อีกหนึ่งเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น “ซ้ำๆ” ในช่วงเวลานี้ กรณีทหารไทย “เหยียบทุ่นระเบิด” บริเวณชายแดนไทย-กัมพูชา โดยที่ผ่านมา มีหน่วยงานหนึ่งที่ทำหน้าที่ช่วยเหลือ ดูแล ผู้ประสบภัยจากทุ่นระเบิด มีชื่อว่า ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC Thai PBS ชวนทำความรู้จักศูนย์ปฏิบัติการแห่งนี้ ว่ามีกลไกการทำหน้าที่อย่างไร
ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC คืออะไร ?
ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระบิดแห่งชาติ หรือ Thailand Mine Action Center (TMAC) เป็นหน่วยปฏิบัติการทุ่นระเบิด โดยมีที่มาจากการที่ประเทศไทยประสบปัญหาเกี่ยวกับทุ่นระเบิด อันเนื่องมาจากปัญหาความขัดแย้ง ทั้งที่เกิดขึ้นในประเทศ และตามแนวชายแดน จนทำให้ประชาชนได้รับผลกระทบทั้งด้านชีวิตและทรัพย์สิน ตลอดจนเป็นการพัฒนาพื้นที่ชายแดนกับประเทศเพื่อนบ้าน
ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 18 มกราคม พ.ศ. 2543 โดยสำนักนายกรัฐมนตรี มีคำสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงานทุ่นระเบิดเพื่อมนุษยธรรมแห่งชาติ โดยมีนายกรัฐมนตรีเป็นประธาน และมอบหมายให้กองบัญชาการกองทัพไทย จัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติขึ้น เพื่อเป็นศูนย์กลางในการปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับทุ่นระเบิดเพื่อมนุษยธรรม
ทั้งนี้ ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ ก่อตั้งขึ้นเพื่อให้เป็นไปตามพันธกรณี ใน “อนุสัญญาออตตาวา” อนุสัญญาที่ว่าด้วยการห้ามใช้ สะสม ผลิต และโอน และการทำลายทุ่นระเบิดสังหารบุคคล โดยประเทศไทยเข้าร่วมลงนามเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2540 ที่กรุงออตตาวา ประเทศแคนาดา จากนั้นได้เข้าเป็นรัฐภาคีในปี พ.ศ. 2542 ถือเป็นชาติแรกในอาเซียนที่เข้าร่วมอนุสัญญาดังกล่าวนี้
รู้จัก อนุสัญญาออตตาวา อนุสัญญาที่เชื่อมต่อกับศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC
ความสำคัญของอนุสัญญาออตตาวา ถือเป็นสนธิสัญญาระหว่างประเทศ ที่มีเป้าหมายหลักเพื่อยุติการใช้ทุ่นระเบิดสังหารบุคคลทั่วโลก และมีพันธกรณีหลักคือ ห้ามประเทศภาคีห้ามใช้ สะสม ผลิต และโอนทุ่นระเบิดดังกล่าว รวมถึงต้องทำลายทุ่นระเบิดที่สะสมไว้ และกวาดล้างพื้นที่ปนเปื้อนทุ่นระเบิดให้หมดไปอีกด้วย
อนุสัญญาออตตาวา ถูกเปิดให้ลงนามเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2540 ณ กรุงออตตาวา ประเทศแคนาดา และมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2542 สาเหตุที่ทำให้เกิดอนุสัญญานี้ขึ้นมา เนื่องจากทุ่นระเบิดสังหารบุคคลเป็นอาวุธที่มีต้นทุนต่ำ แต่สร้างความสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินเป็นจำนวนมาก
แม้สงครามหลายแห่งจะสิ้นสุดแล้ว แต่ยังคงปรากฏทุ่นระเบิดฝังอยู่ในพื้นที่ต่าง ๆ จนทำให้พลเรือนได้รับบาดเจ็บ ตลอดจนเสียชีวิตทุกปี เป็นที่มาให้นานาชาติเกิดการเคลื่อนไหวเพื่อยุติการใช้และกำจัดอาวุธเหล่านี้
นับจนถึงปี 2025 มีชาติที่เข้าร่วมลงนามสนธิสัญญาแล้วกว่า 165 รัฐ และตลอดหลายทศวรรษที่ผ่านมา รัฐภาคีได้ร่วมมือกันทำลายทุ่นระเบิดไปแล้วกว่า 50 ล้านลูก
หน้าที่ของศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC มีอะไรบ้าง ?
