ไม่ว่าในยุคสมัยใดความปลอดภัยของผู้บริโภคอย่างเรา ๆ ถือเป็นเรื่องที่มีความสำคัญ จะซื้ออะไรมาบริโภคเข้าสู่ร่างกาย จำเป็นที่จะต้องใส่ใจมากกว่าความต้องการ ดังนั้นการมีความรู้เรื่องสัญลักษณ์บนฉลากผลิตภัณฑ์เป็นสิ่งที่มีความจำเป็นอย่างยิ่ง เป็นทักษะสำคัญที่ช่วยให้เราเลือกซื้อสินค้าที่มีคุณภาพ มีมาตรฐานได้อย่างมั่นใจ นอกจากนี้การเข้าใจความหมายของสัญลักษณ์ต่าง ๆ ถือเป็นเป็นการรักษาสิทธิที่ตนเองพึงมี เพื่อให้ได้สินค้าที่มีคุณภาพและปลอดภัยมากที่สุด
Thai PBS ขอชวนผู้อ่านทุกคนมาร่วมทำความเข้าใจ เรียนรู้ความหมายของสัญลักษณ์บนฉลากผลิตภัณฑ์ เพื่อเป็นตัวช่วยสำคัญก่อนการตัดสินใจซื้อสินค้า ซึ่งถือได้ว่าเป็นทักษะที่จำเป็นอย่างยิ่งสำหรับผู้บริโภคในยุคนี้
สัญลักษณ์ อาหารและยา บนฉลากผลิตภัณฑ์
เครื่องหมายอาหารและยา (อย.) ที่เรามักจะเห็นอย่างเด่นชัดบนฉลากผลิตภัณฑ์ คือ เครื่องหมายที่ออกโดย สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ซึ่งเป็นหน่วยงานภาครัฐที่ทำหน้าที่คุ้มครองผู้บริโภคในประเทศไทย สัญลักษณ์นี้เปรียบเสมือนเครื่องรับรองว่าผลิตภัณฑ์สุขภาพนั้น ๆ ได้ผ่านการตรวจสอบและอนุญาตให้ผลิตหรือจำหน่าย ทำให้ผู้บริโภคสามารถมั่นใจได้ว่า ส่วนประกอบและกระบวนการผลิตเป็นไปตามที่ได้แจ้งไว้กับ อย. การรับรองดังกล่าวครอบคลุมไปถึงในกรณีที่ผู้บริโภคได้รับอันตรายจากการใช้
หัวใจสำคัญของเครื่องหมาย อย. คือเลขสารบบอาหาร ซึ่งเป็นตัวเลข 13 หลักที่อยู่ในกรอบเครื่องหมาย การตรวจสอบอย่างละเอียดจะช่วยให้มั่นใจได้ว่าเป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้รับอนุญาตจริง ผู้บริโภคสามารถนำเลขสารบบอาหาร 13 หลัก ไปตรวจสอบข้อมูลผลิตภัณฑ์ได้ด้วยตนเองผ่านช่องทางเว็บไซต์ อย. ระบบจะแสดงข้อมูลของผลิตภัณฑ์ที่ได้รับอนุญาต ทำการเปรียบเทียบว่าข้อมูลที่ปรากฏตรงกับข้อมูลบนฉลากสินค้าหรือไม่ หากข้อมูลตรงกันแสดงว่าเป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้รับอนุญาตอย่างถูกต้อง
สัญลักษณ์ Q บนฉลากผลิตภัณฑ์
Q หรือ เครื่องหมายรับรองมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหาร คือ เครื่องหมายที่ออกโดย สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เพื่อรับรองว่าสินค้าเกษตรและอาหารนั้น ๆ มีกระบวนการผลิตที่ได้มาตรฐานสากล มีคุณภาพ และมีความปลอดภัย สามารถตรวจสอบย้อนกลับไปยังแหล่งผลิตได้ สัญลักษณ์นี้เปรียบเสมือนเครื่องหมายการันตีที่สร้างความมั่นใจให้กับผู้บริโภคว่าผลิตภัณฑ์ที่เลือกซื้อนั้นผ่านการควบคุมดูแลอย่างเข้มงวดตลอดทั้งห่วงโซ่การผลิต
สัญลักษณ์ ฮาลาล บนฉลากผลิตภัณฑ์
ฮาลาล คือ เครื่องหมายที่ใช้รับรองบนฉลากผลิตภัณฑ์ว่าผลิตภัณฑ์นั้น ๆ ได้ผ่านกรรมวิธีการผลิต ประกอบ ปรุง และจำหน่ายตามหลักบัญญัติของศาสนาอิสลามอย่างถูกต้อง ทำให้ชาวมุสลิมสามารถบริโภคหรือใช้ประโยชน์ได้อย่างสบายใจ โดยไม่ขัดต่อความเชื่อทางศาสนา ซึ่งครอบคลุมไปถึงความสะอาด สุขอนามัย และความปลอดภัยในทุกขั้นตอนการผลิตอีกด้วย
โดยคำว่า "ฮาลาล" (حلال) เป็นภาษาอาหรับ แปลว่า "อนุมัติ" หรือ "อนุญาต" สำหรับในประเทศไทย สัญลักษณ์ฮาลาลจะออกโดย คณะกรรมการกลางอิสลามแห่งประเทศไทย และคณะกรรมการอิสลามประจำจังหวัด ซึ่งเป็นหน่วยงานเดียวที่ได้รับอนุญาตตามกฎหมายให้ทำหน้าที่ตรวจสอบและรับรองผลิตภัณฑ์ฮาลาล
