จากรากสู่เรา

เราคือรากของแผ่นดิน

หลังช่วงปี 2500 เป็นต้นมา ประเทศไทยมีการพัฒนาบ้านเมืองในหลายด้าน บางคนอาจมองเห็นความเสื่อมถอย บางคนก็มองเป็นเรื่องปกติของการพัฒนา จากรากสู่เราพาไปพบและพูดคุยกับผู้คนรุ่นปัจจุบันที่ อ. แกลง จ.ระยอง และ จ.จันทบุรี ที่ต่างหาทางออกให้กับอาชีพ ให้กับชีวิตโดยเชื่อมโยงคุณค่าเดิมของภูมินิเวศน์ในพื้นที่ และสังคมวัฒนธรรมในอดีตกับวิถีชีวิตในปัจจุบันและสร้างนวัตกรรมให้เกิดขึ้นอย่างยั่งยืน

จุดเริ่มต้นการพัฒนาภาคตะวันออก

“ภาคตะวันออก” นอกจากจะมีทรัพยากรธรรมชาติที่สมบูรณ์ยังมีทำเลที่ดี เนื่องจากอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพฯ และอยู่ติดอ่าวไทยซึ่งเป็นช่องทางเข้า-ออกในการขนส่งสินค้าทางทะเล รัฐในหลายยุคสมัยที่ผ่านมาจึงพยายามพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวให้เป็นพื้นที่อุตสาหกรรมของประเทศ ด้านนึงก็ช่วยพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ แต่อีกด้านก็มีวิถีชีวิตดั้งเดิมและทรัพยากรทางธรรมชาติต้องตกเป็นผู้เสียสละจากเรื่องนี้

บางละมุง ชลบุรี : คุณค่าของเมืองเก่ากับท่าเรือน้ำลึก

“บางละมุง” เป็นอำเภอที่สำคัญของจังหวัดชลบุรี ตั้งอยู่ชายทะเลทางทิศใต้ของจังหวัด จากอดีตเป็นจุดจอดเรือที่มีชื่อเสียงมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ถึงทุกวันนี้ที่นี่กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมโดยเฉพาะเมืองท่องเที่ยวอย่างพัทยา ไปสำรวจความเป็นมาอันมีจุดเปลี่ยนสำคัญจากการสร้างท่าเรือน้ำลึก “ท่าเรือแหลมฉบัง” ที่เปลี่ยนแปลงวิถีผู้คนไปอย่างมากมายจวบจนปัจจุบัน

สัตหีบ เมืองแห่งฐานทัพเรือไทย

เมื่อพูดถึงสัตหีบ สิ่งที่คนส่วนใหญ่นึกถึงอาจเป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติอย่างชายหาด และทะเลที่มีความสวยงาม สะอาด และอุดมสมบูรณ์ แต่อีกสิ่งที่หลายคนนึกถึงคือ “ทหารเรือ” เพราะที่นี่คือฐานทัพเรือที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย จากอดีตป่ารกไข่ป่าชุกชุม ก้าวสู่เมืองแห่งทัพเรือได้อย่างไร ? สัตหีบก่อนหน้านี้เป็นอย่างไร ? เหตุใดจึงกลายเป็นพื้นที่สำคัญได้

เมืองเก่าชลบุรี : พื้นที่ประวัติศาสตร์สำคัญภาคตะวันออก

“เมืองชลบุรี” คงเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่หลายคนชื่นชอบ ทั้งเป็นเมืองเศรษฐกิจสำคัญที่มีความโดดเด่นในหลายด้าน ทั้งยังอยู่ใกล้กรุงเทพฯ ทว่าคุณรู้จักเมืองแห่งนี้มากแค่ไหน รากจากสู่เราขอพาคุณผู้ชมตามติด “ตังตัง” พิธีกรสาวไปทำความรู้จัก “ชลบุรี” ตั้งแต่ก่อนประวัติศาสตร์ที่โคกพนมดี ทวารวดี ต่อเนื่องปลายกรุงศรีอยุธยาที่เมืองบางปลาสร้อย บางพระ บางละมุง จนถึง “ชลบุรี” ในปัจจุบัน

คนชอง ชนเผ่าท้องถิ่นภาคตะวันออก

“คนชอง” ชมเผ่าท้องถิ่นภาคตะวันออกที่อาจไม่เป็นที่รู้จักนัก แต่ก็มีส่วนสำคัญในการสร้างบ้านเมืองทางตะวันออกของไทย จากรากสู่เราพอไปสำรวจประวัติศาสตร์ของชนเผ่านี้

ละครเท่งตุ๊กจันทบุรี : มหรสพพื้นบ้านกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์