TMAC หรือศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ มีภารกิจในการอำนวยการ ประสานงาน วางแผน และกำกับดูแลการปฏิบัติการทุ่นระบิด เพื่อให้เป็นไปตามอนุสัญญาออตตาวา โดยนอกหนือจากการค้นหาและเก็บกู้ทุ่นระเบิด รวมถึงสรรพวุธระเบิดที่ยังไม่ระเบิดแล้ว ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ หรือ TMAC ยังมีพันธกิจในการให้ความรู้ แจ้งเตือน และให้ความช่วยเหลือผู้ประสบภัยที่เกิดจากทุ่นระเบิด โดยดำเนินการทางกฎหมายตามอนุสัญญาออตตาวา และทำลายทุ่นระเบิดสังหารบุคคลที่เก็บสะสมในคลัง
โครงสร้างศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC เป็นอย่างไร ?
ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC แบ่งโครงสร้างออกเป็น ดังนี้
1.ส่วนบัญชาการ
2.ส่วนนโยบายและแผน
3.ส่วนประสานการปฏิบัติและประเมินผล
4.ส่วนกิจการพิเศษ
5.ส่วนธุรการและสนับสนุน
6.หน่วยตรวจค้นและทำลายทุ่นระเบิด แบ่งออกเป็น 4 หน่วย
- หน่วยปฏิบัติการทุ่นระเบิดด้านมนุษยธรรมที่ 1 ตั้งอยู่ที่กองกำลังบูรพา อำเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว โดยมีพื้นที่รับผิดชอบ คือ จังหวัดสระแก้ว, กาญจนบุรี, ราชบุรี, เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์
- หน่วยปฏิบัติการทุ่นระเบิดด้านมนุษยธรรมที่ 2 ตั้งอยู่ที่บ้านพญากัมพุช อำเภอโป่งน้ำร้อน จังหวัดจันทบุรี มีพื้นที่รับผิดชอบ คือ จังหวัดจันทบุรี และตราด
- หน่วยปฏิบัติการทุ่นระเบิดด้านมนุษยธรรมที่ 3 ตั้งอยู่ที่กองกำลังสุรนารี อำเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ มีพื้นที่รับผิดชอบ คือ จังหวัดบุรีรัมย์, สุรินทร์, ศรีสะเกษ, อุบลราชธานี, หนองคาย, อุดรธานี และหนองบัวลำภู
- หน่วยปฏิบัติการทุ่นระเบิดด้านมนุษยธรรมที่ 4 ตั้งอยู่ที่ค่ายพ่อขุนผาเมือง อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ มีพื้นที่รับผิดชอบ คือ จังหวัดเลย, เพชรบูรณ์, น่าน, พิษณุโลก, อุตรดิตถ์, พะเยา, เชียงราย, แม่ฮ่องสอน, เชียงใหม่ และตาก
7.ศูนย์ฝึกอบรม แบ่งออกเป็น 3 ศูนย์ ได้แก่
- ศูนย์ฝึกตรวจค้นและทำลายทุ่นระเบิด (ศตท.) ตั้งอยู่ที่กรมการทหารช่าง ค่ายภาณุรักษี อำเภอเมืองราชบุรี จังหวัดราชบุรี
- ศูนย์ฝึกการแจ้งเตือนและให้ความรู้ (ศจร.) ตั้งอยู่ที่กองพันปฏิบัติการจิตวิทยา ค่ายสมเด็จพระนารายณ์มหาราช อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี
- ศูนย์ฝึกสุนัขตรวจค้นทุ่นระเบิด (ศสท.) ตั้งอยู่ที่ศูนย์การสุนัขทหาร กรมการสัตว์ทหารบก ตำบลหนองสาหร่าย อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา
การปฏิบัติหน้าที่ของศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC ส่งผลอย่างไร ?
นับจากศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติได้เริ่มดำเนินงาน ส่งผลให้มีการประกาศปรับลดพื้นที่ปนเปื้อนทุ่นระเบิดลงตามลำดับ โดยเฉพาะเมื่อปี พ.ศ. 2562 – 2563 ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติสามารถปรับลดพื้นที่ปนเปื้อนทุ่นระเบิด และปลดปล่อยพื้นที่ 4 จังหวัด ได้แก่ เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ชุมพร และจันทบุรี ให้เป็นพื้นที่ปราศจากการปนเปื้อนของทุ่นระเบิดลงได้
กระทั่งในปี พ.ศ. 2565 ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติสามารถเก็บกู้ทุ่นระเบิดเสร็จสิ้นแล้วกว่าร้อยละ 90 ของพื้นที่ปนเปื้อน ทว่าในช่วงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2568 เกิดวิกฤตการณ์ชายแดนไทย-กัมพูชา ส่งผลให้เกิดการลอบวางทุ่นระเบิดเพิ่มเติมในหลายพื้นที่
อย่างไรก็ตาม ในช่วงวันที่ 1 – 10 สิงหาคม พ.ศ. 2568 ศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ ร่วมกับชุดเก็บกู้วัตถุระเบิด (EOD) สนับสนุนกองกำลังสุรนารี และตำรวจภูธรภาค 3 ได้ทำการลงพื้นที่ครอบคลุม 4 จังหวัดชายแดน ได้แก่ บุรีรัมย์, สุรินทร์, ศรีสะเกษ และอุบลราชธานี เก็บกู้และทำลายสรรพวุธระเบิด โดยผลการปฏิบัติดังกล่าว สามารถเก็บกู้สรรพวุธได้รวมกว่า 432 รายการ
การปฏิบัติภารกิจของศูนย์ปฏิบัติการทุ่นระเบิดแห่งชาติ TMAC ยังคงดำเนินการอย่างต่อเนื่อง เพื่อลดความสูญเสีย ทั้งเจ้าหน้าที่ทหาร ตำรวจ และประชาชนในพื้นที่ชายแดน ทั้งนี้ หากประชาชนพบเห็นวัตถุระเบิด หรือวัตถุต้องสงสัย หรือสิ่งผิดปกติในพื้นที่ สามารถแจ้งเจ้าหน้าที่ทหาร ตำรวจ หรือหน่วยงานความมั่นคงในพื้นที่ได้ทันที
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้องอื่น ๆ
- ทบ.ยืนยันเหตุห้วยตามาเรีย ทหารไทยเหยียบทุ่นระเบิดใหม่
- ควานหาสันติภาพ"ทหารไทยเหยียบกับระเบิด"เสียงปริศนาสั่งหยุดยิง
- ส่องสถานะล่าสุด "อนุสัญญาออตตาวา"
อ้างอิง
- ไทยประกาศความสำเร็จในการปรับลดพื้นที่ปนเปื้อนทุ่นระเบิดในจังหวัดเชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ชุมพร และจันทบุรี และเน้นย้ำเจตนาในการลดอาวุธในเวทีระหว่างประเทศ / กระทรวงต่างประเทศ
- กองบัญชาการกองทัพไทย
- Thailand’s Response under the Anti-Personnel Mine Ban Convention (Ottawa Convention) to the Landmine Incidents Involving Thai Military Personnel on 16 and 23 July 2025 / กระทรวงต่างประเทศ
