ถ้าคุณเคยขับรถผ่านนครสวรรค์ แล้วคิดว่าแค่เมืองทางผ่าน… ลองเบรกสักนิด เพราะที่นี่มีอะไรให้ “เช็ค” และ “อิน” ได้ทั้งวันยันดึก ตั้งแต่รากวัฒนธรรมจีนร้อยปี ไปจนถึงคาเฟ่เท่ ๆ เมนูฟิวชัน คุกกี้หน้าเอ็งกอ และร้านก๋วยเตี๋ยวห้องแถวที่อร่อยยิ่งกว่าร้านดังในกรุงเทพฯ!
นครสวรรค์ หรือที่เรียกติดปากว่า "เมืองปากน้ำโพ" คือเมืองที่วัฒนธรรมจีนฝังแน่นทุกซอกซอย ไม่ใช่แค่ตรุษจีน แต่รวมถึงอาหาร ศิลปะ ความเชื่อ และชีวิตประจำวันของผู้คน โดยเฉพาะ “จีนโหงวซก” ที่ร้อยเรียงเรื่องราวไว้ในทุกคำที่คุณกิน
วัฒนธรรมจีนในนครสวรรค์คือการหลอมรวม ไม่ได้กลืนกัน
แต่เดินไปด้วยกัน เห็นได้ชัดในอาหาร ศาลเจ้า และการใช้ชีวิต
(รศ.ดร.สุชาติ แสงทอง คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มรภ.นครสวรรค์)
จากงานวิจัยถึงของกินจริง
จีนโหงวซกมีตัวตน และมีรสชาติ จากงานวิจัยของ รศ.ดร.สุชาติ ชี้ว่า กลุ่มชาวจีนห้าภาษา ได้แก่ แต้จิ๋ว, ฮกเกี้ยน, ฮากกา, ไหหลำ และกวางตุ้ง
แล้วโหงวซกเป็นใคร ? มาอยู่ที่นี่ตั้งแต่เมื่อไร ?
กลุ่มชาวจีนห้าภาษา ได้อพยพมาตั้งรกรากที่นี่ตั้งแต่ปลายรัชกาลที่ 5 เพราะตำแหน่งเมืองตั้งอยู่บริเวณที่แม่น้ำสายหลักของประเทศไหลมาบรรจบกัน โดยเฉพาะ แม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งกลายเป็นหัวใจของการค้า การคมนาคม และการตั้งถิ่นฐาน “โหงวซก” (五族) คือชื่อเรียกของ ชาวจีนห้ากลุ่มชาติพันธุ์ ได้แก่
- แต้จิ๋ว (潮州) ค้าขาย เก่งเรื่องเส้นหมี่และอาหารทะเลแห้ง
- ฮกเกี้ยน (福建) เชี่ยวชาญศิลปะ วัฒนธรรม และเครื่องเทศ
- ฮากกา (客家) ขึ้นชื่อด้านอาหารบ้าน ๆ อย่างเคาหยก
- ไหหลำ (海南) เจ้าของเมนูข้าวมันไก่แบบต้นตำรับ
- กวางตุ้ง (广东) เจ้าของโจ๊กข้น ติ่มซำรสละมุน
