คนไทยคงจะคุ้นเคยกับชื่อของ 'วัดเส้าหลิน' เป็นอย่างดี ทั้งในฐานะบ้านของกังฟูหรือพุทธนิกายเซน แต่อีกด้านหนึ่ง วัดแห่งนี้ก็อาจสะท้อนถึง ‘พุทธพาณิชย์’ ของโลกยุคศตวรรษที่ 21
วัดเส้าหลิน (Shaolin Temple) ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 495 และตั้งอยู่ในอำเภอนครเติงเฟิง มณฑลเหอหนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน อีกทั้งในปี 2010 วัดเส้าหลินกลายเป็นแหล่งอารยธรรมโลกจากยูเนสโก (UNESCO) ในฐานะส่วนหนึ่งของดินแดนเติงเฟิงซึ่งเป็นดั่ง "ศูนย์กลางของสรวงสวรรค์และโลกา (The Centre of Heaven and Earth)" ทุกปี ผู้คนนับล้านเดินทางไปยังวัดเส้าหลิน บ้างเพื่อแสวงบุญ บ้างเพื่อเยี่ยมชมวิถีชีวิตของพระสงฆ์และกังฟูตามแบบฉบับต้นตำรับ
วัดเส้าหลินไม่ได้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว/วิหารศักดิ์สิทธิ์ในชั่วข้ามคืน เพราะเกิดจากการ “ต่อยอดธุรกิจ” ของอดีตเจ้าอาวาส ซือ หยงซิน (Shi Yongxin) ตลอดเวลาหลายปีที่ผ่านมา ขณะที่ชื่อเสียงและเงินทองได้หลั่งไหลสู่ตัววัดเส้าหลิน เรื่องอื้อฉาวและความเสื่อมก็ค่อย ๆ ก่อตัวขึ้นเช่นกัน
"พระซีอีโอ" และวิกฤตชั่วข้ามคืนของวัดเส้าหลิน
ซือ หยงซิน เกิดในช่วงปี 1965-1966 และบวชเป็นพระตั้งแต่อายุประมาณ 16 ปี ซือรับหน้าที่เจ้าอาวาสรูปที่ 30 ของวัดเส้าหลินในปี 1999 ซือยังเป็นที่รู้จักจากการเป็นพระรูปแรกที่จบการศึกษาระดับชั้นปริญญาโทด้านบริหารธุรกิจ อีกทั้งทำหน้าที่เป็นรองประมุขสงฆ์ของสมาคมพุทธศาสนาแห่งประเทศจีน (Buddhist Association of China) และเป็นตัวแทนในสภาประชาชนแห่งชาติ (National People's Congress)
ด้วยปูมหลังการศึกษาด้านบริหารธุรกิจ จึงไม่น่าแปลกใจที่ซือ หยงซินพยายามขยาย “อาณาจักรวัดเส้าหลิน” ราวกับเป็นแฟรนไชส์หนัง ทั้งการท่องเที่ยว การผลิตสินค้าเชิงวัฒนธรรม การผลักดันกังฟูและศิลปะการต่อสู้ กองผลิตภาพยนตร์ ยาและเวชภัณฑ์ อสังหาริมทรัพย์ อาหาร และอื่น ๆ ในช่วงรุ่งเรืองที่สุด คาดว่าซือบริหารหรือมีอิทธิพลในบริษัทต่าง ๆ ถึง 18 แห่งด้วยกัน ยังไม่นับว่าวัดเส้าหลินจดทะเบียนเครื่องหมายการค้านับร้อยรายการ ทั้งหมดนี้ทำให้ซือได้รับฉายาว่าเป็น "พระซีอีโอ (CEO monk)"
มีเสียงวิพากษ์วิจารณ์มาโดยตลอดว่า ซือกำลังทำให้วัดเส้าหลินเป็นพุทธพาณิชย์เกินไป แม้แต่ธูปเทียนในวัดเส้าหลินก็แพง และพระสงฆ์ก็พยายาม "เชียร์" ให้ผู้เยี่ยมชมบริจาคเงิน นอกจากนี้ ยังเคยมีรายงานว่าวัดเส้าหลินจะเปิดการซื้อขายหุ้นให้สาธารณชน (IPO) ในปี 2009 ก่อนที่ซือจะออกมาปฏิเสธและข่าวก็เงียบหายไป อีกด้านหนึ่ง ซือให้เหตุผลที่ต้องทำให้วัดเส้าหลินอยู่รอดให้ได้ เขากล่าวว่า "หากเราไม่ทำอะไรเลยจนวัฒนธรรมเส้าหลินที่มีมานานกว่าพันปีดำเนินไปต่อไม่ได้... ประวัติศาสตร์จะไม่ประณามเราหรอกหรือ ?"
