ถ้าสังเกตให้ดีจะพบว่าในช่วง 4 -5 ปีที่ผ่านมา กระแสความมั่นคงทางอาหารเป็นที่พูดถึงอย่างกว้างขวางทั้งภายในประเทศ และต่างประเทศ โดยเฉพาะในช่วงการแพร่ระบาดของโควิด-19 จนทำให้เกิดการกักตุนอาหาร ถือเป็นเหตุการณ์ที่ตอกย้ำถึงความเปราะบางของความมั่นคงทางอาหารได้เป็นอย่างดี ซึ่งถ้ามองย้อนกลับมาไปเมื่อ 20 ปีที่แล้ว ในยุคนั้นอาจไม่มีใครคิดว่าเหตุการณ์แบบนี้จะเกิดขึ้น
แต่ด้วยความห่วงใยที่มีให้แก่ราษฎรของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทำให้ทรงเล็งเห็นว่าการขาดแคลนอาหารนั้นสร้างผลกระทบเป็นวงกว้างได้มากกว่าที่คิด จึงเป็นที่มาของโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ โครงการที่สร้างอาชีพและแหล่งอาหารให้ราษฎรจวบจนปัจจุบัน
จุดเริ่มต้นของโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ
"...ทราบดีจากทางเพื่อนที่คุ้นเคยอยู่กับสหประชาชาติว่า ต่อไปโลกเราอาหารอาจจะขาดแคลนก็เป็นได้ เคยคิดว่าถ้าแต่ละประเทศสามารถจะผลิตอาหารมากขึ้น จะช่วยได้มากในอนาคตที่จะไม่ให้เกิดความอดอยากขึ้น ข้าพเจ้าเลยมีโครงการฟาร์มตัวอย่าง แล้วอีกอย่าง ราษฎรที่มาหาแล้วพูดว่าไม่มีงานจะทำ เรียนจบก็ไม่มีงานจะทำ ได้มาอาศัยบรรจุเป็นคนงานของฟาร์มตัวอย่าง ในเวลาเดียวกัน เขาได้ดูว่าการเลี้ยงสัตว์ต่างๆ มีวิธีไหนบ้าง การเลี้ยงสัตว์ที่ถูกต้อง แล้วเมื่อเขาออกไปแล้ว เขาสามารถที่จะเลี้ยงสัตว์ของเขาได้โดยถูกต้อง..."
พระราชดำรัสของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานแก่คณะบุคคล ที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทถวายชัยมงคล ในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต เมื่อวันอาทิตย์ที่ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2545
จุดเริ่มต้นของโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ เกิดขึ้นเมื่อ วันที่ 23 กุมภาพันธุ์ พ.ศ. 2540 สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎร และนักเรียนโรงเรียนบ้านขุนแตะ ตำบลบ้านแตะ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม่ ทรงพบเห็นปัญหาความยากลำบากของราษฎรในพื้นที่ ที่ขาดความรู้ในการประกอบอาชีพ ขาดทักษะทำกิน ขาดแหล่งอาหาร ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นปัจจัยสำคัญในการดำรงชีวิต สิ่งที่เกิดขึ้นทำให้พระองค์ทรงเกิดความห่วงใยและมีพระราชประสงค์ที่จะช่วยราษฎรให้หลุดพ้นจากความลำบาก ช่วยให้ชาวบ้านมีทักษะทำกิน มีอาชีพ มีแหล่งอาหารเป็นของตนเอง ซึ่งจะนำมาซึ่งรายได้ที่เพิ่มขึ้น จึงมีพระราชดำริให้จัดตั้งโครงการฟาร์มตัวอย่าง ให้ชาวบ้านได้ฝึกอาชีพทางด้านการเกษตรจนสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง สร้างอาชีพ เลี้ยงดูตนเองได้
โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริทรงให้ดำเนินงานในลักษณะเป็นศูนย์สาธิตและส่งเสริมด้านการเลี้ยงสัตว์ต่าง ๆ และปลูกไม้ใช้สอย โดยจ้างแรงงานจากราษฎรที่มีฐานะยากจนภายในหมู่บ้าน และหมู่บ้านใกล้เคียง ราษฎรจึงได้ทั้งการเรียนรู้ และการสร้างรายได้ไปพร้อม ๆ กัน
วัตถุประสงค์ของโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ
“...ตอนนี้พยายามจะเริ่มทําฟาร์มตัวอย่างที่อําเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี หวังให้เป็นแหล่งผลิตอาหาร เป็นคลังอาหารที่หล่อเลี้ยงคนไทย จะเป็นที่น่าหวาดเกรงว่า ต่อไปอาหารจะแพงมากและคนที่ยากจนจะลําบากถ้าตั้งคลังอาหารขึ้นตามที่ต่าง ๆ คนงาน ประชาชนก็จะดีใจได้รับจ้างทํางานจํานวนมาก แต่ละฟาร์มตัวอย่างก็จ่ายค่าแรงให้ เพื่อเขาจะได้เลี้ยงครอบครัว...”
พระราชดำรัสของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานแก่คณะบุคคล ที่มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทถวายชัยมงคล ในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต เมื่อวันอาทิตย์ที่ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2545
วัตถุประสงค์ของโครงการตามที่ระบุไวัในเอกสารโครงการได้แบ่งออกเป็น 5 ข้อ
- ส่งเสริมราษฎรในพื้นที่โครงการฯ ให้มีรายได้เสริมจากการดำเนินการฟาร์ม
- เป็นแหล่งอาหารให้ราษฎรในพื้นที่โครงการฯ
- เป็นแหล่งข้อมูลในการถ่ายทอดกรรมวิธีของกิจกรรมที่ดำเนินการในฟาร์ม ที่ได้ผล ให้ราษฎรในพื้นที่โครงการฯ เพื่อดำเนินการเอง
- ข้อมูลของกรรมวิธีดำเนินการที่ได้ผลโดยเน้นให้ราษฎรสามารถดำเนินการเองได้ โดยให้ใช้วัสดุและอุปกรณ์ ที่มีอยู่ในท้องถิ่นให้มากที่สุด
- ขยายพื้นที่ป่าไม้ในบริเวณโครงการฯ
จากทั้ง 5 ข้อ จะเห็นได้ว่ามีคำว่าราษฎรอยู่ในวัตถุประสงค์ถึง 4 ข้อ แสดงให้เห็นถึงการคำนึงถึงประโยชน์ที่มีต่อราษฎรเป็นหลัก ด้วยการส่งเสริมให้ราษฎรมีอาชีพ มีรายได้ที่แน่นอน สามารถนำไปหล่อเลี้ยงครอบครัวได้ นอกจากนี้ยังมีการส่งเสริมให้มีการรักษาทรัพยากรธรรมชาติ ขยายพื้นที่ป่าไม้ รักษาความอุดมสมบูรณ์ให้คงอยู่ เพราะเราจำเป็นที่จะต้องพึ่งพา ป่าไม้ สัตว์ป่า ต้นน้ำ ลำธาร ต่อไปในอนาคต ซึ่งเป็นแนวคิดที่สอดคล้องกับความยั่งยืน สิ่งที่ถูกพูดถึงเป็นอย่างมากในปัจจุบัน
ผลการดำเนินโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ
ปัจจุบันโครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริที่ตำบลบ้านแตะซึ่งเป็นโครงการฟาร์มตัวอย่างแห่งแรกของประเทศ ได้นำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่เป็นรูปธรรม และยกระดับความเป็นอยู่ของประชาชนในพื้นที่อย่างมาก พัฒนาพื้นที่ที่เคยยากจนและขาดแคลนทรัพยากรไปในทิศทางที่ดีขึ้นอย่างชัดเจน ประชาชนมีความรู้และประสบการณ์ด้านการเกษตร ปลูกพืชและเลี้ยงสัตว์โดยใช้ความรู้ที่ได้รับจากโครงการฯ รวมไปถึงมีความมั่นคงทางอาหาร ผ่านแหล่งอาหารปลอดภัยที่ปลูกและเลี้ยงดูด้วยตนเอง จึงสามารถกล่าวได้ว่า โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ ได้ประสบผลสำเร็จตรงตามวัตถุประสงค์ที่ได้ตั้งไว้ตั้งแต่แรกเริ่ม
นอกจากนี้ โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริได้ขยายผลโครงการไปทั่วประเทศ เพื่อให้สอดคล้องกับสภาพภูมิประเทศและวิถีชีวิตของชุมชนในแต่ละพื้นที่ โดยมีเป้าหมายหลักในการพัฒนาด้านอาชีพและการเกษตรอย่างยั่งยืน เช่น
- โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริบ้านบ่อหวี จังหวัดราชบุรี เป็นแหล่งผลิตอาหาร ส่งเสริมการเกษตรแบบ เกษตรอินทรีย์และเกษตรผสมผสาน เพื่อสร้างความมั่นคงในพื้นที่ชายแดน
- โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริบ้านยางกลาง จังหวัดอ่างทอง โครงการที่จัดตั้งขึ้นเพื่อช่วยเหลือประชาชนที่ประสบอุทกภัย ให้มีที่ดินทำกินชั่วคราวและฝึกอาชีพตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง จนเกิดเป็นพื้นที่เกษตรกรรมที่อุดมสมบูรณ์
- โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริคลองหอยโข่ง จังหวัดมหาสารคาม โครงการในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งเน้นการปรับปรุงพัฒนาพื้นที่เพื่อส่งเสริมอาชีพการเกษตรให้แก่ราษฎร มีแหล่งผลิตอาหารปลอดสารพิษบริโภคในชุมชน
โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริถือได้ว่าเป็นโครงการที่แสดงถึงพระมหากรุณาธิคุณของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในการ สร้างงาน สร้างอาชีพ และ แหล่งผลิตอาหารให้แก่ราษฎร รวมไปถึงการทำหน้าที่เป็นโรงเรียนธรรมชาติ ถ่ายทอดวิชาเกษตรผสมผสานตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มุ่งเน้นการสร้างความรู้เพื่อให้ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเอง ได้อย่างยั่งยืน ทั้งด้านโภชนาการและรายได้
ติดตามเนื้อหาที่น่าสนใจเพิ่มเติม
- สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง สภานายิกาสภากาชาดไทย ทรงอุทิศพระองค์เพื่อประชาชนกว่า 69 ปี
- พระบารมีของสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ระหว่างการเสด็จเยือนสหรัฐอเมริกาและยุโรป พ.ศ. ๒๕๐๓
- รู้จัก "พระแท่นสุวรรณเบญจดล" แท่นประดิษฐานพระโกศ พระบรมศพ สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง
- “บุปผาราชินี” พรรณไม้ทรงคุณค่า งดงามในพระนาม “สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง”
- รู้จัก 8 ชุดไทยพระราชนิยม มรดกแห่งความงามไทย
อ้างอิง
- สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.)
- สำนักงานพระคลังข้างที่