การอพยพของโหงวซกมายังนครสวรรค์นั้นมีรากฐานจากการค้าทางเรือผ่านแม่น้ำเจ้าพระยา ปิง วัง ยม น่าน ที่มาบรรจบกันตรงจุดนี้ ทำให้ปากน้ำโพกลายเป็นศูนย์กลางทางการค้า ศิลปวัฒนธรรม และอาหารจีนในภาคกลาง
อาหารคือรหัสลับของวัฒนธรรม
อาหารจีนที่ยังหายใจ
เมนูรุ่นอากง ที่ยังอินอยู่ในยุคสมัยที่เปลี่ยนแปลง จากงานวิจัยของ รศ.ดร.สุชาติ พบว่า ความหลากหลายทางชาติพันธุ์ของโหงวซก หลอมรวมกันอย่างลึกซึ้งใน “อาหาร” จนเกิดเป็นอัตลักษณ์เฉพาะของนครสวรรค์
วัฒนธรรมไม่ได้อยู่แค่ในพิพิธภัณฑ์ แต่อยู่ในจานอาหารและวิถีชีวิต
โหงวซก x แป้งกล้วย
วัฒนธรรมกินได้สุขภาพดีด้วยแห่งปากน้ำโพ สำหรับคนเจนวาย จากกลุ่มคนพลัดถิ่นที่ตั้งรกรากปักหลักสร้างครอบครัวด้วยการค้าขายจนทำให้กิจการรุ่งเรืองและทำให้เมืองมีความมั่งคั่ง พวกเขากลายเป็นเจ้าของร้านค้า ศาลเจ้า และสูตรอาหารที่ถูกส่งต่อจากรุ่นอากงมาถึงคนเจนวายวันนี้ โหงวซกคือวัฒนธรรมจีน 5 สำเนียง ที่ยังพูดได้ กินได้ และใช้ชีวิตอยู่ในนครสวรรค์อย่างกลมกลืน
แป้งกล้วย: นวัตกรรมท้องถิ่นที่ไม่ได้มาเล่น ๆ
ขณะเดียวกัน...อีกด้านหนึ่งของเมือง ณ ตำบลเขาดิน อำเภอเก้าเลี้ยว มีชาวบ้านกลุ่มเล็ก ๆ ที่เห็นคุณค่าของ “กล้วยน้ำว้า” พืชหลังบ้านที่ใคร ๆ มองข้ามจนกลายมาเป็นวัตถุดิบระดับสุขภาพ ที่ใคร ๆ ก็อยากลอง
นี่คืองานวิจัยของ อ.พงษ์ทอง เฮครอฟท์ คณะวิทยาการจัดการ มรภ.นครสวรรค์ ที่ร่วมกับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านเขาดิน พัฒนา แป้งกล้วยผง ขึ้นมาอย่างจริงจัง
แป้งกล้วยนี้มีจุดเด่นที่คนยุคใหม่ต้องรัก
- ไม่มีกลูเตน
- ไฟเบอร์สูง
- โปรตีนจากธรรมชาติ
- ชงดื่มได้ ทำอาหารได้ อบขนมได้
- กล้วยธรรมดาจึงกลายเป็นวัตถุดิบไม่ธรรมดา
และกลายเป็นสะพานที่เชื่อม “วิทยาศาสตร์อาหาร” เข้ากับ “วัฒนธรรมจีน” ได้อย่างลงตัว
เมื่อแป้งกล้วย เจอกับเมนูจีนโบราณ
กลายเป็นเมนูใหม่สุดสร้างสรรค์
ใครว่าของโบราณกับของใหม่จะอยู่ด้วยกันไม่ได้?