สัญลักษณ์ Radura บนฉลากผลิตภัณฑ์
Radura คือ สัญลักษณ์สากลที่ใช้แสดงบนฉลากผลิตภัณฑ์อาหาร เพื่อบ่งบอกว่าอาหารนั้นได้ผ่านกระบวนการฉายรังสีตามมาตรฐาน มีความปลอดภัยต่อการบริโภค และไม่ทำให้เกิดสารกัมมันตรังสีตกค้างในอาหารแต่อย่างใด โดยการฉายรังสีถือเป็นกระบวนการที่มีประสิทธิภาพในการยกระดับความปลอดภัยของอาหาร ลดเชื้อจุลินทรีย์ ทำลายเชื้อแบคทีเรีย กำจัดแมลงและพยาธิ ทำลายไข่และตัวอ่อนของแมลงในธัญพืชและผลไม้ รวมไปถึงช่วยยืดอายุการเก็บรักษาให้มีระยะเวลาที่ยาวนานขึ้น
สัญลักษณ์ Radura จึงเป็นการแจ้งข้อมูลแก่ผู้บริโภค เพื่อสร้างความโปร่งใส ให้ผู้บริโภคได้รับข้อมูลที่ถูกต้องครบถ้วน และเป็นทางเลือกในการตัดสินใจซื้อผลิตภัณฑ์อาหารที่มีการยกระดับความปลอดภัยและยืดอายุการเก็บรักษาด้วยเทคโนโลยีการฉายรังสี
สัญลักษณ์ ทางเลือกเพื่อสุขภาพ บนฉลากผลิตภัณฑ์
ทางเลือกสุขภาพ คือ เครื่องหมายที่แสดงบนฉลากผลิตภัณฑ์อาหารและเครื่องดื่ม เพื่อบ่งบอกว่าผลิตภัณฑ์นั้นได้ผ่านการตรวจสอบและรับรองแล้วว่ามีปริมาณ น้ำตาล, ไขมัน, และโซเดียม อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมตามที่คณะกรรมการอาหารแห่งชาติกำหนด เพื่อเป็นเครื่องมือง่าย ๆ ที่ช่วยให้ผู้บริโภคสามารถเปรียบเทียบและตัดสินใจเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่ดีต่อสุขภาพมากขึ้น สร้างความตระหนักรู้และให้ความรู้แก่ผู้บริโภคเกี่ยวกับความสำคัญของการควบคุมปริมาณการบริโภคน้ำตาล ไขมัน และโซเดียม ซึ่งเป็นพื้นฐานของการมีสุขภาพที่ดี
สัญลักษณ์ Organic Thailand บนฉลากผลิตภัณฑ์
Organic Thailand คือ เครื่องหมายรับรองผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์อย่างเป็นทางการของประเทศไทย ซึ่งออกโดยหน่วยงานในสังกัด กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เครื่องหมายนี้ทำหน้าที่รับรองว่าผลิตภัณฑ์ดังกล่าว ตั้งแต่ปัจจัยการผลิต แหล่งผลิต ไปจนถึงตัวสินค้าเกษตรนั้น ๆ ได้ผ่านกระบวนการผลิตตาม มาตรฐานเกษตรอินทรีย์ของประเทศไทยอย่างเคร่งครัด
สัญลักษณ์นี้จึงเป็นเครื่องหมายบนบนฉลากผลิตภัณฑ์ที่ช่วยให้ผู้บริโภคสามารถระบุและเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่เป็นเกษตรอินทรีย์แท้ได้อย่างมั่นใจ 100% การันตีว่าผลิตภัณฑ์นั้น ปลอดสารเคมี ไม่มีการใช้ยาฆ่าแมลง สารเคมีกำจัดวัชพืช ไม่ผ่านการดัดแปลงทางพันธุกรรม มีกระบวนการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ให้ความสำคัญกับการรักษาสมดุลของระบบนิเวศและความหลากหลายทางชีวภาพ
สัญลักษณ์ Thailand Trust Mark บนฉลากผลิตภัณฑ์
Thailand Trust Mark คือ เครื่องหมายรับรองคุณภาพสินค้าและบริการที่ผลิตในประเทศไทย ซึ่งมอบให้โดย กรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ กระทรวงพาณิชย์ เพื่อรับรองว่าผู้ประกอบการที่ได้รับตราสัญลักษณ์นี้ ไม่ได้มีเพียงแค่สินค้าที่มีคุณภาพเป็นเลิศในระดับสากลเท่านั้น แต่ยังดำเนินธุรกิจด้วยมาตรฐานระดับสูงในทุกมิติ ได้คุณภาพตามมาตรฐานสากล มีการผลิตที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม มีการใช้แรงงานที่เป็นธรรม และมีความรับผิดชอบต่อสังคม ถือเป็นสัญลักษณ์บนฉลากผลิตภัณฑ์ที่ช่วยสร้างความน่าเชื่อถือและส่งเสริมภาพลักษณ์อันดีงามของสินค้าและบริการไทยในเวทีโลก ผ่านแนวคิดคุณภาพที่ทั่วโลกไว้วางใจ (Trusted Quality)
