จัดกิจการเกี่ยวกับวัด ดูแลศาสนสมบัติของวัดให้เป็นไปด้วยดี รวมทั้งปกครองและสอดส่อง บรรพชิต และคฤหัสถ์ ที่อยู่หรือพำนักอาศัยในวัด ให้ปฏิบัติตามพระธรรมวินัย หรือตามระเบียบ ข้อบังคับของกฎมหาเถรสมาคม
ทั้งนี้ ลักษณะของเจ้าอาวาส ถือเป็นพระสังฆาธิการ และเป็นเจ้าพนักงานตามประมวลกฎหมายอาญา
พระสังฆาธิการ และตำแหน่ง “เจ้าอาวาส” เกี่ยวข้องกันอย่างไร ?
"พระสังฆาธิการ" เป็นคำรวมตำแหน่งของพระภิกษุผู้ปกครองคณะสงฆ์ แต่เดิมตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ.2505 เรียกพระสังฆาธิการว่า พระคณาธิการ โดยมาเปลี่ยนเป็น “พระสังฆาธิการ” เพื่อให้สอดคล้องกับลักษณะการดำเนินกิจการของคณะสงฆ์
ทั้้งนี้ คำว่า “สังฆาธิการ” หมายถึง "พระภิกษุผู้ดำรงตำแหน่งปกครองคณะสงฆ์" มีตำแหน่งดังนี้
- เจ้าคณะใหญ่
- เจ้าคณะภาค รองเจ้าคณะภาค
- เจ้าคณะจังหวัด รองเจ้าคณะจังหวัด
- เจ้าคณะอำเภอ รองเจ้าคณะอำเภอ
- เจ้าคณะตำบล รองเจ้าคณะตำบล
- เจ้าอาวาส รองเจ้าอาวาส ผู้ช่วยเจ้าอาวาส
เจ้าคณะและเจ้าอาวาส ถือเป็นผู้ทำงานของคณะสงฆ์อย่างมีอำนาจเต็มตามกฎหมาย และครอบคลุมงานทุกส่วนในเขตปกครองหรือในวัด ส่วนรองเจ้าคณะ รองเจ้าอาวาส และผู้ช่วยเจ้าอาวาส มีอำนาจหน้าที่เต็มตามตำแหน่ง โดยต้องได้รับการมอบหมายจากเจ้าคณะหรือเจ้าอาวาสอีกที
การลาออกของ “เจ้าอาวาส” และพระสังฆาธิการอื่น ๆ มีลักษณะเป็นอย่างไร ?
การลาออกของพระสังฆาธิการ ซึ่งหนึ่งในนั้นคือตำแหน่ง เจ้าอาวาส โดยส่วนใหญ่มีวัตถุประสงค์อยู่ 2 ประการคือ
- พระสังฆาธิการองค์นั้นไม่ประสงค์จะดำรงตำแหน่งต่อไป
- พระสังฆาธิการองค์นั้น ประสงค์จะลาออกจากตำแหน่งเพื่อลาสิกขาบท
ทั้งนี้ ลักษณะของการขอลาออกจากตำแหน่งในแบบไม่ประสงค์จะดำรงตำแหน่งต่อไป หรือตามแบบที่ 1 ผู้ประสงค์ขอลาออกจากตำแหน่ง ต้องจัดทำหนังสือขอลาออกจากตำแหน่งนั้น ๆ โดยต้องระบุ วัน เดือน ปี ที่ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งนั้น ๆ และเหตุผลที่ขอลาออก ยื่นต่อผู้บังคับบัญชาใกล้ชิด เพื่อดำเนินการต่อไป
กรณีหากเป็นแบบที่ 2 หรือการลาออกเพื่อประสงค์จะลาสิกขา ต้องจัดทำหนังสือขอลาออกจากตำแหน่งพระสังฆาธิการทุกตำแหน่งที่ดำรงอยู่ ถ้าแต่ละตำแหน่ง มีผู้แต่งตั้งต่างชั้นกัน ให้จัดทำหนังสือขอลาออก 2 ฉบับ ยื่นต่อผู้บังคับบัญชาใกล้ชิดของตำแหน่งนั้น ๆ
ห้ามทำหนังสือขอลาออกจากตำแหน่งทั้ง 2 ในฉบับเดียวกัน เนื่องจากไม่สะดวกแก่การดำเนินการ
กรณีหากเป็นพระราชาคณะ พระครูสัญญาบัตร หรือพระเปรียญ ต้องทำหนังสือขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตลาสิกขาอีก 1 ฉบับ ยื่นต่อผู้บังคับบัญชาใกล้ชิด และต้องยื่นก่อนวันที่กำหนดลาสิกขาไม่น้อยกว่า 45 วัน
ทั้งนี้ เมื่อผู้บังคับบัญชาใกล้ชิดได้รับหนังสือลาออกจากตำแหน่ง หรือหนังสือขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตลาสิกขาแล้ว ให้พิจารณาบันทึกความเห็นในหนังสือนั้น โดยต้องลงนามกำกับคัดสำเนาหนังสือไว้ แล้วทำหนังสือนำส่งหนังสือขอลาอีกฉบับหนึ่ง เพื่อดำเนินการตามลำดับ
จากนั้นต้องส่งหนังสือตัวจริงจนถึงผู้มีอำนาจแต่งตั้งเพื่อพิจารณาอนุญาต โดยผู้อนุญาตจะบันทึกอนุญาตในหนังสือนั้น แล้วแจ้งเรื่องราวกลับ หรือสามารถออกเป็นคำสั่งอีกที
อนึ่ง ต้องมีการสั่งให้มอบงานในตำแหน่งหน้าที่แก่ผู้รักษาการแทน หรือแก่ผู้บังคับบัญชาใกล้ชิด หากเป็นพระสมณศักดิ์ ให้นำพัดยศสมณศักดิ์ มอบแก่ผู้บังคับบัญชาใกล้ชิด เพื่อนำส่งสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติต่อไป
การ “ลาออก” ของเจ้าอาวาส รวมถึงพระสังฆาธิการตำแหน่งอื่น ๆ จำเป็นต้องยึดถือและปฏิบัติตามขั้นตอน เพื่อเป็นไปตามข้อกฎหมาย…
อ้างอิง
- วิธีขอลาออกจากตำแหน่ง / วัดโมลีโลกยาราม
- กฎมหาเถรสมาคม ฉบับที่ ๒๔ (พ.ศ.๒๕๔๑) ว่าด้วยการแต่งตั้งถอดถอนพระสังฆาธิการ / วัดโมลีโลกยาราม
