ในแถบภาคตะวันออกโดยเฉพาะจังหวัดจันทบุรี ไม่พบร่องรอยงานมหรสพรื่นเริงตามฤดูกาลจากเกษตรกรรม เช่น เพลงเกี่ยวข้าว เพลงพวงมาลัย หรือเพลงระบำต่าง ๆ แต่พบการเล่นละครชาตรี ที่เรียกกันว่า “เท่งตุ๊ก” หรือ “เท่งกรุ๊ก” ที่ได้รับการยกย่องเป็นการแสดงพื้นบ้านของจังหวัดจันทบุรี
จากรากสู่เราขอพาทุกคนไปชมละครเท่งตุ๊กที่จังหวัดจันทบุรี จากจุดเริ่มต้นที่บ้านชำห้าน อำเภอแหลมสิงห์ โดยมีทวดทิมผู้ที่ได้รับการบันทึกว่าเป็นผู้เริ่มคนแรก ได้หัดละครเท่งตุ๊กให้กับลูกหลานรวมถึงลูกศิษย์หลายต่อหลายคน หลายต่อหลายรุ่นด้วยกัน
ในปี 2476 ละครเท่งตุ๊กได้ข้ามไปที่ฝั่งบางกระไชย อำเภอแหลมสิงห์ โดยนางวอน เจริญจิตต์ ได้เปิดคณะละครชื่อคณะไชยเจริญศิลป์ ที่สืบทอดต่อมา มีลูกสาวที่ชื่อว่านางเต้าหยิน และต่อมาตกทอดไปยังลูกศิษย์หลายคน หลายคณะ หนึ่งในนั้นคือคณะจักรวาลมงคลศิลป์
บทบาทที่สำคัญอย่างหนึ่งของเท่งตุ๊ก คือเป็นละครแก้บน ที่มาจากความเชื่อว่าการร่ายรำในพิธีกรรมนั้นสามารถสื่อสารกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และการร่ายรำถวายสิ่งศักดิ์สิทธิ์สามารถตัดสินบนขาดได้ ละครชาตรีจึงเป็นสิ่งที่อยู่คู่กับการแก้บนของผู้คนมาตั้งแต่ครั้งอดีต และที่ภาคตะวันออก รวมถึงที่จังหวัดจันทบุรี
ติดตามในรายการจากรากสู่เรา ตอน ละครเท่งตุ๊กจันทบุรี: มหรสพพื้นบ้านกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ วันจันทร์ที่ 16 ตุลาคม 2566 เวลา 21.45 - 22.15 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมทีวีออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live
จากรากสู่เรา
จันทบุรีในสมัยอยุธยา : หัวเมืองสำคัญทางภาคตะวันออก
พระเจ้าตากตีเมืองจันท์ การเดินทัพกับความสำคัญของภาคตะวันออก
คนจันท์พันธุ์มังกร
ร่องรอยแห่งรากเหง้าและศรัทธา จีนเก่าชลบุรี-ระยอง
อานามสยามยุทธนอกพงศาวดาร : ร่องรอยสงคราม ขุนนางและคหบดีจีน
สงคราม ผู้คน และแผ่นดิน : ความรุ่งเรืองของจันทบุรีสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์
ร.ศ. 112 ฝรั่งเศสยึดจันทบุรี : การเผชิญหน้าบนห้วงเวลาที่พร่าเลือน
ชาวญวนจันทบุรี ผืนน้ำ แผ่นดิน และศรัทธา
เมืองศรีราชา สัมปทานไม้ รถไฟ และโรงเรียนกลางป่า
เที่ยวสวนเมืองจันท์ ยางพารา ทุเรียน พริกไทย
ส่องพลอยที่เมืองจันท์ เงาอดีต คนกุลา และนคราแห่งอัญมณี
สุดทางบูรพาที่เมืองตราด ประวัติศาสตร์ผู้คนและบาดแผล
แกะรอยเมืองแกลง