ต่างจากพื้นที่อื่น ๆ ของประเทศไทย เมื่อในภาคตะวันออกโดยเฉพาะจังหวัดจันทบุรีที่ไม่พบร่องรอยของงานมหรสพตามฤดูกาลจากเกษตรกรรม แต่กลับพบการเล่นละครชาตรีที่เรียกกันว่า “เท่งตุ๊ก” หรือ “เท่งกรุ๊ก” จากรากสู่เราขอพาทุกคนไปชมละครเท่งตุ๊กที่จันทบุรี จากต้นกำเนิดครูคนแรก สู่บทบาทสำคัญทางความเชื่อในปัจจุบัน

สำรับอาหารเมืองจันท์

หากจะนึกถึงอาหารประจำจังหวัดจันทบุรี คุณจะนึกถึงเมนูไหน หมูชะมวง เส้นจันท์ผัดปู ก๋วยเตี๋ยวเนื้อเลียง หรืออาจจะนึกถึงอาหารจีน อาหารทะเล อาหารป่านานาชนิด นี่คือความหลากหลายเมนูที่สะท้อนถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรมเชื้อชาติที่หลอมรวมกับธรรมชาติพื้นถิ่น จากรากสู่เราพาทุกคนไปสำรวจเรื่องราวของผู้คนและสังคมคนเมืองจันทร์ในอดีตจนถึงปัจจุบันที่อยู่ในเมนูอาหารเหล่านั้น

มิ่งขวัญรำไพพรรณี : กับวังสวนบ้านแก้วและเสื่อสมเด็จฯ

หนึ่งในเรื่องราวที่ชาวจังหวัดจันทบุรีภาคภูมิใจคือการที่เมืองแห่งนี้เคยเป็นที่ประทับแปรพระราชฐานของสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 ที่เรารู้จักในนาม “วังสวนบ้านแก้ว” ทั้งยังทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจที่สำคัญ คือการสังเกตและศึกษาชีวิตของชาวจันทบุรี โดยเฉพาะการทอเสื่อที่เรียกกันว่า “เสื่อจันทบูรณ์” และได้มีการพัฒนาจนเป็นที่รู้จักในชื่อ “เสื่อสมเด็จฯ” ชวนให้สงสัย ฉากหลังของเรื่องราวอันเปี่ยมเสน่ห์นี้มีอะไรเกิดขึ้นบ้าง ?

ปากน้ำประแส : เมืองท่า การประมง และการท่องเที่ยว

ย้อนประวัติศาสตร์ “ปากน้ำประแส” อ.แกลง จ.ระยอง ชุมชนที่มีร่องรอยการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ผ่านความรุ่งเรืองและร่วงโรย ทั้งในฐานะเมืองท่าสำคัญสู่ยุคแรกเริ่มของการประมงเชิงพาณิชย์ จนกลับมาอีกครั้งในฐานะเมืองท่องเที่ยวที่มีรากทางประวัติศาสตร์และทรัพยากรทางธรรมชาติที่น่าค้นหา “ประแส” ในปัจจุบันและอนาคตจะก้าวต่อไปอย่างไร ?

แกะรอยเมืองแกลง

หากพูดถึง “เมืองแกลง” หลายคนคงนึกถึงสุนทรภู่ แต่แท้จริงแล้ว เมืองแกลงยังถือเป็นเมืองชุมทางการค้าสำคัญแห่งหนึ่งทางภาคตะวันออกของไทย จนถึงปัจจุบันแม้ผ่านมากว่าร้อยปี ก็ยังคงมีชีวิตที่เคลื่อนไหวผ่านการปรับตัวรับสิ่งใหม่ควบคู่ไปกับรากแห่งตัวตนเดิมที่เชื่อมโยงผู้คนและชุมชน

สุดทางบูรพาที่เมืองตราด ประวัติศาสตร์ผู้คนและบาดแผล

“อ่าวเมืองตราด” ถือเป็นชุมชนสำคัญหนึ่งบนเส้นทางการค้าในอดีต กระทั่งยุคล่าอาณานิคมก็ถือเป็นพื้นที่แห่งประวัติศาสตร์สำคัญที่เต็มไปด้วยชีวิต บาดแผลและเรื่องราวที่น่าค้นหา

ส่องพลอยที่เมืองจันท์ เงาอดีต คนกุลา และนคราแห่งอัญมณี

ย้อนดูจุดเริ่มต้นของการขุดพลอย และการค้าพลอยเชิงพาณิชย์ที่จังหวัดจันทบุรี จุดเริ่มต้นจากความเชี่ยวชาญของคนกุลาหรือไทใหญ่ ผ่านช่วงรุ่งเรืองแห่งทับทิมสยามสู่ศุนย์กลางการเจียรไนพลอยที่ยังคงความคึกคักด้วยภูมิปัญญาที่สั่งสมสืบต่อ

เที่ยวสวนเมืองจันท์ ยางพารา ทุเรียน พริกไทย

ท่องไปในประวัติศาสตร์การทำสวนในจันทบุรี “อัญมณีแห่งภาคตะวันออก” นับแต่แรกเริ่มของการส่งออกของป่าเข้าสู่ส่วนกลางในสมัยกรุงศรีอยุธยา สู่ช่วงเริ่มแรกของการทำเกษตรอุตสาหกรรมในสมัยรัชกาลที่ 5 จวบจนปัจจุบันที่เมืองจันทบุรีกลายเป็นแหล่งผลิตทุเรียนสำคัญส่งออกไปยังประเทศจีน พืชสวนและผู้คนจากอดีตจวบจนปัจจุบันมีความสัมพันธ์ถึงกันอย่างไร

