ผู้สูงวัยเป้าหมายใหญ่ของมิจฉาชีพออนไลน์ ป้องกันและแก้ไขปัญหาได้

ประเทศไทยกำลังเข้าสู่สังคมสูงวัยอย่างเต็มตัว โดยมีผู้สูงอายุจำนวนมากที่แข็งแรงและชื่นชอบการใช้เทคโนโลยีไม่แพ้คนรุ่นใหม่ แต่ด้วยความไม่เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีอย่างเพียงพอ ทำให้กลุ่มผู้สูงวัยกลายเป็นเป้าหมายหลักของมิจฉาชีพออนไลน์ ตามข้อมูลจากตำรวจไซเบอร์ พบว่าในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา มีผู้สูงอายุตกเป็นเหยื่อของมิจฉาชีพออนไลน์เกือบ 30,000 คน ซึ่งเป็นตัวเลขที่น่าตกใจและสะท้อนให้เห็นถึงความรุนแรงของปัญหาการโจรกรรมออนไลน์และการหลอกลวงทางอินเทอร์เน็ตในปัจจุบัน วันนี้เราจะมาทำความเข้าใจปัญหาการป้องกันผู้สูงอายุจากมิจฉาชีพและหาทางแก้ไขกันอย่างถ้วนหน้า

สาเหตุที่ผู้สูงวัยเป้าหมายของนักต้มตุ๋นออนไลน์

มิจฉาชีพออนไลน์และนักต้มตุ๋นมองว่าผู้สูงวัยมีคุณสมบัติที่เหมาะสมสำหรับการหลอกลวง ได้แก่ การมีเงินออมจำนวนมากจากเงินบำนาญ เงินกองทุนสำรองเลี้ยงชีพ และเบี้ยยังชีพผู้สูงอายุ การใช้โทรศัพท์มือถือแต่ไม่เชี่ยวชาญเทคโนโลยีและความปลอดภัยทางไซเบอร์มากพอ การอยู่บ้านตามลำพังในเวลากลางวัน และการมีนิสัยไว้เนื้อเชื่อใจผู้อื่นตามวัฒนธรรมไทยดั้งเดิม

ผู้สูงวัยที่เกิดและเติบโตในสังคมที่มีความไว้วางใจกันสูงกว่าปัจจุบัน มักจะเชื่อคำพูดของคนแปลกหน้าได้ง่ายกว่า นอกจากนี้ การที่อยู่บ้านคนเดียวในช่วงเวลากลางวันทำให้มิจฉาชีพออนไลน์มีเวลาเพียงพอในการชักจูงและสร้างความเชื่อมั่นผ่านการโทรศัพท์หลอกลวง ปัจจัยเหล่านี้รวมกันทำให้ผู้สูงวัยกลายเป็นเป้าหมายที่น่าสนใจสำหรับการฉ้อโกงออนไลน์และภัยไซเบอร์

รูปแบบการหลอกลวงผู้สูงวัยและการต้มตุ๋นออนไลน์ที่พบบ่อย

การแอบอ้างเป็นเจ้าหน้าที่ธนาคารและสถาบันการเงินเป็นรูปแบบการฉ้อโกงที่นิยมมากที่สุด โดยมิจฉาชีพจะโทรศัพท์หลอกลวงมาแจ้งว่าบัตรเครดิตหรือบัญชีเงินฝากมีการใช้งานผิดปกติ มียอดใช้จ่ายที่ไม่ได้ทำรายการ หรือบัญชีถูกใช้เป็นบัญชีม้า จากนั้นจะขอให้โอนเงินเพื่อยืนยันความบริสุทธิ์ วิธีป้องกันการต้มตุ๋นคือ ไม่โทรติดต่อตามหมายเลขที่ให้มา แต่ค้นหาหมายเลขธนาคารจากแหล่งที่เชื่อถือได้แล้วโทรไปสอบถามเอง

การปลอมตัวเป็นเจ้าหน้าที่ราชการและตำรวจ โดยแจ้งว่าผู้สูงวัยมีปัญหาทางกฎหมาย เช่น บัญชีเกี่ยวข้องกับการฟอกเงิน มีภาษีค้างชำระ หรือมีหมายจับออกมา การป้องกันภัยไซเบอร์ที่ดีที่สุดคือ วางสายทันที และเดินทางไปที่หน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องโดยตรง