ในรายการ Cook Culture ทีมงานได้ชวน คุณหลี เจ้าของภัตตาคารจีนเมืองปากน้ำโพ
ผู้นำเสนอเมนูฟิวชันจากงานวิจัย ที่ใช้แป้งกล้วยเป็นวัตถุดิบหลัก และยังคงกลิ่นอายวัฒนธรรมจีนแบบดั้งเดิมไว้ครบถ้วน เช่น
กัวเปาแป้งกล้วยเคาหยก – ซาลาเปาแป้งกล้วยนึ่งนุ่ม ๆ คู่กับหมูพะโล้ตุ๋นสไตล์ฮากกา
ลูกชิ้นแป้งกล้วยผัดซอส XO – หนึบสู้ฟัน หอมเครื่องเทศแบบจีนใต้
บัวลอยแป้งกล้วยงาดำน้ำขิง – หวานร้อน หอมสมุนไพรจีนจากรุ่นอาม่า
โกยซีหมี่น้ำราดแป้งกล้วย – เส้นหมี่เหนียวนุ่ม ราดน้ำซอสจีนหอมกรุ่น
เมนูเหล่านี้คือเครื่องพิสูจน์ว่า “นวัตกรรมท้องถิ่น” สามารถต่อยอด “วัฒนธรรมอาหารโบราณ” ได้อย่างมีรสชาติและมีเสน่ห์
คุกกี้หน้าเอ็งกอ: ขนมที่มีหน้าตา...และมีเรื่องเล่า
อีกหนึ่งไฮไลต์ที่ทำให้คนดู Cook Culture ต้องอมยิ้มและรีบจดชื่อไว้คือ คุกกี้แป้งกล้วยหน้าเอ็งกอ เมนูจากอาจารย์อารีรัตน์ แห่งสาขาคหกรรม มรภ.นครสวรรค์
"เอ็งกอ” คือหน้ากากนักรบในตำนานจีนที่คนรุ่นเก่าเคารพ
และคนรุ่นใหม่...ก็เอามาสร้างสรรค์เป็นศิลปะบนคุกกี้!
จากขนมที่เคยธรรมดา ถูกวาดหน้าอย่างประณีตจนกลายเป็นของฝากแบบมีเรื่องราว กินได้ แชร์ได้ และถ่ายรูปอวดได้ เพราะวัฒนธรรมไม่ควรมีแค่ในพิพิธภัณฑ์ แต่น่าจะอยู่ในคุกกี้ที่เรากิน ระหว่างรอมื้อต่อไป
เมืองทางผ่าน? ไม่ใช่แล้วล่ะ
ปากน้ำโพในวันนี้…ไม่ใช่แค่ทางผ่าน แต่มันคือ “เมืองพัก” ที่มีรสชาติของวัฒนธรรมจีนหลากภาษา
มีวิทยาศาสตร์อาหารจากแป้งกล้วย มีเมนูที่พูดได้ทั้งเรื่องสุขภาพและรากวัฒนธรรม และมีคุกกี้ที่เล่าเรื่องหน้ากากเอ็งกอแทนประวัติศาสตร์บนชั้นหนังสือ
แถมท้ายลายแทงของย่านกินเมืองปากน้ำโพ
ปากน้ำโพเป็นเมืองที่หาของกินได้ตั้งแต่เช้ายันดึก และนครสวรรค์คือเมืองที่อิ่มตลอด 24 ชั่วโมง
เช้า: เริ่มวันแบบจีนแท้ โจ๊กหมูสับเต้าหู้ยี้ / ก๋วยเตี๋ยวลูกชิ้นปลาโบราณ / ข้าวต้มเครื่อง มีขายตามตลาดเทศบาล / ตลาดใต้ / ตลาดวัดนครสวรรค์
กลางวัน: ภัตตาคารอาหารจีนหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นร้านดังย่านถนนพรหมนิมิตร ร้านหรูหราย่านถนนอรรถกวี หรือร้านเก่าแก่ย่านยุทธยานสวรรค์ และยังมีร้านอาหารไทยหลากรส ที่ให้คุณได้เลือกลิ้มชิ้มลองรสชาติของปลาน้ำจืดแห่งปากน้ำโพ
เย็นถึงค่ำ: สตรีทฟู้ดทุกสาย เย็นตาโฟซอสเข้ม / ราดหน้าเส้นใหญ่ไฟแรง / ข้าวมันไก่ไหหลำ มีร้านห้องแถวเก่าแก่ + รถเข็นริมถนนโกสีย์ – สวรรค์วิถี