นอกจากเรื่องพุทธพาณิชย์ เมื่อปี 2015 ซือยังถูกกล่าวหาว่าประพฤติตนไม่เหมาะสม ยักยอกเงินวัดเส้าหลิน และคบหากับสีกาหลายคนจนมีลูก ต่อมา ซือก็รอดพ้นจากข้อกล่าวหาต่าง ๆ ได้และทำหน้าที่เจ้าอาวาสตามปกติ แต่ 10 ปีถัดมา ช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์ 2025 วัดเส้าหลินออกมาระบุว่า ซือ หยงซินกำลังถูกทางการตรวจสอบฐานยักยอกเงินกับทรัพย์สินของวัดและประพฤติตนโดยมิชอบ อีกทั้งยังกล่าวว่า ซือผิดศีล "อย่างร้ายแรง" โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้วยเรื่องความสัมพันธ์กับผู้หญิงหลายคน
จากนั้นไม่นาน ซือก็ถูกปลดจากการเป็นเจ้าอาวาสวัดเส้าหลิน รวมไปถึงสถานะสงฆ์และตำแหน่งในบริษัทต่าง ๆ ส่วนสมาคมพุทธศาสนาแห่งประเทศจีนก็ออกแถลงการณ์ออนไลน์ว่า การกระทำของซือนั้น "มาจากสันดานอันชั่วร้าย ทำลายชื่อเสียงของชุมชนพุทธอย่างร้ายแรง และส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์สงฆ์" และบนแพลตฟอร์ม Weibo ในจีน ก็มีการพูดคุยถึงเรื่องข่าวฉาววัดเส้าหลินนี้กว่า 560 ล้านครั้ง นับเป็นการปิดฉากพระซีอีโอ ที่โพสต์คำสอนสุดท้ายแก่ผู้ติดตามกว่า 8 แสนคนบน Weibo ไว้ว่า "เมื่อธรรมชาติของคนคนหนึ่งบริสุทธิ์ ดินแดนไร้มลทินก็อยู่ตรงหน้าในปัจจุบันขณะ"
ความพยายามฟื้นฟูศรัทธาของวัดเส้าหลินหลังเรื่องฉาว
เมื่อซือ หยงซินถูกปลดจากตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดเส้าหลิน ซือ หยินเลอ (Shi Yinle) ก็เข้ามารับช่วงต่อทันที ซือ หยินเลอจำพรรษาที่วัดม้าขาว (White Horse Temple) – ซึ่งเป็นวัดพุทธแห่งแรกในจีน – มานานว่า 2 ทศวรรษ และเขาเป็นที่รู้จักจากการดำเนินชีวิตสงฆ์อย่างเรียบง่าย ดังนั้น ซิน หยินเลอจึงพยายามลดหรือหยุดกิจกรรมเชิงพาณิชย์ในวัดเส้าหลิน ทั้งพิธีกรรมราคาแพงในวัด การจัดทัวร์ต่างชาติดูกังฟู รวมถึงการเปิดร้านค้าทั้งออนไลน์และออนไซต์
ซิน หยินเลอยังส่งเสริมการพึ่งพาตนเองผ่านกสิกรรม ลดเวลาการใช้มือถือเหลือครึ่งชั่วโมงต่อวัน และออกกฎให้พระสงฆ์ตื่นมาทำวัตรเช้าตั้งแต่เวลา 4:30 น. นอกจากนี้ อาหารของพระสงฆ์ก็ประกอบด้วยผักเป็นหลักและอนุญาตให้ฉันเต้าหู้สัปดาห์ละ 1 ครั้ง ชาวเน็ตจีนถึงเรียกกฎระเบียบใหม่อันเคร่งครัดนี้ว่า 'ชาวพุทธ 996' ราวกับว่าพระสงฆ์ในวัดเส้าหลินเป็นพนักงานบริษัทเทคโนโลยีจีนที่ทำงานตั้งแต่ 9 โมงเช้าถึง 3 ทุ่ม 6 วันต่อสัปดาห์ ยิ่งไปกว่านั้น หากพระรูปใดไม่ผ่านการประเมิน 3 เดือนติดต่อกันจะต้องออกจากวัดเส้าหลินไป