ปากน้ำประแส : เมืองท่า การประมง และการท่องเที่ยว
มิ่งขวัญรำไพพรรณี : กับวังสวนบ้านแก้วและเสื่อสมเด็จฯ
สำรับอาหารเมืองจันท์
ละครเท่งตุ๊กจันทบุรี : มหรสพพื้นบ้านกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์
คนชอง ชนเผ่าท้องถิ่นภาคตะวันออก
เมืองเก่าชลบุรี : พื้นที่ประวัติศาสตร์สำคัญภาคตะวันออก
สัตหีบ เมืองแห่งฐานทัพเรือไทย
บางละมุง ชลบุรี : คุณค่าของเมืองเก่ากับท่าเรือน้ำลึก
จุดเริ่มต้นการพัฒนาภาคตะวันออก
เราคือรากของแผ่นดิน
วังหน้ากับนาฏกรรมคลาสสิก ในกรุงรัตนโกสินทร์ยุคเริ่มแรก
วังหน้ากับนาฏกรรมยุคสยามใหม่
วังหน้ากับรากฐานการศึกษาทางนาฏกรรม
วังบางขุนพรหมกับบิดาแห่งดนตรีไทยสากล
วังบ้านดอกไม้
วังลดาวัลย์ นาฏกรรมการดนตรีสู่วิถีภาพยนตร์
ลุ่มทะเลสาบสงขลา ภูมิวัฒนธรรมการสร้างบ้านแปงเมือง
จากรากสู่เรา
จันทบุรีในสมัยอยุธยา : หัวเมืองสำคัญทางภาคตะวันออก
พระเจ้าตากตีเมืองจันท์ การเดินทัพกับความสำคัญของภาคตะวันออก
คนจันท์พันธุ์มังกร
ร่องรอยแห่งรากเหง้าและศรัทธา จีนเก่าชลบุรี-ระยอง
อานามสยามยุทธนอกพงศาวดาร : ร่องรอยสงคราม ขุนนางและคหบดีจีน
สงคราม ผู้คน และแผ่นดิน : ความรุ่งเรืองของจันทบุรีสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์
ร.ศ. 112 ฝรั่งเศสยึดจันทบุรี : การเผชิญหน้าบนห้วงเวลาที่พร่าเลือน
ชาวญวนจันทบุรี ผืนน้ำ แผ่นดิน และศรัทธา
เมืองศรีราชา สัมปทานไม้ รถไฟ และโรงเรียนกลางป่า
เที่ยวสวนเมืองจันท์ ยางพารา ทุเรียน พริกไทย
ส่องพลอยที่เมืองจันท์ เงาอดีต คนกุลา และนคราแห่งอัญมณี
สุดทางบูรพาที่เมืองตราด ประวัติศาสตร์ผู้คนและบาดแผล
แกะรอยเมืองแกลง
ปากน้ำประแส : เมืองท่า การประมง และการท่องเที่ยว
มิ่งขวัญรำไพพรรณี : กับวังสวนบ้านแก้วและเสื่อสมเด็จฯ
สำรับอาหารเมืองจันท์
ละครเท่งตุ๊กจันทบุรี : มหรสพพื้นบ้านกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์
คนชอง ชนเผ่าท้องถิ่นภาคตะวันออก
เมืองเก่าชลบุรี : พื้นที่ประวัติศาสตร์สำคัญภาคตะวันออก
สัตหีบ เมืองแห่งฐานทัพเรือไทย
บางละมุง ชลบุรี : คุณค่าของเมืองเก่ากับท่าเรือน้ำลึก
จุดเริ่มต้นการพัฒนาภาคตะวันออก
เราคือรากของแผ่นดิน
วังหน้ากับนาฏกรรมคลาสสิก ในกรุงรัตนโกสินทร์ยุคเริ่มแรก
วังหน้ากับนาฏกรรมยุคสยามใหม่
วังหน้ากับรากฐานการศึกษาทางนาฏกรรม
วังบางขุนพรหมกับบิดาแห่งดนตรีไทยสากล
วังบ้านดอกไม้
วังลดาวัลย์ นาฏกรรมการดนตรีสู่วิถีภาพยนตร์
ลุ่มทะเลสาบสงขลา ภูมิวัฒนธรรมการสร้างบ้านแปงเมือง