การแอบอ้างเป็นลูกหลานในภาวะฉุกเฉิน จะใช้การส่งข้อความผ่านแอพพลิเคชันไลน์ หรือการโทรศัพท์หลอกลวง โดยอ้างเป็นลูกหลานที่เกิดเหตุฉุกเฉิน เช่น เกิดอุบัติเหตุ ติดด่านตรวจ หรือต้องการเงินเพื่อจ่ายค่าปรับ วิธีป้องกันการโจรกรรมออนไลน์คือ โทรศัพท์หาลูกหลานคนนั้นโดยตรงผ่านหมายเลขที่รู้จักแน่ชัด

การโฆษณาการลงทุนผลตอบแทนสูงผิดปกติ โดยอ้างว่าให้ผลตอบแทนสูงกว่าธนาคารหลายเท่า ไม่มีความเสี่ยงหรือค่าธรรมเนียม การป้องกันการฉ้อโกงออนไลน์คือ ตรวจสอบข้อมูลบริษัทให้ครบถ้วน ดูใบอนุญาตจากหน่วยงานกำกับดูแล เช่น สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ผู้สูงวัยถูกนักต้มตุ๋นหลอกง่าย

ปัจจัยทางสุขภาพเป็นสิ่งสำคัญ เนื่องจากผู้สูงวัยบางส่วนมีการเสื่อมถอยของสมรรถภาพสมอง ทำให้การคิดวิเคราะห์และการใช้เหตุผลช้าลงหรือไม่เฉียบคมเหมือนเดิม ประมาณ 15% ของผู้สูงอายุมีภาวะความวิตกกังวลและซึมเศร้า ส่งผลให้เกิดความไม่มั่นใจในตนเองและความกลัวต่อปัญหาต่าง ๆ ที่มิจฉาชีพออนไลน์สามารถใช้ประโยชน์ได้

ปัจจัยทางเทคโนโลยีคือ การที่ความรู้เกี่ยวกับความปลอดภัยทางไซเบอร์และการป้องกันภัยออนไลน์ยังไม่เพียงพอ การติดตามข่าวสารเกี่ยวกับเทคนิคการหลอกลวงรูปแบบใหม่ ๆ อาจไม่ทันสมัย ผู้สูงวัยอาจไม่เข้าใจเทคโนโลยีที่มิจฉาชีพใช้ เช่น การปลอมหมายเลขโทรศัพท์ การสร้างเว็บไซต์ปลอม หรือการใช้ข้อมูลส่วนตัวที่รั่วไหลมาสร้างความน่าเชื่อถือ

ปัจจัยทางเศรษฐกิจที่สำคัญคือ ผู้สูงอายุมักมีเงินออมจำนวนมากจากการสะสมตลอดชีวิตการทำงาน แต่ไม่มีรายได้ประจำแล้ว ทำให้เมื่อถูกการต้มตุ๋นออนไลน์จะสูญเสียเงินจำนวนมากและไม่สามารถหาเงินทดแทนได้ ประกอบกับความไม่คุ้นเคยกับระบบการเงินดิจิทัลและการโอนเงินออนไลน์

วิธีป้องกันผู้สูงวัยจากมิจฉาชีพและภัยไซเบอร์อย่างมีประสิทธิภาพ

การสื่อสารและติดตามความเป็นไปในครอบครัวอย่างสม่ำเสมอเป็นวิธีการป้องกันการหลอกลวงที่มีประสิทธิภาพที่สุด ลูกหลานควรโทรศัพท์หรือไปเยี่ยมเป็นประจำ สอบถามเรื่องราวในชีวิตประจำวัน รวมถึงการได้รับโทรศัพท์หลอกลวงหรือข้อความแปลกๆ หากผู้สูงวัยเล่าถึงเหตุการณ์ที่น่าสงสัยเกี่ยวกับการโจรกรรมออนไลน์ ลูกหลานควรให้คำปรึกษาและช่วยตรวจสอบความจริงทันที

การให้ความรู้และฝึกทักษะการสังเกตการฉ้อโกงออนไลน์เป็นสิ่งสำคัญ ต้องเน้นย้ำว่าลูกหลานที่แท้จริงจะไม่ขอเงินผ่านข้อความหรือโทรศัพท์ในเวลาเร่งด่วน ธนาคารและหน่วยงานราชการจะไม่โทรมาขอให้โอนเงินหรือให้ข้อมูลส่วนตัว การลงทุนที่อ้างว่าให้ผลตอบแทนสูงผิดปกติมักจะเป็นกับดักการต้มตุ๋น