ดึก: ก๋วยเตี๋ยว ต้มเลือดหมู โต้รุ่งเปิดถึงตี 2 บริเวณหน้าสถานีรถไฟ / แยกอุทยานสวรรค์ ข้าวไข่เจียวร้อน ๆ กับน้ำจิ้มซีอิ๊วสูตรจีน หรือจะเป็นร้านข้าวต้มกุ๊ยรอบดึกร้านดังริมหนองสมบูรณ์ และตลาดหน้าวัดโพธิ์ และยังมีให้เลือกมากมายเปิดรออยู่เรียงรายตามถนนสายหลักของเมืองนครสวรรค์ทั้งสองเส้น (ถนนพหลโยธินและถนนรังสิโยทัย)
เลือกกินตามสไตล์
แพริมน้ำ แม่น้ำเจ้าพระยา: ปลาน้ำจืดสด ๆ วิวดี อาหารเด็ด เส้นทางริมแม่น้ำเจ้าพระยาในนครสวรรค์คือสวรรค์ของนักชิม ปลาคังลวกจิ้ม / ต้มยำปลาบึก / ฉู่ฉี่ปลาช่อน / ยำปลาทอด
สายมู สายคาเฟ่ สายคัลเจอร์ พร้อมเช็คอินศาลเจ้าโบราณกว่า 100 แห่ง เช่น ศาลเจ้าปึงเถ่ากงม่า, แม่ลิ้มกอเหนี่ยว วัดนครสวรรค์, วัดคีรีวงศ์ เดินง่าย กลางเมือง. พาสาน แลนด์มาร์กดีไซน์สุดล้ำ มองพระอาทิตย์ตกได้แบบฟิน ๆ และคาเฟ่แนวจีน ย่านโกสีย์, ตลาดใต้, ล้งคาเฟ่, ริมแพวิวแม่น้ำ, ล้งคาเฟ่ ใกล้เขากบ มีเมนูแป้งกล้วย, คาเฟ่ลับในตลาดใต้ บรรยากาศวินเทจจีนยุค 90s
ของฝากมีเรื่องเล่า
คุกกี้แป้งกล้วยหน้าเอ็งกอ – วาดลวดลายหน้ากากเอ็งกอแบบแฮนด์เมด
แป้งกล้วยสุขภาพ – ใช้ชง หรืออบขนมก็ได้
โปสต์การ์ดหน้ากากจีน – ถ่ายรูป+เขียนความทรงจำ
ขนมเปี๊ยะ ขนมโมจิ หลากหลายรสหลากหลายไส้ให้เลือกสรร
ปลาแห้งแดดเดียว ของฝากชั้นดีจากปากน้ำโพ
นครสวรรค์อาจไม่ใช่แค่เมืองทางผ่าน...
แต่มันคือ “เมืองพัก” ที่ดูแลคุณด้วยวัฒนธรรม และอาหาร
ตลอด 24 ชั่วโมงในเมืองที่คุณกินได้ตั้งแต่ตีห้าวันนี้ถึงตีสองวันรุ่งขึ้น มีแพ มีศาลเจ้า มีแป้งกล้วย มีคุกกี้ และมียิ้มของคนในชุมชน ถ้าอาหารคือวัฒนธรรมที่กินได้ นครสวรรค์ก็คือห้องเรียนรสชาติที่เปิดตลอดเวลา
ถ้าคุณกำลังมองหาจุดแวะที่ไม่ได้มีแค่ “ของอร่อย” แต่มีกลิ่นอายของความทรงจำ วัฒนธรรม และอนาคต ปากน้ำโพคือจานหนึ่งที่คุณควรลอง แล้วคุณจะรู้ว่า “ปากน้ำโพโหงวซก” อร่อยกว่าที่คิด และอบอุ่นกว่าที่เคยรู้จัก
ชมย้อนหลังเรื่องราว The Way of Life วิถีหลากรส ปากน้ำโพโหวงซก ในรายการ Cook Culture Season5 ทาง https://www.thaipbs.or.th/program/CookCulture/episodes/108463
ติดตามชมรายการ "Cook Culture" ได้ทุกวันอาทิตย์ 08.00 - 08.30 น. ทาง #ThaiPBS #ช่องหมายเลข3 หรือชมสดทาง https://www.thaipbs.or.th/live