เมืองศรีราชา สัมปทานไม้ รถไฟ และโรงเรียนกลางป่า

หากพูดถึงเมืองศรีราชา หลายคนคงนึกถึงซอสศรีราชาหรือสับปะรดศรีราชา ที่เป็นของขึ้นชื่อที่มีชื่อเมืองต่อท้าย ทว่าเรื่องราวในอดีตของเมืองขึ้นชื่อนี้กลับเริ่มต้นจากการเป็นพื้นที่ป่าอุดมสมบูรณ์จนกลายเป็นพื้นที่ป่าสัมปทานสำคัญแห่งหนึ่งของประเทศที่รู้จักกันในชื่อป่าไม้กระยาเลย “จากรากสู่เรา” จะพาทุกคนไปสัมผัสจุดเริ่มต้นของเมืองศรีราชา จากป่าสู่เมือง การเติบโตผ่านวันเวลาเป็นอย่างไร

ชาวญวนจันทบุรี ผืนน้ำ แผ่นดิน และศรัทธา

จังหวัดจันทบุรีมีภูมิศาสตร์ที่เหมาะสมกับการเป็นเมืองท่าและเมืองหน้าด้านสำคัญ ชาวญวนที่นับถือคริสต์และพุทธถือเป็นอีกกลุ่มชนสำคัญที่อพยพย้ายถิ่นมายังพื้นแห่งนี้ ชีวิตของชาวเวียดนามในไทย เข้ามาด้วยเหตุผลตั้งแต่ถูกกวาดต้อนมา กระทั่งอพยพย้ายประเทศจากความขัดแย้งทางการเมือง สีสันแห่งชีวิตเหล่านี้เต็มไปด้วยจากต่อสู้ที่ “จากรากสู่เรา” จะพาทุกคนไปสัมผัสถึงเรื่องราวชีวิตผ่านการกาลเวลาที่เติมเต็มท่วงทำนองสำคัญทางประวัติศาสตร์ของประเทศไทย

ร.ศ. 112 ฝรั่งเศสยึดจันทบุรี : การเผชิญหน้าบนห้วงเวลาที่พร่าเลือน

ย้อนรอย ร.ศ. 112 ในมุมของประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมีเหตุการณ์ที่ฝรั่งเศสบุกยึดจันทบุรีเป็นช่วงเวลาถึง 11 ปี เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านการค้าและด้านสังคมมากมาย แต่กลับไม่มีการปะทะกับคนในพื้นที่จนลุกลาม นี่คือช่วงเวลาที่สยามเกือบจะกลายเป็นประเทศอาณานิคมอย่างฉิวเฉียดมากที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ เราเรียนรู้อะไรจากประวัติศาสตร์ท้องถิ่นของจันทบุรีนี้ได้บ้าง ?

สงคราม ผู้คน และแผ่นดิน : ความรุ่งเรืองของจันทบุรีสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์

จันทบุรีรวมถึงพื้นที่ภาคตะวันออกมีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์ของประเทศ หลังสงคราม “อานามสยามยุทธ” อันเป็นฉากสำคัญหนึ่งของพื้นที่แห่งนี้ การสร้างเมืองเพื่อรับศึกนำมาสู่ความเจริญรุ่งเรืองที่ตามมา เหตุใดเกิดสงครามแต่กลับมีความรุ่งเรือง ? รากสู่เราจะพาไปค้นหาคำตอบกัน

อานามสยามยุทธนอกพงศาวดาร : ร่องรอยสงคราม ขุนนางและคหบดีจีน

จันทบุรีมีหลักฐานว่าเป็นเมืองสำคัญตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา หลายช่วงเวลาถือว่ามีส่วนสำคัญกับประวัติศาสตร์ของไทย ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือ “สงครามอานามสยามยุทธ” ร่องรอยของสงครามครั้งนี้ เรื่องราวของขุนนางและคหบดีจีนที่ยังหลงเหลืออยู่ สุดท้ายสะท้อนเรื่องราวอะไรให้กับเราได้บ้างในปัจจุบัน

ร่องรอยแห่งรากเหง้าและศรัทธา จีนเก่าชลบุรี-ระยอง

คนจีนโพ้นทะเลในอดีตมีภาพจำของการเข้ามาแบบเสื่อผืนหมอนใบ หนักเอาเบาสู้ แต่ความจริงรากของคนจีนมีมากกว่านั้น คนจีนในพื้นที่ “ชลบุรีและระยอง” มีร่องรอยใด รากอย่างไร และมีบทบาทสำคัญอย่างไร เพื่อเข้าใจรากนำมาสู่เราในวันนี้