การติดป้ายเตือนภัยไซเบอร์ในบ้าน ณ จุดที่มองเห็นได้ชัดเจน เช่น ข้างโทรศัพท์ ข้อความควรเขียนด้วยตัวอักษรขนาดใหญ่ เช่น "ใครโทรมาขอเงิน หยุดคิด โทรถามลูกหลานก่อน" หรือ "ธนาคารจริงไม่โทรมาให้โอนเงิน" การจัดเตรียมรายชื่อเบอร์โทรศัพท์ที่สำคัญไว้ในที่เข้าถึงได้ง่าย เพื่อป้องกันการหลอกลวงทางโทรศัพท์

การฝึกซ้อมสถานการณ์จริง นักจิตวิทยาแนะนำให้มีการจำลองสถานการณ์ที่อาจเกิดขึ้น เพื่อให้ผู้สูงวัยได้ฝึกการตอบโต้และสร้างความมั่นใจในการป้องกันภัยออนไลน์ การสอนให้ผู้สูงวัยถามคำถามที่สำคัญ เช่น "ทำไมต้องรีบ" "ทำไมไม่ให้มาที่บ้าน" จะช่วยสร้างช่วงเวลาในการคิดและตรวจสอบการต้มตุ๋นออนไลน์

บทบาทของครอบครัวในการป้องกันการฉ้อโกงออนไลน์

ครอบครัวมีบทบาทสำคัญที่สุดในการป้องกันผู้สูงอายุจากมิจฉาชีพ การดูแลใส่ใจกันทุกวันคือภูมิคุ้กันทางไซเบอร์ที่ดีที่สุด ลูกหลานมีหน้าที่สำคัญในการสื่อสารเปิดเผยเกี่ยวกับเรื่องเงินทองและการจัดการทรัพย์สิน การให้ความรู้แก่ผู้ดูแลหรือแม่บ้านที่ใกล้ชิดกับผู้สูงวัยเกี่ยวกับการป้องกันการหลอกลวงออนไลน์ก็เป็นสิ่งจำเป็น

ชุมชนสามารถช่วยป้องกันภัยไซเบอร์ได้โดยการสร้างเครือข่ายเพื่อนบ้านที่คอยช่วยเหลือและดูแลกัน การจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการป้องกันการต้มตุ๋นออนไลน์ การประสานงานกับผู้นำชุมชนในการเฝ้าระวังและแจ้งเตือนภัยจากการโจรกรรมทางอินเทอร์เน็ต

แนวโน้มในอนาคตและการเตรียมรับมือภัยไซเบอร์

เทคโนโลยีใหม่ๆ ที่อาจถูกใช้ในการหลอกลวงผู้สูงอายุ ได้แก่ การใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการเลียนแบบเสียงของลูกหลาน การสร้างเว็บไซต์และแอพพลิเคชันปลอมที่มีความสมจริงสูง และการใช้ข้อมูลส่วนบุคคลที่รั่วไหลมาสร้างความน่าเชื่อถือในการฉ้อโกงออนไลน์

ด้วยแนวโน้มที่ประเทศไทยจะมีผู้สูงวัยเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องเตรียมมาตรการป้องกันความปลอดภัยทางไซเบอร์ที่มีประสิทธิภาพและครอบคลุม ต้องมีการให้ความรู้และรณรงค์เรื่องการป้องกันภัยออนไลน์อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ผู้สูงวัยและครอบครัวมีความรู้ที่ทันสมัยเกี่ยวกับการป้องกันการหลอกลวงทางอินเทอร์เน็ต

ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงต่อการถูกมิจฉาชีพออนไลน์หลอกลวง แต่ด้วยการเตรียมความพร้อม การให้ความรู้เรื่องความปลอดภัยทางไซเบอร์ที่ถูกต้อง และการดูแลใส่ใจจากครอบครัว สามารถลดความเสี่ยงจากการต้มตุ๋นออนไลน์ได้อย่างมีนัยสำคัญ การป้องกันภัยไซเบอร์ที่มีประสิทธิภาพต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่าย ความรู้และการเตรียมพร้อมคือกุญแจสำคัญในการสร้างสังคมสูงวัยที่แข็งแกร่งและปลอดภัยจากภัยคุกคามทางออนไลน์และการฉ้อโกงทางอินเทอร์เน็ต

ติดตามชมได้ในรายการ TIC TAC TECH เรื่องไม่เล็กเทคโนโลยี วันอาทิตย์ที่ 10 สิงหาคม 2568 เวลา 06.05 - 06.30 น. ทางไทยพีบีเอส หรือรับชมทีวีออนไลน์ทาง www.thaipbs.or.th/Live