สัญลักษณ์ ปศุสัตว์ OK บนฉลากผลิตภัณฑ์
ปศุสัตว์ OK คือ เครื่องหมายบนฉลากผลิตภัณฑ์ที่ออกโดย กรมปศุสัตว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เพื่อใช้รับรองสถานที่จำหน่ายเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์จากสัตว์ เช่น ตลาดสด, ซูเปอร์มาร์เก็ต ว่าผลิตภัณฑ์ที่วางขายนั้นมาจากแหล่งผลิตที่ได้มาตรฐานสะอาดและถูกสุขลักษณะ ผ่านกระบวนการผลิตที่ลดความเสี่ยงจากการปนเปื้อนของเชื้อโรค หากพบปัญหาสามารถตรวจสอบกลับไปยังแหล่งที่มาของผลิตภัณฑ์ได้ ตั้งแต่ร้านค้า โรงงาน ไปจนถึงฟาร์มที่เลี้ยง รวมไปถึงวางจำหน่ายในสถานที่ที่สะอาดปลอดภัย
สัญลักษณ์ GMP บนฉลากผลิตภัณฑ์
GMP คือ ระบบมาตรฐานการผลิตที่เป็นหลักประกันสำคัญว่าผลิตภัณฑ์นั้นถูกผลิตขึ้นในสภาพแวดล้อมที่สะอาด ปลอดภัย และมีคุณภาพสม่ำเสมอ โดยคำว่า GMP ย่อมาจาก Good Manufacturing Practice หรือหลักเกณฑ์วิธีการที่ดีในการผลิต ซึ่งถือได้ว่าเป็นระบบการประกันคุณภาพขั้นพื้นฐานที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล เพื่อป้องกันความเสี่ยงที่อาจทำให้อาหารหรือผลิตภัณฑ์นั้น ๆ เป็นพิษหรือเกิดอันตรายต่อผู้บริโภค โดยในประเทศไทย สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ได้นำหลักเกณฑ์ GMP มาบังคับใช้เป็นกฎหมายสำหรับผู้ผลิตอาหารและยา เพื่อยกระดับมาตรฐานความปลอดภัยให้กับประชาชน
สัญลักษณ์ HACCP บนฉลากผลิตภัณฑ์
HACCP คือ ระบบการจัดการความปลอดภัยของอาหาร ที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล และถือเป็นมาตรฐานขั้นสูงที่ต่อยอดมาจาก GMP เราจึงมักจะเห็น HACCP ควบคู่ไปกับ GMP บนผลิตภัณฑ์อาหาร โดย HACCP ย่อมาจากคำว่า Hazard Analysis and Critical Control Point หรือระบบการวิเคราะห์อันตรายและจุดวิกฤตที่ต้องควบคุม ซึ่งจะใช้ในการระบุและควบคุมความเสี่ยงจากสิ่งปนเปื้อนหรืออันตรายที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการผลิต โดยจะทำการประเมินอันตรายต่าง ๆ ในทุกขั้นตอนการผลิต จากนั้นจึงกำหนดวิธีการป้องกันเพื่อลดหรือขจัดอันตรายเหล่านั้น ช่วยให้ผู้บริโภคสามารถเลือกซื้อผลิตภัณฑ์อาหารได้อย่างมั่นใจ
ทั้งหมดนี้ยังเป็นแค่เพียงบางส่วนจากสัญลักษณ์ทั้งหมดที่จำเป็นต้องรู้จักกันไว้ แม้อาจจะมองดูว่าเยอะ หลากสัญลักษณ์ความปลอดภัย หลายระบบมาตรฐาน ยากต่อการทำความเข้าใจ แต่จากการสำรวจของกระทรวงสาธารณสุขพบว่า พฤติกรรมการบริโภคของผู้บริโภคชาวไทยยังคงขาดการเอาใจใส่ในความปลอดภัยของอาหาร ทำให้เกิดความเสี่ยงในการเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ดังนั้นการเสียเวลาทำความเข้าใจสัญลักษณ์บนฉลากผลิตภัณฑ์เหล่านี้ย่อมส่งผลดีมากผลเสียแน่นอน
ติดตามอ่านเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับมาตรฐานและความปลอดทางด้านอาหาร