เพียง 1 สัปดาห์ที่ซือ หยินเลอเป็นเจ้าอาวาสรูปใหม่ พระสงฆ์ราว 30 รูปลาสิกขาหรือออกจากวัดเส้าหลิน แม้กฎระเบียบใหม่จะเข้มงวดและเด็ดขาด แต่ก็เป็นความพยายามหนึ่งที่จะทำให้พระสงฆ์กลับมาประพฤติตนให้อยู่ในศีลธรรมอย่างที่ควร "ตอนนี้ พระบางรูปไม่ได้ฝึกวินัยอย่างจริงจังหรือปฏิบัติกิจอย่างเหมาะสม" ซือ หยินเลอ วัย 59 พรรษากล่าวกับสำนักข่าว South China Morning Post
South China Morning Post ได้เดินทางไปสำรวจความเป็นไปของวัดเส้าหลินเมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม 2025 หรือไม่กี่วันหลังจากที่ข่าวฉาวปรากฎ พบว่ายังคงมีนักท่องเที่ยวและผู้มีจิตศรัทธาไปเยี่ยมเยือนอยู่ แต่ร่องรอยต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับซือ หยงซินเลือนหายไป และกิจกรรมเชิงพาณิชย์ต่าง ๆ ก็ลดน้อยลง แต่ที่สำคัญกว่านั้นคือ คดีของซือ หยงซินอาจกระตุ้นให้ทางการจีนออกมาตรการ ตรวจสอบกิจกรรมทางการเงินและทรัพย์สินของวัดทั่วประเทศ แม้ว่าจะมีองค์กรด้านศาสนาที่สามารถกำหนดทิศทางต่าง ๆ ก็ตาม
เป็นเรื่องธรรมดาที่มนุษย์เดินดินจะต้องการเงินตราและอำนาจ แต่เมื่อใดที่คนเป็น 'พระสงฆ์องค์เจ้า' ในศาสนาใดศาสนาหนึ่งไม่สามารถต้านทานต่อ 2 สิ่งนี้ได้ ซ้ำยังทำผิดและบาปเสียเอง ก็ย่อมทำให้ภาพลักษณ์ของศาสนาและความเชื่อของศาสนิกชนสั่นคลอนอย่างเลี่ยงไม่ได้ อย่างเช่นที่เราได้เห็นกันในกรณีของวัดเส้าหลินหรือแม้แต่วัดหลายแห่งของไทย
อ่านเนื้อหาที่เกี่ยวข้องจาก Thai PBS NOW
- รู้จัก “อาบัติ” เมื่อพระสงฆ์ผิดวินัย
- เหตุแห่งความเสื่อมของพุทธศาสนาในอินเดีย
- “พุทธในเยอรมนี” พุทธศาสนาที่ไปไกลกว่าการท่องจำ
อ้างอิง
- AFP
- New abbot at scandal-hit China Shaolin Temple enforces ‘Buddhist 996’ rule; 30 monks quit, SCMP
- Shaolin’s ‘CEO monk’ scandal may prompt overhaul of how temples are run in China, SCMP
- Shaolin Temple abbot's case sparks alarm in Buddhist community, China Daily
ติดตามเรื่องราวและบทความทันทุกกระแสที่ Thai PBS NOW: www.thaipbs.or.th/now
